Anahtar teslim götürü bedel yapım sözleşmelerinin uygulanmasında demir çekme deney raporu ve beton deney raporu alınmadığı, fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespitinde ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış yerel rayiçlerin kullanılmadığı, yapının uygulama projesinin ayrılmaz parçası ve işin mütemmim cüzü niteliğinde olan çevre düzenlemelerinin iş

artışı kapsamında yaptırıldığı, malzeme onay dosyası açılmadığı ve iş yerinde şantiye defteri tutulmadığı tespit edilmiştir.

A-Demir Çekme Deney Raporu Alınmaması

Yapım sözleşmelerinin uygulanmasında; beton imalatlarının yapılması sürecinde kullanılan demirin çekme deney raporu bulunmadığı tespit edilmiştir.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 15 ve 27’nci maddelerinde; iş kapsamında kullanılacak malzemenin teknik şartnamelere uygun olup olmadığının incelenip gözden geçirilmesi için özel veya resmi laboratuvarlarda deneylerin yaptırılacağı ve deney giderlerinin yüklenici tarafından karşılanacağı belirtilmiştir.

Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği eki Deprem Etkisi Altında Binaların Tasarımı İçin Esaslar’ın 7.2.2. ve 7.2.5.3.’inci maddeleri gereği, donatı demirlerinden numuneler alınarak TS 500, TS 708, TS EN 13670 ve TS EN 1992-1 standartlarına uygunluğunun test edilmesi gerekmektedir. Adı geçen Esaslar’ın EK 8/A.6’ncı maddesi gereğince iki adet donatı ile aralarına yerleştirilmiş ekleme aracından oluşan numuneye çekme, basınç, sıyrılma, yorulma ve çevrimsel yükleme deneylerinin uygulanması gereklidir.

Bununla beraber “Laboratuvar Uygulamaları” başlıklı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın 31.01.2022 tarih 2022/02 sayılı Genelgesi gereğince 4708 sayılı Yasa kapsamında ruhsatlandırılmış yapılarda kullanılan beton çelik çubuklarda ilgili deneyler inşaat mahalline getirilen her çap, sınıf ve tipteki partiden TS 708 Standardına göre tutanakla alınan numuneler üzerinden yapılır.

Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak yapım sözleşmelerindeki beton imalatlarında kullanılan demir için adı geçen Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş deney merkezlerinde çekme deney raporu yaptırılması gerekmektedir.

B-Fiyatı Belirli Olmayan İşlerin Fiyatının Tespitinde Ticaret ve/veya Sanayi Odasınca Onaylanmış Yerel Rayiçlerin Kullanılmaması

Yapılan incelemede iş artışı kapsamında fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatı belirlenirken yerel rayiçlerin kullanılması gerektiğinde ticaret ve/veya sanayi odalarınca onaylanmış rayiçler

yerine bir birim miktar üzerinden fiyat araştırması yapılarak fiyat tespitine gidildiği ve bu fiyat üzerinden ödeme yapıldığı tespit edilmiştir.

Bununla beraber sembolik olarak bir birim üzerinden yapılan piyasa araştırmasının gerçek piyasa fiyatını yansıtmayacağı, zira miktar artıkça toplu alımın getirdiği pazarlık avantajları devreye gireceğinden fiyatın düşeceği ve her hâlükârda bu fiyatın yerel rayiçleri yansıtıp yansıtmadığı konusunda ticaret ve/veya sanayi odasının onayının gerektiği muhakkaktır.

Nitekim sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22’nci maddesi gereğince bu rayiçlerin ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçler olması gerekmektedir.

Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 22’nci maddesi gereğince iş artışı kapsamında fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatı belirlenirken yerel rayiçlerin kullanılması gerektiğinde iş artışına konu toplam miktar bazında ticaret ve/veya sanayi odalarınca onaylanmış rayiçlerin kullanılması gerekmektedir.

C-Yapının Uygulama Projesinin Ayrılmaz Parçası Olan Çevre Düzenlemelerinin İş Artışı Kapsamında Yaptırılması

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 24’üncü maddesi ve Yapım İşleri Genel Şartnamesi'nin 21'inci maddesinde hüküm altına alındığı üzere iş artışı kapsamında ödeme yapılabilmesi için, öncelikle öngörülemeyen durumlardan kaynaklı bir iş artışının zorunlu olması, artışa konu olan işin sözleşmeye esas proje içinde kalması, idareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması gerekmektedir.

Oysa ihale edilen binanın çevre düzenlemelerine ilişkin imalatlar, mevzuatın zorunlu tuttuğu “öngörülmeyen durumlar” niteliğinde oluşmadığından iş artışına konu edilemeyecek olup bu işlerin ihale öncesi ihale dokümanı ve uygulama projesine dâhil edilmesi gerektiği açıktır.

Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.

Buna göre bir yapının ayrılmaz bir parçası olan çevre düzenlemelerinin, sonradan iş artışına dâhil edilerek yaptırılması belirtilen mevzuat hükmüne uygun düşmediğinden, çevre düzenlemelerinin ihale dokümanına dahil edilerek ihaleye çıkılması gerekmektedir.

D-Malzeme Onay Dosyası Açılmaması ve Şantiye Defteri Tutulmaması

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 15’inci maddesi gereğince yüklenici kullanacağı her türlü malzemeyi yapı denetim görevlisine gösterip iş için elverişli olduğunu kabul ettirmeden iş başına getiremez. Yapı denetim görevlisi, malzemenin teknik şartnamelere uygun olup olmadığını inceleyip gözden geçirmek için istediği şekilde iş yerinde, özel veya resmi laboratuvarlarda deneyler yaptırabilir. Bununla beraber yapı denetim görevlisinin kabul ettiği malzemeden mümkün olanların örnekleri mühürlenerek işin geçici kabulüne kadar saklanması esastır. Şartnamenin 15’inci maddesinde belirtilen malzeme onay sürecinin resmi işlemlerde şifahi değil, yazılı şekilde yürütülmesi genel kuraldır.

Bununla beraber Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 28’inci maddesi gereğince; işyerlerinde, yapılan işlerin bütün ayrıntılarını günü gününe kayıt altına almak için, örneklerine göre şantiye günlük defteri, röleve ve ataşman defterleri, bunlarla ilgili belgelerin yüklenici ile birlikte yapı denetim görevlisi tarafından tutulacağı belirtilmiştir. Yüklenicinin bu defterleri ve ilgili belgeleri imzalamak zorunda olduğu, bunlardan imzalı birer kopyanın da yükleniciye teslim edileceği ayrıca belirtilmiştir.

Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak yapım sözleşmelerinin uygulanmasında yüklenicilerle sonradan doğabilecek ihtilafların önüne geçilebilmesi ve kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması için belirtilen eksikliklerin giderilmesi ve ilgili mevzuat hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

E-Bazı Yapım İşlerinde Kesin Kabul Tarihine Kadar Kesin Teminat Mektubu Tutarının Yarısının Tutulması Zorunluluğuna Uyulmaması

Yapım işlerinde kesin teminat mektuplarının yarısının, kesin kabul tarihine kadar, İdarece muhafaza edilmesi kuralına uyulmadığı tespit edilmiştir.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun 13'üncü maddesi gereğince taahhüdün, sözleşme ve ihale dokümanı hükümlerine uygun olarak yerine getirildiği ve

yüklenicinin bu işten dolayı idareye herhangi bir borcunun olmadığı tespit edildikten sonra alınmış olan kesin teminat ve varsa ek kesin teminatların; varsa eksik ve kusurların giderilerek geçici kabul tutanağının onaylanmasından sonra yarısı, Sosyal Sigortalar Kurumundan ilişiksiz belgesi getirilmesi ve kesin kabul tutanağının onaylanmasından sonra kalanı iade edilir.

Yapım işleri sözleşmeleri kapsamında alınan kesin teminatların yarısı, geçici kabul tutanağının onaylanmasının ardından iade edilmektedir. Çeşitli nedenlerle yapım sözleşmelerinin kesin kabulünün yapılması süreci uzayabilmektedir. Kesin teminat mektubunun kalan yarısının kesin kabul tutanağının onaylanması ile birlikte iade edilmesi gerektiği halde, teminat mektubunun süresi uzatılmadığından teminatın işlevsiz kaldığı tespit edilmiştir. Bu durumda kesin kabul ve kesin hesap aşamasında, geçici kabul tutanağı onay tarihi ile kesin kabul onay tarihi arasında iş kapsamında ortaya çıkması muhtemel kusurlu ve eksik imalatların tamamlanması veya ilgili işten kaynaklı Sosyal Güvenlik Kurumu borçlarının ödenebilmesi için İdarece muhafaza edilen teminat mektuplarının güvencesinden mahrum kalındığı tespit edilmiştir.

Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.

Sonuç olarak teminat mektubunun sağladığı güvencenin devamı için kesin teminat mektubunun süresinin bitiminden en az bir ay öncesinden teminat süresinin uzatılmasının yazı ile istenmesi, süre uzatım talebinin yüklenici tarafından karşılanmaması halinde kesin teminat mektubunun nakde dönüştürülerek emanet hesaplarında tutulması gerekmektedir.