Karar Künyesi
İdare tarafından 2020 yılı içerisinde araç kiralama hizmet alımı için biri pazarlık usulü biri de açık ihale usulü olmak üzere yapılan iki ihaleye ilişkin sözleşme ve eki belgelerde; sürücüye ödenecek ücretler konusunda Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’de yer alan üst limitin aşılmasına yol açacak düzenlemelere yer verilmiştir.
Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in “Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında;
“Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile bu idarelere bağlı döner sermayelerin (Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ile TBMM Genel Sekreterliği ve Milli İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı hariç) hizmetleri için ihtiyaç duyulan binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtların (fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick- up'lar hariç) hizmet alımı yöntemiyle ediniminde;
Şoför giderleri hariç yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli (katma değer vergisi hariç, her türlü bakım-onarım, sigorta ve benzeri giderler dahil), taşıtın Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği tarafından yayımlanan ve harcama talimatının verildiği yılın ocak ayı itibarıyla uygulanacak Motorlu Kara Taşıtları Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigortası değerinin %2'sini aşmayacaktır.
Şoför giderleri dahil yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli, (a) bendine göre tespit edilecek tutara yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşmayacaktır.
(Ek: 22/10/2015 - 2015/8204) Şoför gideri dahil taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedeli hesabında yemek, yol, resmi tatil ücreti vb giderleri de dahil yürürlükte bulunan brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarı esas alınacak, işveren maliyeti kapsamında yer alan sosyal sigorta ve genel sağlık sigortası işveren payı (%20,5) ve işsizlik sigortası işveren payı
(%2) ile işçilik maliyeti üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler (%4) ise idarelerce ayrıca ödenecektir” denilmektedir.
Söz konusu madde uyarınca, aylık kiralama bedelinin Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’e tabi olan bazı araçlar için şoför giderleri dahil yapılan taşıt kiralamalarında harcama talimatının verildiği yılın ocak ayında Türkiye Sigorta, Reasürans ve Emeklilik Şirketleri Birliği Kasko Değer Listesinde yer alan kasko sigorta değerinin %2'sini aşmaması ve şoför için ödenecek ücretin ise yürürlükteki brüt asgari ücretin yüzde elli artırımlı tutarını geçmemesi gerektiği anlaşılmaktadır.
İdarenin 2020 yılında araç kiralamasına ilişkin iki adet ihalesi bulunmaktadır. Bunlardan 2019/688588 ihale kayıt numaralı Araç Kiralama Hizmet Alımı İşi, 01.01.2020-30.04.2020 tarihleri arasında gerçekleştirilmek üzere, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesi birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca pazarlık usulü ile ihale edilmiş ve bu ihale kapsamında 1.806 adet araç 565 şoför personel temini sağlanmış; 2020/150169 ihale kayıt numaralı Araç Kiralama Hizmet Alımı İşi ise, 01.05.2020-31.12.2020 tarihleri arasında gerçekleştirilmek üzere, açık ihale usulüyle ihale edilmiş ve bu ihale kapsamında da 1.851 adet araç ve 565 şoför personel temin edilmiştir.
Her iki ihalenin dokümanları üzerinde yapılan incelemede;
2019/688588 ihale kayıt numaralı iş kapsamında temin edilen 1.806 adet araçtan 1.401 adedinin Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’e tabi araç gruplarında yer aldığı, geriye kalan 405 adet aracın ise söz konusu Esas ve Usuller’e tabi olmadığı,
2020/150169 ihale kayıt numaralı iş kapsamında temin edilen 1.851 adet araçtan 1.425 adedinin Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’e tabi araç gruplarında yer aldığı, geriye kalan 426 adet aracın ise söz konusu Esas ve Usuller’e tabi olmadığı,
Her iki ihale dosyasında, temin edilen şoför personelin hangi araçlarda çalıştırılacağına ilişkin açık düzenlemeler bulunmadığı, ihale dokümanında B ve E sınıfı ehliyetli personeller için bir takım düzenlemeler bulunmaktaysa da bu sınıflara sahip kaç şoförün istihdam edileceğine ilişkin açık bir düzenleme bulunmadığı,
Her iki ihale kapsamında temin edilen şoför personel için brüt asgari ücretin %70 fazlasının ödeneceği, bununla birlikte çalışılan günler için 20,00 TL yemek, 15,00 TL yol bedelinin ayrıca ödeneceğinin düzenlendiği,
Tespit edilmiştir.
İhale dokümanının hiçbirinde şoförlerin Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in “Genel esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinde yer alan kiralama bedeli sınırlamasına tabi olmayan araçlarda çalıştırılacağına ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır.
Yukarıda yer alan Esas ve Usuller gereğince, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hizmetleri bakımından ihtiyaç duyulan binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtların hizmet alımı yöntemiyle ediniminde; şoför giderleri dâhil yapılan taşıt kiralamalarında aylık kiralama bedelinin, taşıtın kasko sigortası değerinin %2’sine yürürlükteki brüt asgari ücretin %50 artırımlı tutarının ilave edilmesi suretiyle hesaplanacak tutarı aşamayacağının açık olduğu, ihale dokümanında yapılan düzenlemeyle istekliler tarafından teklif edilecek aracın kasko sigortası değerinin %2’sine brüt asgari ücretin %70 fazlası eklenmek suretiyle teklif verilmesinin mümkün hale getirildiği, bu hususun da mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil ettiği açıktır.
Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından:
Bulgu konusu ihalelerin birim fiyat teklif cetvelinde sürücülere asgari ücretin %70 fazlasının ödeneceğinin belirtildiği, idari şartnamelerinde ise sürücülere ödenecek asgari ücretin %70 fazlasının sözleşme bedeline dahil olduğu, isteklilerin tekliflerini bu şartlara göre oluşturduğu;
Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’deki “şoförlere ödenebilecek ücretin asgari ücretin %50 artırımlı tutarını geçemeyeceği” yönündeki düzenlemenin sadece “binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtlar (fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick-up’lar hariç)” için geçerli olduğu, ihale kapsamında istihdam edilen personellerin ise bu taşıtlarda görevlendirilmediği;
Söz konusu sürücü personelin binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtların dışında kalan ve şoförlü olarak kiralanmasında herhangi bir ücret sınırı bulunmayan minibüs, cenaze aracı, otobüs, kamyon tipi araçlarda çalıştırıldığı;
İhale kapsamında farklı tip ve özelliklerde toplam 1.851 araç temini istenilmekte iken, talep edilen şoför personel sayısının 565 olduğu, bu sayının İdarece ihtiyaç analizi yapılarak şoförlerin vardiya durumu da dikkate alınarak belirlendiği, dolayısıyla ücret kısıtlamasına tabi tutulmamış olan arazide kullanılacak araçlar ile minibüs, cenaze aracı, otobüs, kamyon tipi araçlarda çalıştırılacak şoförlere ödenecek ücretin İdarenin takdirinde olduğu;
İfade edilmiştir.
Öncelikle belirtmek gerekir ki; binek, station-wagon, arazi binek, kaptı kaçtı, panel ve pick-up tipi taşıtlar (fiilen arazi üzerinde çalışan arazi binek ve pick-up’lar hariç) dışında kalan hizmet araçlarında çalıştırılacak şoför personele ödenecek ücretin belirlenmesinde sınırlamaya tabi olunmadığı ve İdarenin bu konuda takdir hakkına sahip olduğu konusunda şüphe bulunmamaktadır. Zaten, bulguda İdarenin takdir hakkını ortadan kaldıracak veya kısıtlayacak herhangi bir değerlendirme yapılmamıştır.
Esasen bulgunun konusu, ihaleler kapsamında çalıştırılan şoförlerin sayısı değil, bu şoförlerin çalıştırılacağı araç gruplarının açık bir şekilde belirlenmemiş olmasıdır.
İhaleye ilişkin sözleşme ve eki belgelerinde istihdam edilecek şoför personelin hangi araçlarda çalıştırılacağına ilişkin açık bir düzenleme yapılmamış; teknik şartnamede bazı personellerin B sınıfı, bazılarının ise E sınıfı ehliyete sahip olması gerektiği öngörülmüşse de, bu ehliyet sınıflarına sahip olması öngörülen personel sayısı belirtilmeyerek muğlak bir durum yaratılmıştır. İdarenin çalıştırılacak şoför sayısına ilişkin analiz yapması, şoför sayısına vardiya durumu da dikkate alınarak karar verilmesi söz konusu belirsizliği ortadan kaldırmamaktadır. Zira, sözleşme ve eki belgelerin hiçbirinde çalıştırılacak şoförlerin kaçının hangi araçta görev yapacağına ilişkin bir düzenleme bulunmamaktadır. Esasında bulgu konusu yapılan husus da budur.
İdare, sözleşme ve eki belgelerinde isteklilerin veya istekli olabileceklerin tekliflerini oluşturma aşamasında tereddüte yer bırakmayacak düzenlemeler yapmakla mükelleftir. Zira aksi durum 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesindeki temel ilkelere aykırılık teşkil edecektir.
Nitekim, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin bu bulgunun konusu olmayan 2021-2023 yılları arası araç kiralama ihalesi olan 2020/428357 İhale Kayıt Numaralı “36 Aylık Araç Kiralama Hizmet Alımı İşi” İhalesi’nin Teknik Şartnamesinde de benzer düzenlemelere yer verilmiştir. Bu husus itirazen şikayet edilmek suretiyle Kamu İhale Kurulunca incelenmiş ve Kurul’un 25.11.2020 tarihli ve 2020/UH.I-1946 sayılı Kararı’nda; işin teknik şartnamesinde,
istihdam edilecek sürücü personelin açık bir şekilde kiralama bedeli sınırlamasına tabi olmayan araçlarda çalıştırılacağına ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmadığı, dolayısıyla anılan düzenlemenin Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in 6’ncı maddesi hükümlerine aykırı olduğu anlaşıldığından başvuru sahibinin iddiasının yerinde olduğu sonucuna varılmıştır.
İdarenin ihale kapsamında çalıştırılacak sürücülerin hangi araç gruplarında çalıştırılacağına ilişkin sözleşme ve eki belgelerde açık düzenlemeler yapması halinde takdir yetkisini kullanarak ücret sınırına tabi olmayan araçlarda çalışacak personel için dilediği ücreti belirlemesinin önünde bir engel bulunmamaktadır. Ancak, mevcut haliyle böyle bir düzenleme olmaksızın takdir yetkisinin kullanıldığından bahisle mevzuatın öngördüğü sınırlamanın üstünde ücret belirlenmesi Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’in 6’ncı madde hükmüne aykırılık teşkil etmektedir.
Bu durum; yaklaşık maliyetin hesaplanması, yaklaşık maliyete göre belirlenen sınır değer hesabının yapılması ve isteklilerin fiyat tekliflerinin oluşturulması gibi süreçleri doğrudan etkilediği gibi, mevzuatla ödenebilecek üst sınırın üzerinde ödeme yapılmasına sebebiyet vererek kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasının önüne geçmektedir.