Şirketin uzun vadeli kira sözleşmelerine dayanarak peşin tahsil etmiş olduğu kira gelirlerinin kaydı için120-Alıcılar hesabının kullanıldığı görülmüştür.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 175 ve mükerrer 257’nci maddelerinin vermiş olduğu yetkiye dayanılarak çıkarılan 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin Tekdüzen Hesap Çerçevesi, Hesap Planı ve Hesap Planı Açıklamaları bölümünde, 120 Alıcılar Hesabının işletmenin faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacaklarının izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiş olup senetsiz alacağın doğması ile bu hesaba borç, tahsil edilmesi halinde (ödemeler, aktarmalar ve hesaben mahsuplar dahil) alacak kaydedileceği ifade edilmiştir. Buna göre Alıcılar hesabında sadece şirketin ticari faaliyet konusuna dâhil mal ve hizmet satışlarından kaynaklanan alacaklarının izlenmesi gerekmektedir.

Yine 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde; gelecek bilanço dönemlerine ait peşin tahsil olunan gelirlerin bir yıldan kısa süreye ait kısımlarının 380-Gelecek Aylara Ait Gelirler hesabında, bir yıldan uzun süreye ait kısımlarının ise 480-Gelecek Yıllara Ait Gelirler hesabında izleneceği hüküm altına alınmıştır.

Şirket kayıtları üzerinde yapılan incelemede, Şirket tarafından uzun vadeli kira sözleşmelerine dayanılarak peşin tahsil edilmiş olan kira gelirlerinin 380-Gelecek Aylara Ait Gelirler ve 480-Gelecek Yıllara Ait Gelirler hesapları kullanılmadan izlendiği görülmüştür.

Şirket uygulamasında tahsil edilen kira gelirleri için 102-Banka hesabı borçlandırılıp karşılığında 120-Alıcılar hesabının borç karakterinde olduğuna bakılmaksızın ilk işlem olarak alacak kaydı yapılmakta, ilgililere kira ödemelerine ilişkin faturalar düzenlendikçe fatura tutarı kadar gelir kaydı yapılarak 120-Alıcılar hesabı kapatılmaktadır.

Oysaki peşin tahsil edilen kira tutarları için Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’ne uygun olarak dönemsellik kavramı gereği vadesine göre 380-Gelecek Aylara Ait Gelirler ve 480-Gelecek Yıllara Ait Gelirler hesaplarına alacak kaydı yapılmalı ve gelirin isabet ettiği ay için ilgili tutarın bu hesaplardan çıkarılarak dönem gelirleri arasına alınmalıdır.

Yapılan incelemede, söz konusu kayıtlardan kaynaklanan hatalar nedeniyle dönem sonunda bazı alıcılar alt hesaplarının toplam 2.340.660,00 TL alacak kalanı vermesi nedeniyle mali tablolarda 120-Alıcılar hesabının olması gereken tutarın altında göründüğü anlaşılmıştır.

Şirket tarafından 120-Alıcılar hesabının alacak bakiyesi veren alt hesapları yıl sonunda 340-Alınan Sipariş Avansları hesabına alacak kaydı yapılarak kapatılmış olsa da peşin tahsil edilen kira gelirlerinin 480-Gelecek Yıllara Ait Gelirler hesabı kullanılarak muhasebeleştirilmesi gerekmekte olup ilgili tutarların yılsonu itibari ile 340-Alınan Sipariş Avansları hesabına aktarılarak takip edilmesi mümkün değildir.

Dönemsellik kavramı gereği 2022 yılı sonu itibarıyla Şirket tarafından peşin tahsil edilen kira gelirlerinin dönem ayırıcı hesaplarda muhasebeleştirilmesi gerekirken, Alıcılar hesabının alacak tarafında muhasebeleştirilmesi ve dönem sonunda bu hasabın alacak bakiyesinin 340- Alınan Sipariş Avansları hesabına aktarılarak kapatılması sonucu 2022 yılı mali tablolarında 340- Alınan Sipariş Avansları hesabı ve 480-Gelecek Yıllara Ait Gelirler hesabı itibarıyla hataya neden olunmuştur.