Büyükşehir Belediyesinin mal ve hizmet alımlarında, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Pazarlık ihale usulü” nün yaygın bir şekilde kullanıldığı, Kanun’un temel ilkelerine gerekli özenin gösterilmediği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde özetle; idareler, bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez. Bu

Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir denilmektedir.

Aynı Kanun’un “Pazarlık Usulü” başlıklı 21’inci maddesinin (b) bendine göre; Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması hallerinde pazarlık usulü ile ihale yapılabilir. Aynı maddenin (f) bendinde ise, idarelerin yapacağı mal veya malzeme alımlarının Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenen limitler dâhilinde yapılacağı belirtilmektedir.

Ayrıca maddenin devam eden paragraflarında; (b), (c) ve (f) bentlerinde belirtilen hallerde ilan yapılması zorunlu değildir. İlan yapılmayan hallerde en az üç istekli davet edilerek, yeterlik belgelerini ve fiyat tekliflerini birlikte vermeleri istenir. (b), (c) ve (f) bendi kapsamında yapılan mal alımlarında, malın sözleşme yapma süresi içinde teslim edilmesi ve bunun idarece uygun bulunması halinde, sözleşme yapılması ve kesin teminat alınması zorunlu değildir, hükümleri bulunmaktadır.

Yapılan incelemede, Belediye tarafından 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Pazarlık Usulü” başlıklı 21’inci maddesinin (b) bendi kapsamında 3 hizmet alım ihalesi ve 2 mal alım ihalesi yapılmış olup (f) bendi kapsamında da 11 hizmet alım ihalesi ve 41 mal alım ihalesi olmak üzere toplam 57 ihale gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden ve açıklamalardan anlaşılacağı üzere, Pazarlık usulü, Kanun’da sayılan özel haller için düzenlenmiştir. Pazarlık usulü ile yapılan alımların genel bir uygulama haline getirilmesi (sıklıkla kullanılması) Kanun’un amacı dışındadır. Bu usulde ilan ve sözleşme yapmak ve teminat almak gibi zorunluluklar yoktur. Her ne kadar bu gibi zorunlulukların olmaması, kamu ihtiyacının veya kamu hizmetinin görülmesinde zaman ve uygulama bakımından kolaylıklar sağlamakta ise de pazarlık usulünün sıklıkla kullanılması, Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerine uygunluğun sağlanması noktasında, riskler oluşturabilecektir.

Kanun'un “Temel ilkeler” başlıklı 5'inci maddesinin gerekçe metninde de ifade edildiği gibi bu ilkeler, Kanun’un hazırlanış amacının gerçekleştirilmesini güvence altına alan ve bu amaca yönelik olmak üzere diğer hükümlerin uygulanmasında ve yorumlanmasında referans

değerler olarak gözetilmesi gereken hukuki düzenlemelerdir. Pazarlık yöntemi ile ihaleye çıkılırken 4734 sayılı Kanun'un lafzı dışında ruhuna da uygun hareket ederek temel ilkeleri sağlayacak biçimde ihaleye çıkılması gerekmektedir. Pazarlık İhalesini düzenleyen 21’inci maddenin rekabeti, saydamlığı ve diğer temel ilkeleri gerçekleştirebilecek şekilde yorumlanması gerektiği açıktır.

Bu itibarla Belediyenin anılan Kanun’da belirtilen saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerine uygunluğun sağlanmasını teminen ihalelerde; kamunun menfaatine olacak şekilde temel ihale usullerinin kullanılmasına gerekli özeni göstermesi gerekmektedir.