120 Gelirlerden Alacak Hesabına önce tahsilat işlemlerinin sonra tahakkuk işlemlerinin kaydının yapılması sonucu tahakkuk birimi tarafından tahakkuk ettirilmiş olmasına rağmen henüz tahsil edilmeyen alacakların tahakkuk işlemlerinin muhasebeleştirilmediği ve böylece belediye alacaklarının eksik gösterilmesine neden olunduğu tespit edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 49'uncu maddede muhasebe sistemi, 50'nci maddede muhasebe işlemlerinin kayıt zamanı, 51'inci maddede ise kamu gelir ve giderlerinin yılı ve mahsup dönemi düzenlenmiş olup tahakkuk esaslı muhasebe sistemi benimsenmiştir.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 120 Gelirlerden Alacak Hesabı ile ilgili 87'nci ve 88'inci maddelerinde de:

“Hesaba ilişkin işlemler

MADDE 87 –(1) Gelirlerden alacaklar hesabına ilişkin işlemler aşağıda gösterilmiştir.

a) Gelirlerden alacakların tahakkuk işlemleri

1) İlgili servislerce tahakkuk bordroları ile ya da tahakkuk fişleri ile muhasebe birimine bildirilen gelirlerden alacak tahakkukları, düzenlenecek muhasebe işlem fişiyle ilgili hesaplara alınarak tahakkuk kayıtları yapılır…

1. Gelirlerden alacaklardan yapılan tahsilat

   1. Bu hesapta kayıtlı tutarlardan kasa hesabı, banka hesabı veya ilgili diğer hesaplara borç, gelirlerden alacaklar hesabına alacak yazılmak suretiyle tahsil edilen tutarlar gelir yansıtma hesabına borç, bütçe gelirleri hesabına alacak kaydedilir.

      Hesabın işleyişi

      MADDE 88 –(1) Gelirlerden alacaklar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir.

      1. Borç

         1. Gelir tahakkuk tutarları bu hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir.

            …

      2. Alacak

         1. Bu hesapta kayıtlı alacaklardan, nakden veya mahsuben yapılan tahsilat bir taraftan bu hesaba alacak, 100-Kasa Hesabı, 102-Banka Hesabı veya ilgili diğer hesaplara borç; diğer taraftan 800- Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

…” Hükümleri yer almaktadır.

Bu hükümlere göre, öncelikle ilgili gelir servislerince tahakkuk bordroları ya da tahakkuk fişleri ile muhasebe birimine bildirilen alacakların gelirlerden alacak hesabına tahakkuk kayıtları yapılmalı, daha sonra bu hesapta kayıtlı alacaklardan tahsilat yapıldığında da tahsilat kayıtları yapılmalıdır. Oysa, muhasebe birimi tarafından 120 Gelirlerden Alacak Hesabına ters kayıt yapılarak önce tahsilat işlemleri daha sonra tahsil edilen alacakların tahakkuk işlemleri ay sonlarında muhasebeleştirilmektedir. İlk önce tahsilat ve ay sonunda da bu tahsilatın tahakkuk kaydının yapılması 120 Gelirlerden Alacak Hesabının işleyişine uygun

değildir. Ayrıca bu durum, tahakkuk birimi tarafından tahakkuk ettirilmesine rağmen tahsil edilmeyen alacakların tahakkuk işlemlerinin muhasebeleştirilmemesine neden olmaktadır. Bu şekilde gelirlerin tahakkuk işlemlerinin eksik muhasebeleştirilmesi, belediye alacaklarının 120 Gelirlerden Alacak Hesabında eksik gösterilmesine yol açmaktadır. Bazı gelir türleri itibarıyla tahakkuk birimi ile muhasebe biriminin 2019 yılı tahakkuk tutarları arasındaki fark aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

Tablo 6: Tahakkuk Tutarlarının Karşılaştırması

Sonuç olarak, bu şekilde hatalı yapılan muhasebe kayıtları, 120 Gelirlerden Alacak Hesabında ve 600 Gelirler Hesabında 4.006.963,45 TL eksikliğe neden olduğundan, 2019 yılı mali tablolarında belirtilen hesapların gerçek duruma uygun olmadığı değerlendirilmektedir.