İdare tarafından 2023 yılında ihalesi gerçekleştirilen 2023/39599 ihale kayıt numaralı Araç Kiralama Hizmet Alımı İşi kapsamında ve 2023 yılında aynı yükleniciden doğrudan temin yöntemi ile edindiği araç kiralama hizmet alımları kapsamında teslim alınan bazı araçlar Teknik Şartnamede yazılı en düşük model yılına ilişkin şartları taşımamasına rağmen yüklenici hakkında sözleşmede yer alan yaptırımlar uygulanmamıştır.

1. 2023/39599 ihale kayıt numaralı Araç Kiralama Hizmet Alımı İşi’nin Teknik Şartnamesi’nde yer alan araçlar için en düşük model yılının 2018 olarak belirlenmesine rağmen, belirtilen şartları sağlamayan daha düşük model yılına sahip araçlar İdarece kabul edilmiştir.

   Mezkûr hizmet alımı işine ait Sözleşme’nin 8’inci maddesinde;

   “Sözleşmenin ekleri;

   1. İhale dokümanı, bu sözleşmenin eki ve ayrılmaz parçası olup, İdareyi ve Yükleniciyi bağlar. Ancak, sözleşme hükümleri ile ihale dokümanını oluşturan belgelerdeki hükümler arasında çelişki veya farklılık olması halinde, ihale dokümanında yer alan hükümler esas alınır.

   2. İhale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması aşağıdaki gibidir:

   1. Hizmet İşleri Genel Şartnamesi,

   2. İdari Şartname,

   3. Sözleşme Tasarısı,

   4. Birim fiyat tarifleri (varsa),

   5. Özel Teknik Şartname (varsa),

   6. Teknik Şartname,

   7. Açıklamalar (varsa), “

   Yine mezkur sözleşmenin 16’ncı maddesinde;

   “Sözleşmeye aykırılık halleri, cezalar ve sözleşmenin feshi…

   16.1.1. Bu sözleşmenin 16.1.2 nci maddesinde yer alan özel aykırılık ve 16.1.3 üncü maddesinde yer alan ağır aykırılık halleri dışında, sözleşme hükümlerine uyulmaması halinde uygulanacak ceza oranı, ilk sözleşme bedelinin Binde 6'dır. Aynı fiilin tekrarı halinde bu oran

   %50 artırımlı uygulanır.”

   Hükümleri yer almaktadır.

   İlgili sözleşmede yüklenicinin teknik şartname hükümlerine uymaması durumunda karşı karşıya kalacağı yaptırımlara yer verilmemiştir. Fakat sözleşmenin 8’inci maddesinde belirtildiği gibi ihale dökümanı yükleniciyi açısından bağlayıcı olduğu ve teknik şartnamenin de ihale dökümanlarından biri olduğu hususu açık bir şekilde maddede yer almaktadır. Yine 16’ncı maddede sözleşmeye aykırılık halleri, cezalar ve sözleşmenin feshine dair hususlar yer almaktadır. Bu maddede 16.1.2’nci maddede yer alan özel aykırılık halleri ve 16.1.3’üncü maddede yer alan ağır aykırılık halleri dışında sözleşme hükümlerine uyulmaması halinde verilecek cezanın Binde 6 olarak belirlendiği, aynı fiilin tekrarı durumunda ise cezanın %50 artırımlı uygulanması gerektiği belirtilmiştir.

   İhale kapsamında İdareye teslim edilen araçların incelenmesi neticesinde; yukarıda tabloda ayrıntısı belirtilen araçların model yıllarının Teknik Şartname’ye uygun olup olmadığına ilişkin İdare tarafından herhangi bir tespit yapılmadığı gibi, muayene kabul komisyonlarınca da herhangi bir tutanak düzenlenmediği, bu nedenle Teknik Şartnameye aykırılıkların düzeltilmesi hususunda yükleniciye herhangi bir ihtarda bulunulmadığı, bunun sonucu olarak da herhangi bir cezai yaptırımın uygulanmadığı tespit edilmiştir.

   Yüklenici, yüklenmiş olduğu edimini ifa ederken sözleşme ve eki belgelere uygun olarak hareket etmeli, teknik şartnameye aykırılık teşkil edecek hususlardan kaçınmalıdır. İdare ise, yüklenicinin ifa ettiği edimin sözleşme ve eki belgelere uygun olup olmadığını kontrol etmek, uygun olmayanları tespit ettirerek uygun hale getirtmek ile yükümlüdür. Bu bakımdan İdarece yapılacak muayene ve kontroller, işin şartnamesinde yazıldığı şekilde yapılmasının sağlanması açısından önem arz etmektedir.

2. Aynı yükleniciden doğrudan temin kapsamında yine çeşitli araçlar kiralanmış olup, ilgili teknik şartnamede; araçların 0-5 yaş arası ve kapalı kasa panelvan olacağı belirtilmiştir. Ancak bu hizmet yöntemi ile teslim alınan araçların da teknik şartnamede belirtilen model yılı şartlarına uymadığı görülmüştür.

