Karar Künyesi
İdarenin zilyet olduğu hurda sayaçlar ile yok olma, kırılma, bozulma veya eskime gibi nedenlerle tüketilemeyecek hale gelen ilk madde ve malzemelerin, Diğer Stoklar Hesabında izlenmediği görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kayıt Zamanı” başlıklı 50’nci maddesinde; “Bir ekonomik değer yaratıldığında, başka bir şekle dönüştürüldüğünde, mübadeleye konu edildiğinde, el değiştirdiğinde veya yok olduğunda muhasebeleştirilir. Bütün malî işlemlerin muhasebeleştirilmesi ve her muhasebe kaydının belgeye dayanması şarttır.” hükmü yer almaktadır.
Mêzkur Kanun’un “Taşınır ve taşınmaz işlemleri” başlıklı 44’üncü maddesine dayanılarak hazırlanan Taşınır Mal Yönetmeliği’nin (TMY) “Amaç” başlıklı 1’inci maddesinde de; Yönetmelik’in amacının, kaynağına ve edinme yöntemine bakılmaksızın kamu idarelerine ait taşınır malların kaydı, muhafazası ve kullanımına ilişkin esas ve usulleri belirlemek olduğu ifade edilmiştir.
TMY’nin “Taşınırların kaydı” başlıklı 12’nci maddesinde ise; “Kamu idarelerince bütün taşınırların ve bunlara ilişkin işlemlerin kayıt altına alınması esastır.” denilmektedir.
Ancak İdarenin tasarrufunda bulunan birtakım taşınıra ilişkin olarak muhasebe kayıtlarının yapılmadığı tespit edilmiş olup bu hususlara maddeler halinde aşağıda yer verilmiştir.
İdarenin Zilyet Olduğu Kullanıcılardan Teslim Alınan Sayaçların Diğer Stoklar Hesabında İzlenmemesi
İdare tarafından sahadan sökülen ve abonelerinin herhangi bir müracaatı olmaması nedeniyle Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumuna (MKE) satılmak üzere ambarlarda muhafaza edilen sayaçların, 157 Diğer Stoklar Hesabında izlenilmediği görülmüştür.
5018 sayılı Kanun ve TMY hükümleri uyarınca ekonomik değer arz etmesi nedeniyle tüm taşınırların, muhasebeleştirilmesi ve kayıt altına alınması gerekmektedir.
Bu bağlamda TMY’nin “Kayıt zamanı, kayıt değeri ve değer tespit komisyonu” başlıklı 13’üncü maddesinde; taşınırların, belli bir değeri olmasa dahi edinme şekline bakılmaksızın idarece kullanılmak üzere teslim alındığında değer tespit komisyonunca belirlenen değer esas alınarak giriş kaydedileceği belirtilmiştir.
Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 157 Diğer Stoklar Hesabına ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 119’uncu maddesinde ise stok hesaplarından hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemlerin 157 no.lu hesapta izleneceğine; mêzkur Yönetmelik’in “Hesabın işleyişi” başlıklı 20’nci maddesinde ise bu taşınırların tespit edilen değerleri üzerinden 157 no.lu hesaba borç, 600 Gelirler Hesabına alacak kaydedileceğine hükmedilmiştir.
Anılan mevzuat hükümleri uyarınca İdare tarafından sahadan sökülerek ambarlarda muhafaza edilen sayaçların, 157 Diğer Stoklar Hesabında izlenmesi gerekmektedir. Söz konusu sayaçların, muhasebe hesaplarında izlenecek değerinin ise hurda gelirlerini temsil edecek şekilde iz bedeli olarak belirlenebileceği değerlendirilmektedir.
