Karar Künyesi
Kişi Borcunun Tahsil Edilmemesi
İdare tarafından Bursa Büyükşehir Belediyesinden yağmur sularının uzaklaştırılması bedeline karşılık olarak alınan 375 adet taşınmazla, Sayıştay ilamına konu olan kişi borcu takas edilmiştir.
Yağmur sularının uzaklaştırılması için 2004-2011 yılları arasında yapılan toplam
254.269.587,29-TL tutarındaki Bursa Büyükşehir Belediyesinden alacağın tahsil edilmemesi sonucunda Sayıştay 6. Dairesi tarafından söz konusu tutarla ilgili olarak 12.11.2015 tarihinde 275 Karar, 58 ilam numaralı kararıyla tazmine hükmolunmuştur.
İdarece tazmin hükmüne konu olan tutar 139 ve 239-Diğer kurum alacakları hesabına kaydedilmiştir. Söz konusu tutarla ilgili olarak Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 110’uncu maddesinde belirtildiği üzere; Sayıştay ve diğer mahkemelerce verilip kuruma tebliğ olunan ilamlar neticesinde yapılması gereken, tazmin tutarının, 140- Kişilerden alacaklar hesabına borç kaydı yapılmasıdır. Tazmin konusu tutar kurum alacağı olmayıp Sayıştay ilamına konu olan kişi borcu olduğundan İdare tarafından 139 ve 239-Diğer kurum alacakları hesabında izlenmesi mümkün değildir.
Diğer yandan tazmin hükmü verilen alacağın 200.000.000,00-TL’lik kısmıyla ilgili olarak BUSKİ Yönetim Kurulu 28/11/2017 tarih ve 928 sayılı kararıyla, Bursa Büyükşehir Belediye Meclisinin 24.11.2017 tarih ve 2017/1405 E. 3320 sayılı kararına istinaden 375 adet taşınmazı yağmur sularının uzaklaştırılmasından kaynaklı alacağına karşılık almıştır. Bu şekilde yağmur sularının uzaklaştırılmasına ilişkin alacağın ilgili kısmı 139-Diğer kurumlardan alacaklar hesabından çıkarılıp Belediyeden alınan taşınmazlar 250-Arazi ve arsalar hesabına kaydedilmek suretiyle borç kapatılmıştır.
Yukarıda bahsedilen BUSKİ Yönetim Kurulu kararından anlaşıldığı üzere Sayıştay ilamıyla tespit edilen kamu zararına ilişkin kişi borcu, alacağa karşılık devralınan taşınmazlarla takas edilerek kapatılmıştır. Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Yönetmelikte takas;
‘’Takas suretiyle tahsilat
MADDE 14- (1) Kamu zararı alacakları, sorumluların ve ilgililerin kamu idaresiyle olan özel hukuk ilişkilerinden doğan alacaklarından 818 sayılı Kanun hükümlerine göre takas suretiyle tahsil edilebilir.
(2) Takas suretiyle tahsil için;
Alacaklı kamu idaresi ile sorumlu ve/veya ilgilinin karşılıklı olarak alacaklı ve borçlu durumunda olmaları,
Takas edilecek borç ve alacağın nakit olması,
Takas edilecek borç ve alacağın her ikisinin de vadesinin gelmiş olması,
ç) Takas yapılmadan önce sorumluya ve/veya ilgiliye alacağının borcuna takas suretiyle mahsup edileceğinin bir yazı ile bildirilmesi veya alacağını talep ettiği zaman borcu ile takas edileceğinin beyan edilmesi,
gerekir.
…’’
şeklinde düzenlenmiştir.
Yönetmelik maddesinden anlaşılacağı üzere, borcun takas yöntemiyle tahsili için; borcun ve alacağın karşılıklı olması, nakit olması, vadesinin gelmiş bulunması ve takas beyanın olması gerekir.
Yönetmelik’te atıf yapılan mülga 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun yerine yürürlüğe konulan 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 139’uncu maddesine göre takas;‘’iki kişinin, karşılıklı olarak bir miktar para veya özdeş diğer edimleri birbirine borçlu oldukları takdirde, her iki borç da muaccel olması durumunda başvurulabilecek borcu sona erdirme yöntemidir.’’
2004-2011 yıllarını içeren alacağın Bursa Büyükşehir Belediyesinden tahsil edilmemesi sonucunda, Sayıştay tarafından hükmolunan toplam 254.269.587,29-TL tazmin tutarı İdare tarafından 140-Kişilerden alacaklar hesabında takip edilmemiş ve tazmin olunan tutara ilişkin olarak sorumlulardan ve/veya ilgililerden herhangi bir tahsilat yapılmamıştır.
