Kurum gelirleri tahsilat ve takibat işlemlerinin etkin bir şekilde yerine getirilmediği tespit edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 8’inci maddesinde; her türlü kamu kaynağının elde edilmesinde görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik,

verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesi için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olduğu ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda oldukları düzenlenmiştir.

Anılan Kanun’un 11’inci maddesinde, üst yöneticilerin, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesini sağlamaktan, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden mahallî idarelerde meclislerine karşı sorumlu oldukları ifade edilmiştir.

Yine üst yöneticilerin bu sorumluluğun gereklerini harcama yetkilileri, malî hizmetler birimi ve iç denetçiler aracılığıyla yerine getirecekleri belirtilmiştir.

ESKİ teşkilat yapılanması içerisinde Abone İşleri Daire Başkanlığının gelirlerin takibi ve tahsili konusundaki görevleri aşağıda sayılmıştır:

“Mekanik su sayaçlarının düzenli olarak okunarak faturalandırılmasını ve tahsilâtını sağlamak, Borçlu olan abonelerin takibini yaptırarak tahsilât oranını maksimum seviyeye taşımak, Mevzuata göre kanalizasyon ve su tesisleri harcamalarına katılma paylarının tahakkuk ve tahsilâtını sağlamak, Yetki ve sorumluluk alanındaki satış, kira, hizmet ve su bedeli, vergi, resim, harç ve ücretler ile bu kanunlara bağlı alınacak ceza, gecikme zammı, ecrimisil bedeli gibi, diğer tüm alacakların tahakkukunu ve tahsilini sağlamak, Sayaç satış ve hizmet gelirlerinin tahakkukunu ve tahsilatını yapmak Kaçak su kullananları takip etmek ve haklarında gerekli yasal işlemlerin yapılmasını sağlamak.”

Diğer taraftan Kurum gelirleri açısından su ve atıksu satış gelirlerinden daha fazla parasal öneme sahip bulunan Kalabak suyu satış gelirlerinin takip ve tahsil görev ve yetkisi Bilgi İşlem Daire Başkanlığındadır.

Yukarıda belirtilen gelirler dışında kalan Kurum gelirlerinin tahsili ve takibi ise ilgili birimlerin çalışma usul ve esaslarında ayrıntıları ile düzenlenmiştir.

Kurum gelirlerinin tahakkuk, tahsilat ve takip süreçlerinin etkinliğinin incelenmesi maksadıyla geçmişe dönük olarak anapara borcu 100 TL ve üzeri olan tüm abonelerin 31.12.2020 tarihi itibariyle listesi Bilgi İşlem Daire Başkanlığından istenilmiş ve Kurum yetkilileri ile paylaşılmıştır.

Bahsi geçen liste içerisinde Kurumun tüm gelir kalemleri (su, atıksu satış gelirleri, kalabak suyu satış gelirleri, harcamalara katılım payları, kira gelirleri, tamir ve malzeme gelirleri v.d) yer almaktadır.

Bu çıkarım sonuçlarına göre, Kurumun 31.12.2020 tarihi itibariyle toplam 18.859 aboneden 11.937.352, 96 TL(KDV ve gecikme faizi dâhil) alacağı bulunmakta olup bu abonelerden 12887 tanesi için hiçbir hukuki takibat başlatılmadığı, hukuki takibat başlatılmayan alacak tutarının ise 8.861.472,62 TL düzeyinde olduğu görülmektedir.

Kurumun 2010 yılı ve öncesi ait toplam 1749 aboneden 1.044.499,70 TL(KDV ve gecikme faizi dâhil) alacağı olup bunlardan 34 abone işlem için hukuki takibat başlatılmadığı, buna ilişkin alacak tutarının da 48.746,48 TL olduğu görülmüştür.

ESKİ’nin de tabi olduğu 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunu’nun 13’üncü maddesinde “kurum gelirleri” sayılmıştır.

Anılan Kanun’da öngörülen gelirlerin bazıları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a göre takip edildiği gibi bazıları da genel hükümler çerçevesinde İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre takip edilmektedir. Bahsedilen gelir unsurlarının tabi olduğu mevzuata göre zamanaşımı süreleri de değişmektedir.

Örneğin su abonelik sözleşmesiyle abone ile Kurum arasında sözleşmeyle alacak-borç ilişkisi doğmakta, ödenecek miktar Kurum ile kişi arasında abonman sözleşmesiyle özel hukuk ilişkisi kurulmasından sonra yapılan hizmet karşılığında maliyet-kâr esasına göre belirlenmektedir. Ödemenin hukuksal dayanağı, kamu gücüne değil, tarifeye ve iki taraf arasında yapılan abonman sözleşmesine dayanmaktadır. Nitekim ödemelerin yapılmaması durumunda Kurum alacağını, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a göre değil, özel hukuk ilişkisi içinde ilgili yasaya göre alacaktır.

Sözleşmeye dayalı alacaklar için gerek mülga 818 sayılı Borçlar Kanunu’nun 125’inci gerekse 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 146’ncı maddesine göre, Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, on yıllık zamanaşımı süresi öngörülmüştür.

Diğer taraftan 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda düzenlenen harcamalara katılım paylarının takibi 6183 sayılı Kanun’a göre yapılmakta olup zamanaşımı süresi beş yıldır.

Yukarıda sayılan gelir unsurlarından her birinin su ücretinde/alacağında veya harcamalara katılma paylarında olduğu gibi farklı mevzuatlara tabi olduğu, bunlar için farklı zamanaşımı süreleri öngörüldüğü gözden kaçırılmamalıdır. Zamanaşımın uğramış bir borcun ise eksik borç haline dönüşeceği dolayısıyla borçlunun(abonenin) sadece kendi isteğiyle borcunu ifa ettiği zaman, borcun tahsil edilebileceği unutulmamalıdır.

Bu itibarla; yukarıdaki bilgiler çerçevesinde hukuki takibat başlatılmayan Kurum gelirlerinin özellikle zamanaşımı süreleri de dikkate alınarak tahsilat ve takip süreçlerinin hızlandırılması, ayrıca bu süreçlerin yürütülmesinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğünün Koronavirüs (Covid-19) konulu 2020/7 sayılı sayılı Genelgesinde belirtilen hassasiyetlere dikkat edilmesi gerekmektedir.

Kurum tarafından alacaklarla ilgili olarak öncelikli olarak zamanaşımı sürelerine dikkat edilerek, Yerel Yönetimler Genel Müdürlüğünün Koronavirüs (Covid-19) konulu 2020/7 sayılı Genelgesinde belirtilen hassasiyetlere uyularak su, atıksu ve altyapı alacaklarının takip ve tahsili bağlamında süratle satış engelleri ve taksitlendirme işlemlerinin gerçekleştirildiği ve bazı alacak dosyaları için ise hukuki takibat işlemlerinin başlatıldığı belirtilmiştir. Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.