Yapılan denetimde İdare tarafından sayaç edinilmesi, sayaçların abonelik gerçekleştirenlere teslimi ve kullanılmayan sayaçların durumu incelenmiş olup bu hususta ihale ile edinilen sayaçların, ihale bedeli ile abonelere satıldığı; kullanılmaz hale gelen veya değiştirilmesi suretiyle atıl kalan sayaçların ise ekseriyetle abonelerin zilyetinde kaldığı görülmüştür. Ancak MASKİ Tarifeler Yönetmeliği’nin “Sayaçlar” başlıklı 64’üncü maddesinin 23’üncü fıkrasında yer verilen; “Abone, herhangi bir nedenle sökülen su sayacını sökülme tarihinden itibaren en geç 3 (üç) ay içerisinde müracaat edip İdareden teslim almadığı takdirde İdarenin hiçbir sorumluluğu bulunmamaktadır.” Hükmüne istinaden abonelerin herhangi müracaatı olmaması hasebiyle İdarenin zilyetinde kalan sayaçların da mevcut olduğu belirlenmiştir. Söz konusu duruma istinaden İdarenin ambarlarında muhafaza ettiği ve MKE’ye
hurda satışı kapsamında teslim edeceği 1.989 adet sayacın ise 157 Diğer Stoklar Hesabında izlenmediği tespit edilmiştir. Bu durum, İdarenin zilyet olduğu sayaçların muhafazasına ilişkin olarak kontrol riski doğurmaktadır.
Bu itibarla İdarenin zilyet olduğu sayaçların muhafazasına ilişkin olarak kontrol riski doğmakta olup satılmak üzere muhafaza edilen bu sayaçların, 157 Diğer Stoklar Hesabında izlenmesi gerekmektedir.
Hurdaya Ayrılan İlk Madde ve Malzemelerin Diğer Stoklar Hesabında İzlenmemesi
İdarenin yok olma, kırılma, bozulma veya eskime gibi nedenlerle kullanılamayacak veya tüketilemeyecek hale gelen ilk madde ve malzemelerinin, tüketilmiş gibi doğrudan giderleştirildiği bu nedenle de 157 Diğer Stoklar Hesabında izlenmediği görülmüştür.
5018 sayılı Kanun uyarınca ekonomik değer arz eden tüm taşınırların muhasebe hesaplarında yer alması gerekmektedir.
Bu bağlamda Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 157 Diğer Stoklar Hesabına ilişkin “Hesabın niteliği” başlıklı 119’uncu maddesinde;
“Stok hesaplarından hiçbirinin kapsamına alınmayan ürün, artık ve hurda gibi kalemler bu hesapta izlenir.” hükmü yer almaktadır.
Mêzkur Yönetmelik’in “Hesabın işleyişi” başlıklı 120’nci maddesinde ise;
“(1) Diğer stoklar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir.
a) Borç (..)
4) Kişisel kusur olmaksızın yok olma, kırılma, bozulma veya eskime gibi nedenlerle kullanılamayacak veya tüketilemeyecek hale gelen stoklardan hurdaya ayrılması gerekenler, hurda halindeki değeri üzerinden bu hesaba, kayıtlı değeri ile hurda halindeki değeri arasındaki fark 630-Giderler Hesabına borç, kayıtlı değeri üzerinden ilgili stok hesabına alacak kaydedilir. (…)” denilmektedir.
Anılan mevzuat hükümleri uyarınca kullanılamayacak veya tüketilemeyecek hale gelen stoklardan, hurdaya ayrılması gerekenlerin, kayıtlı değeri üzerinden ilk madde ve malzeme hesabına alacak; hurda değeri üzerinden ise Diğer Stoklar hesabına borç kaydedilmesi
gerekmektedir. Anılan stokların, hurda niteliğine dönüşmesi hasebiyle meydana gelen değer kaybı da 630 Giderler Hesabına borç kaydedilmesi suretiyle izlenmelidir. Söz konusu muhasebe kaydı ile stoklar, hurdaya dönüşmüş olsa dahi varlık hesaplarındaki mevcudiyetini koruyacak ve hurda satışı sonucu elde edilen gelirin karşılığını oluşturacaktır.
Yapılan incelemede ise İdare tarafından stokların tamamının, hurdaya dönüşen taşınırlar bulunmasına rağmen 630.14 İlk Madde ve Malzeme Giderleri Hesabı kullanılmak suretiyle giderleştirildiği tespit edilmiştir. Bu durum, ambarda fiziki olarak hurda stoklar bulunmasına rağmen bu varlıkların muhasebe hesaplarında yer almamasına sebebiyet vermiştir. Dolayısıyla hurda stokların satılması halinde bunların varlık hesaplarından çıkarılması gereken bir karşılığı bulunmamaktadır.
Bu itibarla ekonomik değeri olması hasebiyle envanteri önem arz eden hurda niteliğindeki stokların, 157 Diğer Stoklar Hesabında izlenmek suretiyle muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.