İdarenin Bursa Büyükşehir Belediyesinin borcuna karşılık taşınmaz devralarak takas yönetimini kullanması ve Sayıştay tarafından hükmolunan tazmin kararından doğan kişi borcunu bu şekilde kapatması mevzuata aykırıdır.
Sayıştay tarafından tazmin hükmü verilen tutarın 140-Kişilerden alacaklar hesabında takip edilmesi gerekirken 200.000.000,00-TL’lik kısmı 139; kalan 54.269.587,29-TL’lik kısmı ise 239-Diğer kurum alacakları hesabında takip edilmek suretiyle 140-Kişilerden alacaklar hesabı 254.269.587,29-TL eksik gösterilmiştir.
Kurum Tarafından Alınan Taşınmazların Değer Tespitinin Hatalı Yapılması
Kurum tarafından 2004-2011 yılları arasında yapılan yağmur sularının uzaklaştırılması karşılığında alınan, Bursa Büyükşehir Belediyesince 200.000.000,00-TL kıymet takdir edilen 375 adet taşınmazla ilgili değer tespitleri hatalı yapılmıştır.
BUSKİ Yönetim Kurulunun 28.11.2017 tarih ve 928 sayılı kararıyla 200.000.000,00- TL’lik taşınmaz, 2004-2011 yılları arasında yapılan yağmur sularının uzaklaştırılmasından kaynaklı alacağına karşılık olarak, Bursa Büyükşehir Belediye Meclisinin 24.11.2017 tarih ve 2017/1405 E. 3320 sayılı kararına istinaden Bursa Büyükşehir Belediyesinden alınmıştır.
Taşınmazların 197.982.750,00-TL’lik kısmı 31.01.2018 ve 24.07.2018 tarihli, 2221 ve 13502 numaralı yevmiyelerle kayıtlara alınıp 250-Arazi ve arsalar hesabına kaydedilmiştir.
375 adet taşınmazla ilgili olarak yapılan değer tespitinin, taşınmazları veren Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından 2942 sayılı Kanun’un 8’inci maddesine göre yapıldığı anlaşılmıştır. 2942 sayılı Kanunun 8’inci maddesinin 2 inci fıkrasında:
“…
Kamulaştırma kararının alınmasından sonra kamulaştırmayı yapacak idare, bu Kanunun 11 inci maddesindeki esaslara göre ve konuyla ilgili uzman kişi, kurum veya kuruluşlardan da rapor alarak, gerektiğinde Sanayi ve Ticaret Odalarından ve mahalli emlak alım satım bürolarından alacağı bilgilerden de faydalanarak taşınmaz malın tahmini bedelini tepit etmek üzere kendi bünyesi içinden en az üç kişiden teşekkül eden bir veya birden fazla kıymet takdir komisyonunu görevlendirir.
…’’
hükmü yer almaktadır.
Büyükşehir Belediyesi tarafından ise kıymet takdir komisyonu oluşturulmasına rağmen Belediye bünyesinde teşkil eden bir komisyon tarafından taşınmazların bedeli, 2942 sayılı Kanun’un 8’inci maddesinde ifade edilen uzman kişi, kurum veya kuruluşlardan alınan rapor ya da Sanayi ve Ticaret Odalarından ve mahalli emlak alım satım bürolarından alınan bilgiler olmadan ve arsa ve parsel bazında değerleme yapılmadan taşınmazların olduğu mahallerde ortalama bir bedel takdir edilerek tespit edilmiştir. Taşınmazlardan 371 parselin sulama göletlerinden oluştuğu, bunların taşınmazın bulunduğu mahallerin değerini yansıtmadığı için bunlarla ilgili sağlıklı değer tespitinin yapılmadığı anlaşılmaktadır.
Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğinin ‘’Maddi duran varlıklarım kayıt değerleri’’ başlıklı 26’ncı maddesinde herhangi bir maliyet yüklenilmeksizin edinilen maddi duran varlıkların gerçeğe uygun değeriyle muhasebeleştirileceği, varlığın gerçeğe uygun değeri bilinemiyorsa idarece tespit edilen değerinin esas alınacağı belirtilmiştir. Yine aynı
Yönetmeliğin ‘’Tanımlar’’ başlıklı 4 üncü maddesinin n) alt bendinde gerçeğe uygun değer; ‘’piyasa koşullarında muvazaasız bir işlemde bilgili ve istekli taraflar arasında bir varlığın el değiştirmesi veya bir borcun ödenmesi için belirlenen tutar’’ olarak tanımlanmıştır.
Yağmur sularının uzaklaştırılması borcuna karşılık taşınmazları kabul eden BUSKİ tarafından taşınmazlarla ilgili olarak bir değerleme yapılmamış, borçlu idare tarafından taşınmazlarla ilgili olarak belirlenen değer kabul edilmiştir. Değer tespitlerinin Mezkur Yönetmelik’te ifade edildiği gibi ‘’muvazaasız’’ ve ‘’bir işlemde bilgili ve istekli taraflar arasında’’ yapılmadığı açıktır.
