İhale mevzuatında yer alan limitlerin altında kalmak amacıyla ihtiyaçların kısımlara bölündüğü görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5 inci maddesinde, idareler, yapacakları ihalelerde rekabeti, eşit muameleyi ve kaynakların verimli kullanılmasını, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını sağlamakla sorumlu tutulmuştur. Ayrıca eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemeyeceği ve bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği temel ilkeler arasında sayılmıştır. Bu Kanun’a göre çıkarılan Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Temel İlkeler” başlıklı 5 nci maddesinin üçüncü fıkrasında; “Eşik değerlerin veya parasal limitlerin altında kalmak ya da bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümlerin uygulanmasından kaçınmak amacıyla hizmet alımları kısımlara bölünemez.” denilmiştir. Aynı düzenlemeye hem Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde, hem de Yapım işleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Temel İlkeler” başlıklı 4’üncü maddelerinde yer verilmiştir. Yukarıda yer verilen rekabeti ve eşit muameleyi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını sağlamak ve parasal limitlerin altında kalmak amacıyla alımların kısımlara bölünemeyeceği ilkelerine aykırı olarak; doğrudan temin yönteminin yıl içinde 2335 kez kullanıldığı, bu rakamın 340 tanesinin 20.000 TL ile büyükşehir dışındaki il belediyeleri için sınır olan 22.524

TL arasında olduğu, alt sınırın söz gelimi 15.000 TL’ye çekilmesi durumunda bu rakamın 543’e çıktığı, her bir alım ve yapımın diğerleri ile aynı veya benzer içinde olduğu, bunun da mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin parasal limitlerin altında kalmak amacıyla kısımlara bölündüğü manasına geldiği açıktır. Müdürlük bazında yapılan incelemede de aynı firmadan aynı iş tanımı ile 3-4 aylık sürelerde 5 ve üzerinde alım yapıldığı tespit edilmiştir.

Kamu İhale Kurumu'nun 2008/4917 sayılı Kararında, itiraz üzerine yapılan başvurunun incelenmesi neticesinde 16.07.2007, 05.08.2008, 25.08.2008 ve 22.09.2008 tarihlerinde aynı işe dair 4 adet doğrudan temin ile ilgili verdiği kararda: “İncelemeye konu 4 adet alımın aynı nitelikte ve aynı ihtiyacın giderilmesine yönelik hizmet alımları olduğu, toplam tutarın 30.595,00 YTL’nin üzerinde olduğu tespit edildiğinden idarece tesis edilen bu işlemlerin 4734 sayılı Kanununun 5 inci maddesinde yer alan, temel usullerin kullanılması gerektiği ve eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölünemeyeceğine ilişkin temel ilkelere aykırı olduğu anlaşılmıştır.” denilmiş olup, ilk alımla ikinci alım arasında 1 yıldan uzun bir süre olmasına rağmen bu alımların doğrudan teminle yapılmasının Kanun'un temel ilkelerine aykırılık oluşturduğuna karar verilmiştir.

İdarenin doğrudan temin yöntemiyle yaptığı alımlar incelendiğinde: kısa bir zaman aralığında hatta bazen aynı gün içinde dahi doğrudan teminle mal ve hizmet alımı ile yapım işi gerçekleştirildiği, gün içinde gerçekleşen bazı alımların aynı firmadan yapıldığı, bu alımların toplamının yukarıda verilen parasal limitleri aştığı için kısımlara bölünerek doğrudan teminle alındığı görülmektedir.

İdarenin aynı nitelik ve türdeki ihtiyaçlarını planlayıp Kanun'un temel ihale usulleriyle ihtiyacını temin etmek yerine, ihtiyaçların kısımlara bölünerek her birinin doğrudan temin ile alınmasının mevzuata aykırı olduğu değerlendirilmektedir.

Kamu idaresi cevabında; "4734 sayılı Kanun’un “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde İdareler yapacakları ihalelerde rekabeti, eşit muameleyi ve kaynakların verimli kullanılmasını, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını sağlamakla sorumlu tutulmuştur. Ayrıca eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemeyeceği ve bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usulleri Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği temel ilkeler arasında sayılmıştır.

Eşik değerlerin veya parasal limitlerin altında kalmak ya da diğer hükümlerin uygulanmasından kaçınmak amacıyla yapılan alımlar kısımlara ayrılmamıştır.

Şöyle ki; yapılan bu hizmetler daha önceden planlanamayan, vatandaşlarımızın talep ve istekleri ile önceden öngörülemeyen hizmetlerdir.

Bahse konu hizmetler farklı harcama birimlerinin yıl içerisinde farklı zamanlarda ve farklı ihtiyaçlardan kaynaklanan ilişiksiz işleridir. Örneğin; Fen İşleri Müdürlüğü yıl içerisinde şehir genelinde yapılmasını planladığı mahalle, cadde ve sokaklarda parke ile yol yapım işlerini, açık ihale yöntemi ile gerçekleştirip, sözleşmeye bağlamaktadır. Daha sonra program haricindeki başka mahalle, cadde ve sokaklarda meydana gelen arıza, bozulma veya muhtarın, mahalle sakinlerinin düzenleme ve yenileme talep ve istekleri neticesi bu hizmetlerin yerine getirme zorunluluğundan kaynaklanmaktadır." denilmektedir.

Sonuç olarak Cevapta mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin kısımlara bölünme nedeninin eşik değerler altında kalmaktan ziyade daha önceden planlanamayan, vatandaşların talep ve istekleri ile önceden öngörülemeyen hizmetler olduğu ifade edilmektedir. Ancak aşağıdaki tabloda örneklem yöntemiyle seçilen bazı alımlar incelendiğinde idarenin savunmasının aksine parasal limitlerin altında kalmak için kısımlara bölmenin oldukça yaygın kullanıldığı, bulguda da belirtildiği üzere doğrudan temin yönteminin 2335 kez kullanıldığı, bu sayının 543'ünde 15.000,00TL ve üzeri ödeme olduğu, bu durumun da idarenin yaptığı açıklamanın yetersiz olduğunu gösterdiği değerlendirilmektedir.

T.C. Sayıştay Başkanlığı

T.C. Sayıştay Başkanlığı