Karar Künyesi
İdarenin reklam alanları üzerinde yapılan denetim ve incelemeler neticesinde;
46 adet vagon ve moda tramvaylardaki reklam ünitelerinin,
Otopark alanlarında yer alan reklam ünitelerinin,
408 adet raket/megaligt/silindir kule tipi reklam ünitelerinin,
İdarenin tasarrufunda bulunan alandaki reklam ünitelerinin,
İstanbul’un Ana Arterleri Üzerinde Bulunan LED Ekranların
İhale yapılmaksızın ecrimisil karşılığı kullandırıldığı tespit edilmiştir.
46 adet vagon ve moda tramvaylardaki reklam ünitelerinin ihalesiz olarak
işlettirilmesi
Büyükşehir Belediye Meclisinin, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesine istinaden iştiraki olan; Metro İstanbul AŞ’ye toplu ulaşım hizmetlerinin işletilmesi bünyesinde toplu ulaşımın bir parçası olan tüm raylı sistemler, finiküler ve teleferik hatlarının işletilmesini devrettiği ancak devredilen yerlerdeki reklam ünitelerinin de söz konusu iştirak tarafından işletildiği ve/veya işlettirildiği 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporunda bulgu konusu yapılarak toplu ulaşım hizmetlerinin temel unsuru olarak nitelendirilebilecek mütemmim cüz ve teferruat ilişkisi kapsamında yer almayan ticari ünitelerin (reklam alanları dâhil) söz konusu iştirak tarafından işlettirilemeyeceği bulgu bünyesinde değerlendirilmiştir. Bu bağlamda mevzuat hükümleri doğrultusunda reklam alanlarının söz konusu iştirak tarafından değil de İdare tarafından işletilmesi ve/veya işlettirilmesi gerekmektedir.
Sayıştay Raporları sonrasında, Büyükşehir Belediyesi Meclisi 14.07.2017 tarih ve 1196 sayılı Meclis Kararını almış ve bu tarihten itibaren 46 Adet Vagon Giydirme İşinde
…Reklam Ajansı’ndan, Moda Tramvay Giydirme İşinde … Reklam Ajansı’ndan ve Turnike Dış Yüzey Giydirme İşi’nde ise ... Med. İlet. Rek. ve Dan. Hiz. Ltd. Şti.’den ecrimisil almaya başlamış ve hali hazırda söz konusu uygulamanın devam ettiği tespit edilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesinde; belediye mallarına karşı suç işleyenlerin devlet malına karşı suç işlemiş sayılacağı ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin dördüncü fıkrasında da “İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edilir.” hükmü tesis edilmiştir.
Sonuç olarak, ecrimisil hukuka aykırı bir yararlanmadan dolayı ilgili kişiden alınan bir tazminattır ve taşınmazların bir idare yöntemi değildir. Söz konusu reklam alanlarının 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu bünyesinde ihalesinin yapılarak kullandırılması gerekmekte olup ecrimisil tahakkuk ve tahsilatları yapılarak reklam alanlarının işletilmesi mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.
Otopark alanlarında yer alan reklam ünitelerinin ihalesiz olarak işlettirilmesi
Büyükşehir Belediye Meclisi, almış olduğu meclis kararları ile otopark alanlarının işletilmesini iştiraki olan İSPARK AŞ’ye 5216 sayılı Kanun’un 26’ncı maddesine istinaden
Belediye Meclisince belirlenen süre ve bedelle devretmiştir. Söz konusu devirde meri mevzuat hükümleri açısından herhangi bir beis yoktur. Ancak İSPARK AŞ tarafından işletilen otopark alanlarında, mevzuata aykırı olarak reklam ünitelerinin de söz konusu iştirak tarafından işlettirildiği tespiti 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporunda bulgu konusu yapılmıştır. Hatalı uygulama 11.09.2018 tarihine kadar devam etmiştir.
2017 yılı Sayıştay Denetim Raporu doğrultusunda söz konusu reklam alanlarının, İdare tarafından ihale edilmek suretiyle işletileceği belirtilmesine rağmen 31.12.2018 tarihi itibariyle, İdarenin herhangi bir ihale gerçekleştirmediği aynı zamanda söz konusu reklam ünitelerini kullanan üçüncü kişilerden ecrimisil ve/veya herhangi bir ad altında hiçbir tahakkuk ve tahsilat işlemi sağlamadığı anlaşılmıştır.
