375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesinde, belediyelerin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebileceği ifade edilmiştir. 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu çerçevesinde Kamu İdaresi ile yetkili sendika arasında akdedilen sosyal denge tazminatı sözleşmesinde, sözleşmenin konusuna girmeyen düzenlemelere yer verildiği ve sosyal denge ödemelerinde sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinden sosyal denge tazminatı


aidatı kesildiği görülmüştür.


  1. Sosyal Denge Sözleşmesine Konusu Dışında Hükümler Konulması


    Kamu İdaresi ile yetkili sendika arasında akdedilen sosyal denge tazminatı sözleşmesinde, mevzuata aykırı olarak sözleşmenin konusuna girmeyen düzenlemelere yer verildiği görülmüştür.

    4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nda sosyal denge tazminatı aylık tutarının, toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçemeyeceği belirtilmiştir. 4688 sayılı Kanun uyarınca kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik 2022 ve 2023 yıllarını kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşmesi’nin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Dördüncü Bölümü’nün “Sosyal Denge Tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde, tavan tutarın en yüksek devlet memuru aylığının %120’si olabileceği; sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla çeşitli adlar altında yapılan ödemeler dahil ödenebilecek tazminatın aylık tutarının, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebileceği ifade edilmiştir.

    4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli İdarelerde Sözleşme İmzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde; 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabileceği, bu sözleşmenin bu Kanun’un uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmayacağı ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamayacağı belirtilmiştir.

    Yapılan incelemede Fatsa Belediye Başkanlığı ile Belediye ve Özel İdare Çalışanları Birliği Sendikası (BEM-BİR-SEN) arasında 13.12.2021 tarihinde imzalanan Sosyal Denge Tazminatı Sözleşmesi’ne; “Doğal Afet Yardımı” başlığı altında, çalışanın sel, yangın, deprem gibi doğal afetlere maruz kalması halinde uğradığı zarar için iş yeri kurulunun belirleyeceği oranda katkı sağlayacağı şeklinde hüküm konulduğu tespit edilmiştir.

    Belediye başkanı ile sendika temsilcisi, sadece ödenecek olan sosyal denge tazminat


    tutarını kanuni sınırlarda tespit etmek üzere yetkilendirilmiş olduğundan Kanun’un uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmayan Sosyal Denge Tazminatı Sözleşmesi’nin, toplu sözleşme gibi değerlendirilmemesi ve sözleşme metnine yetkilendirilen husus dışında hükümler konulmaması gerekmektedir.

  2. Sendika Üyesi Olmayan Kamu Görevlilerinden Sosyal Denge Tazminatı Aidatı Kesilmesi

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu çerçevesinde yapılan sosyal denge ödemelerinde sendika üyesi olmayan kamu görevlilerinden sosyal denge tazminatı aidatı kesildiği görülmüştür.

4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli İdarelerde Sözleşme İmzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde; sosyal denge sözleşmesinin yapılma usulü ve şekli belirlenmiştir. Aynı Kanun’un “Toplu Sözleşmenin Kapsamı” başlıklı 28’inci maddesi ise; toplu sözleşme ikramiyesi hariç olmak üzere toplu sözleşme hükümlerinin uygulanmasında sendika üyesi olan ve sendika üyesi olmayan kamu görevlileri arasında ayrım yapılamayacağını öngörmüştür.

Yine Kanun’un “Gelirler” başlıklı 24’üncü maddesinde sendika gelirleri arasında üyelerin ödeyecekleri üyelik aidatları sayılmış; “Üyelik Ödentisi” başlıklı 25’inci maddesinde de sendika tüzüğüne üyelik aidatı dışında her ne ad altında olursa olsun üyelerden başka bir kesinti yapılmasını öngören hükümlerin konulamayacağı belirtilmiştir.

25.08.2021 tarihli ve 31579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararının Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Dördüncü Bölümü’nün “Sosyal Denge Tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde; sosyal denge sözleşmesinin taraf sendikasının, üyesi olmayan kamu görevlilerinden, aynı unvanlı üyesinden aldığı aidatın iki katına kadar sosyal denge sözleşmesi aidatı alabileceğini, bu aidatı ödeyen kamu görevlilerinin, söz konusu sözleşmeden aynı usul ve esaslar dahilinde yararlanabileceği ifade edilmiştir.

Ancak Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nda yer alan bu hükmün yürütmesinin durdurulmasına Danıştay Onikinci Dairesinin 02.03.2022 tarihli ve 2021/6335 Esas sayılı Kararı’yla hükmedilmiştir. Bahsi geçen Karar’ın Hukuki Değerlendirilmesi Kısmı’nda; sosyal denge tazminatı sözleşmelerinin konusunun, toplu sözleşmelerde belirtilen tavanı aşmamak kaydıyla ilgili kurum ve kuruluşlarda çalışan kamu görevlilerine ödenecek sosyal denge tazminatını belirlemek olduğu, yine 4688 sayılı Kanun’un 28’inci maddesinde belirtildiği


şekilde sendika üyesi olan ve sendika üyesi olmayan kamu görevlileri arasında ayrım yapılamayacağı, aksine bir yorumun sosyal denge tazminatının adaletli bir ücret dağılımı yoluyla ekonomik ve sosyal barışı sağlama amacına ve Anayasa’nın eşitlik ilkesine aykırı olduğu, kaldı ki; anılan Kanun’un 32’nci maddesinde böyle bir ayrım yapılmasına imkan sağlayan bir düzenleme bulunmadığı gibi sosyal denge sözleşmesinde ancak görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre bir farklılığa gidilebileceği, bunun dışında sendika üyesi olan ile sendika üyesi olmayan ya da başka bir sendikaya üye olanlar arasında bir ayrıma gidilemeyeceği şeklinde değerlendirilmiştir.

Yapılan incelemede Fatsa Belediye Başkanlığı ile Belediye ve Özel İdare Çalışanları Birliği Sendikası (BEM-BİR-SEN) arasında 13.12.2021 tarihinde imzalanan Sosyal Denge Tazminatı Sözleşmesi’nin “Yararlanma Koşulları” başlıklı 5’inci maddesinin (b) bendinde; BEM-BİR-SEN’e üye olmayanlar, sonradan işe girip de üye olmayanlar veya üyelikten çıkarılanların bu sosyal denge sözleşmesinden yararlanabilmesi için BEM-BİR-SEN üyelerinin ödediği üyelik aidatı (%1) ve sözleşme aidatı (%1) toplamı olan %2’nin iki katı oranında sözleşme aidatı kesintisi yapılmak suretiyle yararlandırılacakları, ifade edilerek sendika üyesi olmayan personelden sosyal denge tazminatı aidatı kesildiği tespit edilmiştir.

Sendika aidatları ile ilgili mevzuata uygun olmayan hükümlerin sözleşmeye konu edilmemesi gerekmektedir.


Kararla ilgili sorunuz mu var?