Doğrudan temin kapsamında yapılan bu hizmet alımında yüklenici ile bir sözleşme yapılmamış olup, teknik şartnamede belirtilen hususlara uyulmaması durumunda yükleniciye hangi yaptırımların uygulanacağı da belirtilmemiştir.

Her ne kadar yüklenici ile sözleşme yapılmamış olsa dahi, yapılan bu hizmet alımında teknik şartname belirlenmiş olup kiralanacak aracın niteliği ve model yılı net olarak belirtilmiştir. Hizmet Alımları Muayene ve Kabul Yönetmeliği’nin 6’ncı maddesinde;

“Muayene ve kabul komisyonlarının görevleri

Muayene ve kabul komisyonu, 8 inci maddede belirtilen hükümlere göre kurulduğu tarihten itibaren, on (10) günü geçmemek üzere idarece belirlenen süre içinde işyerine, işyeri öngörülmeyen işlerde ise sözleşmesinde işin kabulü için belirlenen yere giderek yüklenici tarafından gerçekleştirilen işleri Hizmet İşleri Genel Şartnamesinin 44 - 49 uncu maddelerine göre inceler, muayene eder ve işin niteliğinin ihtiyaç göstermesi halinde gerekli gördüğü kısımların incelemesini ve gerekli görürse işletme ve çalışma deneylerini yapar. Kabule engel bir durum bulunmadığı taktirde, işin kabulünü yapar.”

Denilmektedir.

Aynı yönetmeliğin 10’uncu maddesinde; “a) Kabul sırasında tespit edilen kusur ve noksanlıkların kabul yapılmasına engel olmayacak nitelikte bulunması halinde kabul tutanağı düzenlenir. Ancak kusur ve noksanlıklar tutanakta açıkça gösterilir ve tamamlanmaları için verilen süre tutanakta belirtilir. Bu şekilde tanzim edilen tutanaktan birer nüsha kontrol teşkilatına ve yükleniciye verilir. Kabul tutanağı, kusur ve noksanlıkların tamamlandığının kontrol teşkilatı tarafından tespit edilmesi ve bu tespitin, tutanağın altına yazılmasından sonra işleme konulur. b) Kabul sırasında tespit edilen kusur ve noksanlıklar kabule engel olacak nitelikte bulunduğu takdirde; kabulü engelleyen kusur ve eksiklikler bir tutanakla tespit edilir ve kabul işlemi yapılmaksızın kusur ve eksikliklerin giderilmesi için bir süre belirlenerek durum idareye bildirilir. Kabul muayenesi noksan ve kusurların giderilmesinden sonraya bırakılır. İdare bu kusur ve eksikliklerin giderilmesi hususunu yükleniciye bildirir.”

Hükümleri yer almaktadır.

İdarenin yukarıda yer alan Hizmet Alımları Muayene ve Kabul Yönetmeliği'nin ilgili maddelerine göre doğrudan temin kapsamında teslim alınan araçların teknik şartnameye uygun olup olmadığını kontrol etmekle yükümlü olduğu ve kabule engel bir durum bulunmadığı takdirde işin kabulünün yapılacağı, kabule engel bir durumun tespiti durumunda kusur ve eksikliklerin giderilmesi adına bir süre verileceği ve durumun yükleniciye bildirileceği belirtilmiştir.

İdare yüklenicinin ifa ettiği edimin sözleşme ve eki belgelere uygun olup olmadığını kontrol etmek, uygun olmayanları tespit ettirerek uygun hale getirtmek ile yükümlüdür. Bu bakımdan İdarece yapılacak muayene ve kontroller, işin şartnamesinde yazıldığı şekilde yapılmasının sağlanması açısından önem arz etmektedir.

Diğer taraftan, idare doğrudan temin kapsamında yapmış olduğu araç kiralama işlerinde sözleşme düzenlenmesi, idarenin takdirinde bir husus olmakla birlikte özellikle bir defada yapılmayacak alımlarda, bir başka ifadeyle işin gerçekleştirilmesinin belli bir süreye bağlı olduğu mal, hizmet veya yapım işlerinde sözleşme düzenlenmesi gerekir. Sözleşme yapılması hukuki uyuşmazlıkların çözümünde ve tarafların hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesinde önem arz ettiğinden, işin tamamlanmasının belli bir süreyi gerektirdiği durumlarda sözleşme düzenlenmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak; idare doğrudan temin kapsamında yapmış olduğu hizmet alımlarında muayene kabul komisyonu işlemlerini titizlikle gerçekleştirmesi, sözleşme ve teknik şartnamaye göre gereken cezai yaptırımların uygulanması ve gerçekleşme süresi belirli bir süreyi gerektiren alımlarda yüklenici ile sözleşme yapılması, mevzuata uygunluğun sağlanması açısından önem arz etmektedir.