Yapılan değerleme neticesinde 250-Arazi ve arsalar hesabının 197.982.750,00-TL’lik
kısmının gerçeği yansıtmadığı anlaşılmaktadır.
Kamu idaresi cevabında; ‘‘A) Kişi Borcunun Tahsil Edilmemesi
Sayıştay tarafından tazmin hükmü verilen yağmursularının uzaklaştırılması giderlerine ait tutar Bursa Büyükşehir Belediyesince kurumumuza devredilen 373 adet taşınmaz bedeli karşılığında mahsup edilen tutar takip edilen 139 ve 239 kurum alacakları hesabından kapatılmış, kalan 2 adet taşınmazın devir işlemleri devam etmekte olup, bundan sonra Sayıştay tarafından tazmin hükmü verilen tutarlar 140 kişilerden alacaklar hesabında takip edilecektir.
B) Kurum Tarafından Alınan Taşınmazların Değer Tespitinin Hatalı Yapılması
Yağmursuyu uzaklaştırma çalışmalarında yapılan harcamaların tutarı olan 200.000,000 TL bedele mukabil Büyükşehir Belediye Meclisinin 24.11.2017 tarih ve 2017/1405 Esas Sayılı kararı İle listedeki taşınmazların BUSKİ Genel Müdürlüğüne devrinin yapılmasına karar verlimiştir.
Söz konusu Meclis Kararı gereği ilgili taşınmazların devrinin yapılması yönelik olarak alınan 28.11.2017 Tarih ve 928 Sayılı Yönetim Kurulu kararına göre parsellerin tescil işlemlerinin yapılması talep edilmiş olup 373 adet parselin tescil işlemi tamamlanmıştır.’’ denilmektedir.
Sonuç olarak bulgunun A) bölümünde belirtilen hususlara ilişkin cevabında Kamu İdaresi, bulgu konusuyla ilgili bir işlem tesis etmeyeceğini ifade etmektedir. Yağmur sularının uzaklaştırılması için 2004-2011 yılları arasında yapılan 254.269.587,29-TL tutarındaki Bursa Büyükşehir Belediyesinden alacağın tahsil edilmemesi sonucunda Sayıştay 6. Dairesi tarafından verilmiş ilama dayalı bir tazmin hükmü bulunmaktadır. Bulguda ifade edildiği üzere
ilama dayalı alacağın taşınmaz alınmak suretiyle kapatılması hukuka uygun değildir. Kamu idaresi, bundan sonra Sayıştay tarafından tazmin hükmü verilen tutarların 140-Kişilerden Alacaklar hesabında takip edileceğini belirtmekte, ilama dayalı alacağın taşınmaz alınmak suretiyle kapatıldığı ifade etmektedir. Verilen cevabın bulgu konusu hususu karşılamadığı açıktır. İdarece, tazmin hükmüne konu olan tutar 139 ve 239-Diğer kurum alacakları hesabından kapatılarak çıkarılmış olsa da, söz konusu tutarla ilgili olarak Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin 110’uncu maddesinde belirtildiği üzere; Sayıştay ilamları neticesinde yapılması gereken, tazmin tutarının, 140-Kişilerden alacaklar hesabına borç kaydı yapılmasıdır. Tazmin konusu tutar kurum alacağı olmayıp Sayıştay ilamına konu olan kişi borcu olduğundan İdare tarafından ilama dayalı borca karşılık taşınmaz alınarak kapatılması mümkün değildir. Bu itibarla 140-Kişilerden alacaklar hesabının 2018 yılı mali tablolarında 254.269.587,29 TL eksik gösterilmesine neden olunmuştur.
Bulgunun B) bölümünde belirtilen hususlar ilgili Kamu İdaresi, Bursa Büyükşehir Belediye Meclisi kararıyla taşınmazların devrinin yapıldığını BUSKİ Yönetim Kurulu kararıyla da tescil işlemlerinin gerçekleştirildiği ifade etmiştir. Verilen cevabın bulgu konusu hususu karşılamadığı görülmektedir. Yağmur sularının uzaklaştırılması borcuna karşılık alınan 375 adet taşınmazsın değer tespiti 2942 sayılı Kamulaştırma Kanuna göre yapılmamıştır. Ayrıca değer tespitinin Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nde ifade edildiği gibi ‘’muvazaasız’’ ve ‘‘bir işlemde bilgili ve istekli taraflar arasında’’ yapılmadığı açıktır. 2018 yılı mali tablolarında yer alan 250-Arazi ve arsalar hesabı gerçek değeri yansıtmamaktadır.