Aydın ilinde yer alan sondaj kuyularıyla ilgili faydalı tüketim miktarına ve ticari amaçlı su kullanımlarına ilişkin İdare tarafından yapılması gereken takip ve tahsilatta bazı eksikliklerin bulunduğu tespit edilmiştir.

23.12.1960 tarih ve 10688 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun’un “Terimler” başlıklı 2’nci maddesinde faydalı kullanış; yeraltı suyunun içmede, temizlikte, belediye hizmetlerinde, hayvan sulamada, zirai sulamada, maden ve sanayide, sportif vesair tesislerde kullanılması şeklinde tanımlanmıştır.

Aynı Kanun’un “İlan edilmiş yeraltı suyu işletme sahaları içinde kuyu açılması” başlıklı 4’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında; kuyu açan kimsenin, bulunan suyun ancak kendi faydalı ihtiyaçlarına yetecek miktarını kullanmaya yetkili olduğu, bu miktarı aşan sular ile sulama, kullanma ve işlenerek veya doğal haliyle içme suyu olarak satılmak üzere çıkarılan yeraltı sularının, Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki kaynak sularının (mazbut vakıflara ait sular hariç), 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine uyularak il özel idarelerince kiraya verileceği; aynı maddenin dördüncü fıkrasında ise faydalı ihtiyaç miktarının, tahsis edilecek maksada göre ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından tayin ve tespit edileceği hükme bağlanmıştır.

10 Aralık 2019 Tarihli Su Tahsisleri Hakkında Yönetmelik’in “Başvuru yöntemi ve istenen belgeler” başlıklı 9’uncu maddesinin (a) bendinde; içme ve kullanma amaçlı su taleplerinin; büyükşehirlerde büyükşehir belediye başkanlıkları, büyükşehir olmayan illerde belediye başkanlıkları, köylerin ve belediye sınırları dışında bulunan askeri garnizonların içme ve kullanma suyu taleplerinin ise il özel idareleri tarafından yapılacağı belirtilmekte,

Aynı Yönetmelik’in (d) bendinde ise; ticari amaçlı su kullanım taleplerinin, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idareleri, diğer şehirlerde ise il özel idareleri tarafından yapılacağı hüküm altına alınmaktadır.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere sondaj kuyularına

ilişkin olarak tüm yetki Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünde bulunmakta olup sondaj kuyularından çıkarılan sulardan kendi faydalı ihtiyaçlarına yetecek miktarını aşan sular ile sulama, kullanma ve işlenerek veya doğal haliyle içme suyu olarak satılmak üzere çıkarılan yeraltı suları, Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki kaynak suları (mazbut vakıflara ait sular hariç), 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine uyularak il özel idarelerince; büyükşehirlerde ise su ve kanalizasyon idarelerince kiraya verilebilecektir.

Yapılan incelemelerde; Aydın ilinde yer alan Nazilli ilçesi, Sultanhisar ilçesi, Bozdoğan ilçesi ve Çine ilçelerinde içme suyu olarak satılmak üzere çıkarılan yeraltı suları bulunmasına rağmen bu kaynak sularından bazılarına herhangi bir işlem yapılmadığı bazılarıyla ilgili de hukuki sürecin başlatıldığı lakin herhangi bir tahsilatın henüz sağlanmadığı tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında; Aydın ilinde yer alan su fabrikalarının tamamının kaynaklarının kontrol edilip, DSİ yönergeleri doğrultusunda sözleşme imzalamaya davet edildiğini, sözleşme imzalamaktan imtina eden firmalar ile hukuki sürecin devam ettiğini,

Su tankerleri ile endüstriyel su satışı yapan firmalarla sözleşme imzalandığını ve bu suretle belirli periyotlarla sayaç ölçümü yapılarak faturalandırıldığını,

Oteller, otel havuzları, su oyun parkları, oto yıkama, halı yıkama gibi yerler için sayaç takılarak “Doğal Su Rezervi Koruma Bedeli” altında okumalar yapılarak faturalandırıldığını. lakin bu bedelin tahsili Mahkeme tarafından iptal edildiğinden “Doğal Su Rezervi Koruma Bedeli” tahsilatı yapılamadığını ifade etmiştir.

Sonuç olarak; mezkur Yönetmelik uyarınca ticari amaçlı su kullanım taleplerinin, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri su ve kanalizasyon idareleri tarafından karşılanması gerektiğinden, Devlet Su İşleri Bölge Müdürlüğünce sondaj izni verilen kuyulara ilişkin geriye dönük faydalı tüketim miktarlarının DSİ ile ortaklaşa bir çalışmayla saptanması, bu kuyularda olması muhtemel kaçak su kullanımlarını ve deşarjlarını önleyecek tedbirlerin alınması, bedellendirilmesi gereken kısımların bedellendirilip tahsilatının sağlanması, su kullanımı çok olan tüketicilere (oteller, otel havuzları, su oyun parkları, oto yıkama, halı yıkama gibi) öncelik verilerek çalışmalara başlanması ve yeraltı sularının korunmasının gerektiği değerlendirilmektedir.