MUSKİ’ye ait tüm tesislerin SCADA olarak adlandırılan uzaktan kontrol sistemi üzerinden izlenemediği görülmüştür.

Veri Tabanlı Kontrol ve Gözetleme Sistemi olarak Türkçeye çevrilen SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition), geniş bir bölgede bulunan birimlerin merkez bilgisayar aracılığıyla kontrol edilmesi, izlenmesi, birimlere ait geçmiş verilerin saklanma vazifesini yapan sistemlere verilen genel bir isimdir. Bu sistem sayesinde sahada bulunan ölçüm enstrümanları tarafından ölçülen veriler sisteme aktarılarak saatlik, günlük, haftalık, aylık, yıllık olarak saklanabilmekte ve gerektiğinde kullanılabilmektedir. Böylece elde edilen bilgilerin operasyonel geçmişi değerlendirilerek daha etkin planlamalar yapılabilmekte, gelecek için tahminlerde bulunulabilmektedir. Ayrıca makine ve ekipmanlarda yaşanabilecek hasarlar otomasyon sisteminden gelen verilerin analiz edilmesiyle önceden belirlenebilmekte ve erken müdahale edilebilmektedir. Makine ve ekipmanların yıpranmasını minimize eden ve dolayısıyla kullanım ömürlerini artıran, bakım onarım maliyetlerini kontrol altına alan bu sistem sayesinde insan kaynaklı hataların asgari seviyeye indirilmesine katkıda bulunulmaktadır.

Günümüzde otomasyonun kullanıldığı hemen her alanda SCADA sistemi uygulanabilmektedir. Bu sistemlerin uygulandığı alanlardan biri de içme suyu ve atıksu tesisleridir. SCADA’nın yukarıda ifade edilen faydaları yanında içme suyu ve atıksu tesisleri özelinde de bir takım olumlu tarafları bulunmaktadır. Örneğin, şebeke üzerindeki bilgiye gerçek zamanlı olarak erişilebilmekte ve bu bilgi doğru karar verme sürecini hızlandırmaktadır. İçme suyu ve atıksu tesislerinden şebekelere verilen su ve atıksu miktarlarının 7 gün 24 saat boyunca eş zamanlı olarak izlenebilmesine olanak sağlayan bu sistem sayesinde, akaryakıt sarfiyatının durumu, pompaların çalışıp çalışmadığı, elektrik kesintilerinde jeneratörün devreye girip girmediği ve diğer olası arızalar ve sorunlar hızlı bir şekilde çözüme kavuşturulabilmektedir. Ve böylece su kayıp ve kaçaklarının azaltılmasına katkıda bulunularak kullanıcılara sürekli ve yeterli su sağlanabilmekte, su kaynaklarının optimum düzeyde kullanımı yoluna gidilebilmektedir. Ayrıca atıksu arıtma tesislerinde veya içme suyu tesislerinde kullanılan kimyasal maddelerin dozajlarının takibi yapılabilmekte ve böylece aşırı kimyasal tüketimine izin verilmemektedir. Yine tesislerde günlük tüketilen elektrik miktarı, arıtılan atıksu miktarı ve sistemden uzaklaştırılan çamur miktarı gibi veriler için de raporlamalar yapılabilmekte, tesislerin performansı değerlendirilebilmektedir.

MUSKİ tarafından yürütülen içme suyu ve atıksu faaliyetlerinde de SCADA sisteminden faydalanılmaktadır. MUSKİ Çalışma Usul ve Esasları Yönetmeliği’nin 21’inci maddesinin (k) fıkrasına göre, “Mevcut SCADA sistemlerini, fiziki kayıp kaçakla mücadele kapsamında şebeke yönetimine yönelik izlemek, raporlamak, ilave SCADA sistemi ve bileşenlerini ilgili Daire Başkanlıklarına bildirerek yatırım programına alınmasını sağlamak” görevi İçme Suyu Daire Başkanlığına verilmiştir. Yönetmelik’in 23’üncü maddesinin (h) fıkrasına göre ise “SCADA sistemlerini kurmak ve SCADA aracılığıyla yürütülen otomasyon ve işletme faaliyetlerine gerekli teknik desteği vermek, SCADA kontrol ekranını kullanan birimler ile koordineli çalışmak, SCADA sistemleri ve SCADA ekipmanlarının etkin çalışması için gerekli kontrol, bakım ve onarımları yapmak veya yaptırmak” görevleri Elektrik, Makine ve Malzeme İkmal Dairesi Başkanlığına verilmiştir.

Bu kapsamda, MUSKİ’ye ait tesislerdeki SCADA kurulum süreçleri incelenmiştir. Buna göre, MUSKİ görev alanında içme suyu ile ilgili toplamda 1620 adet kuyu, depo ve terfi merkezi bulunmaktadır. Bunların 912’si SCADA sistemine dahil değildir. 708 adet içme suyu tesisinde ise SCADA sistemi çalışmaktadır. Diğer taraftan, MUSKİ’ye ait 27 adet atıksu arıtma tesisinin 10’unda SCADA sistemi bulunmamakta, 5’inde kısmi bulunmakta, geriye kalan 12’sinde ise sistem bulunmaktadır. Ayrıca atıksu arıtma tesislerine bağlı toplam 80 adet atıksu terfi istasyonu bulunmakta olup, bu terfi istasyonlarının 68 adedinde SCADA sistemi bulunmakta, 12’sinde bulunmamaktadır. SCADA sisteminin tam olarak uygulanamaması anlamına gelen bu duruma ait yetersizlikler kuruma ait 2020-2024 Stratejik Planının çeşitli kısımlarında da ifade edilmektedir.

Kamu İdaresi tarafından verilen cevapta, SCADA'nın tüm tesislere kurulması yönündeki çalışmaların devam ettiği ifade edilmiştir. Sistemin il genelindeki tesislerde yaygınlaştırılması ve kapasitenin geliştirilmesi yönünde faaliyetlerin hızlandırılması gerektiği değerlendirilmektedir.