Yüklenici firmalara ödenen avanslar hatalı olarak muhasebeleştirilmektedir.

1 seri no.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan Tek Düzen Hesap Planında 159-Verilen Sipariş Avansları Hesabı ile ilgili olarak;

“Yurt içinden ya da yurt dışından satın alınmak üzere siparişe bağlanan stoklarla ilgili olarak yapılan avans ödemelerinin izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Yapılan ödemeler bu hesaba borç, malın teslimi üzerine alacak kaydedilir.”, Aynı Tebliğ’de 440-Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına ilişkin olarak ise;

“İşletmenin satış sözleşmesine dayanarak mal ve hizmetin tesliminden önce tahsil ettiği bir yılı aşan avansların izlendiği hesaptır.

İşleyişi:

Alıcılardan alınan avanslar bu hesaba alacak, vadesi bir yılın altına düşenler “340. Alınan Sipariş Avansları Hesabı” na aktarılmak suretiyle bu hesaba borç kaydedilir.” hükümlerine yer verilmiştir.

Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine göre, işletmelerin bir mal veya hizmetin teslim alınması işi için üçüncü kişilere ödedikleri avansları 159-Verilen Sipariş Avansları Hesabına, bir mal veya hizmetin işletme tarafından teslimi durumunda, üçüncü kişilerden aldıkları avansları ise 440-Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabına kaydetmeleri gerekmektedir.

KİPTAŞ’ta yapılan denetimler de, işletmenin hem aldığı hem de ödediği sipariş avanslarının tamamını 440-Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabında izlediği tespit edilmiştir.

Oysa Şirketin 31.12.2020 tarihi itibariyle ödemesini yaptığı ve 159-Verilen Sipariş Avansları Hesabında izlemesi gereken tutar 621.658.565,87 TL’dir.

Buna göre, KİPTAŞ’ın mal veya hizmet teslimi almak için yaptığı 621.658.565,87 TL’lik avans ödemesini 159-Verilen Sipariş Avansları Hesabında takip etmesi gerekirdi.

Yukarıda belirtilen hatalı muhasebeleştirme nedeniyle, Şirketin 2020 mali tablolarında 159-Verilen Sipariş Avansları Hesabı ve 440-Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabı yönünden hatalı bilgi oluşabilecektir.

Yapılan tespit sonrasında, Şirket tarafından; hasılat paylaşımı modeline göre yapılan sözleşmeler kapsamında alınan avanslar ve verilen avanslar için sadece 440-Alınan Avanslar Hesabının kullanıldığı ve hasılat paylaşımı işlerde bir sipariş söz konusu olmadığından 159- Verilen Sipariş Avansları Hesabının kullanılmaması gerektiği belirtilmiştir. Oysa, hasılat paylaşımı modeli, bağımsız bölümlerin satış hasılatından belli oranda pay alma karşılığında; arsa sahibinin arsa teslimini, yüklenicinin ise yapılacak bağımsız bölümlerin inşasını sözleşme ile üstlendiği arsa temin yöntemidir. Buna göre hasılat paylaşımı kapsamında yapılan sözleşmenin taraflarının, karşılıklı olarak edimlerini ifa etmeleri söz konusu olmaktadır. Bu durumda yüklenici firmanın arsa karşılığında yapacağı bağımsız bölümler bir edimin ifası olduğundan ortada siparişe bağlanan bir stok bulunduğu aşikardır.

Bu nedenle, 1 seri no.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği uyarınca hasılat paylaşımı modeline göre verilen avansların 159-Verilen Sipariş Avansları Hesabında, alınan avansların da 440-Alınan Avanslar Hesabında takip edilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak, KİPTAŞ’ta 621.658.565,87 TL’lik ödenen avansın hatalı muhasebeleştirilmesi; 159-Verilen Sipariş Avansları Hesabının borcunda eksikliğe, 440-Alınan Avanslar Hesabının da alacağında fazlalığa neden olması mali tabloların doğruluğunu olumsuz etkilemektedir.