31.12.2018 tarihi itibariyle fiili durum şu şekilde özetlenebilir: … İletişim Dan.ve Rek. Paz. San Tic. Ltd. Şti. - … Ltd. Şti. Saraybosna Merkezi Bosna Hersek Türkiye İstanbul Şubesi iş ortaklığı ile 10.08.2012 tarihinde İSPARK AŞ sözleşme imzalamış ve 30.09.2015 tarihi itibariyle 4 yıl daha süre uzatılarak İSPARK AŞ’nin işletme hakkına sahip olduğu en az 106 açık, katlı otopark içerisinde bulunan reklam ünitelerinin işletilmesi asgari yıllık işletme bedeli olarak 255.000 TL ve gelirin (ciro) %40’ını İSPARK AŞ’ye ödemesi kaydıyla sözleşme altına alınmıştır. Aynı şekilde … Rek. Ve Turz. San. Tic. AŞ ile de İSPARK AŞ arasında 30.01.2009 tarihinde yapılan ve 01.02.2014 tarihinde 5 yıl süreyle uzatılan 130 adet kent mobilyaları yerleştirilmesi ve yerleştirilen kent mobilyaları üzerine reklam koyma ayrıca bunları üçüncü kişilere pazarlama karşılığı yıllık 1.573.600 TL+ KDV’den az olmamak üzere en az yıllık cironun %20’sini İSPARK AŞ’ye ödemesi kaydıyla sözleşme imzalanmıştır.
Gelinen noktada, 2017 yılı Sayıştay Raporuna istinaden 11.09.2018 tarihinde İSPARK AŞ sözleşmeleri feshetmiş ancak hali hazırda söz konusu tarihten itibaren mezkûr reklam ünitelerinin 2886 sayılı Kanun bünyesinde ihalesi gerçekleştirilmemiştir. Ayrıca söz konusu üniteleri işletenlerden 31.12.2018 tarihi itibariyle herhangi bir ecrimisil tahakkuk ve tahsilatı da yapılmamıştır.
Sonuç olarak, söz konusu reklam alanlarının İdare tarafından 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu bünyesinde ihalesinin yapılarak kullandırılması gerekmekte olup reklam alanlarında faaliyetlerine devam eden firmalardan hiçbir ecrimisil tahakkuk ve tahsilatın yapılmamış olması da mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.
408 adet raket/megaligt/silindir kule tipi reklam ünitelerinin ihalesiz işlettirilmesi
“Büyükşehir Belediye Sınırları Dâhilindeki Işıklandırmalı Otobüs Duraklarına İkiyüzlü Reklam Vitrini Konulması ve İşletilmesi, Işıklandırmalı İlan ve Reklam Vitrinleri Yapılması ve İşletilmesi, Işıklandırmalı İlan Kuleleri Yapılması ve İşletilmesi İşi” 10.04.1997 tarih ve 10507 sayılı sözleşme ile … Dizayn ve Tic. Ltd. Şti. adına kiralanmış ve 12.08.2005 tarih ve 21369 sayılı sözleşme ile de işletme süresi 30.08.2005 tarihinden itibaren 10 yıl süre uzatılarak 30.08.2015 tarihinde sona ermiştir. 30.08.2015 tarihinden sonra aynı işletmeci, fuzuli şagil konumuna geçmiş ve ecrimisil karşılığında söz konusu iş gördürülmeye devam edilmiştir. … Dizayn ve Tic. Ltd. Şti.’nin işgalci olarak işi görmesi durumu 28.09.2017 tarihine kadar devam etmiştir. Bu yanlış uygulamaya ilişkin çeşitli tespit ve değerlendirmelere, 2015 ve 2016 yılı Sayıştay Denetim Raporlarında da yer verilmiştir.
28.09.2017 tarihinde Reklam ve Yönetim Müdürlüğü İstanbul ili genelindeki tasarrufu İBB’ye ait olan muhtelif noktalardaki reklam ünitelerinin … Medya AŞ tarafından kullanıldığının tespitini yaparak adı geçen şirket adına ecrimisil işlem dosyası oluşturulmuştur.
Söz konusu husus 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporunda bulgu konusu yapılmış ve reklam ünitelerinin işletilmesi işinin ihale yapılmaksızın, ecrimisil karşılığı … Medya AŞ’ye gördürülmesi tenkit edilmiştir. Bulgu bünyesinde yer alan 854 adet otobüs durağında yer alan reklam alanlarına ilişkin ihaleye ait sözleşme 10.05.2018 tarihinde imzalanmış ve bu alanlara ilişkin ecrimisil tahsil edilmesi yoluyla işlettirme işlemi son bulmuştur. Ancak bulgu bünyesinde yer alan bir başka husus olan; 408 adet raket/megaligt/silindir kule tipi reklam ünitelerinin işlettirilmesi 29.09.2017 tarihinden itibaren ecrimisil tahakkuk ve tahsilatları yapılarak gördürülmeye devam etmektedir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesinde; belediye mallarına karşı suç işleyenlerin devlet malına karşı suç işlemiş sayılacağı ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin dördüncü fıkrasında da, “İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edilir.” hükmü tesis edilmiştir.
Sonuç olarak, ecrimisil hukuka aykırı bir yararlanmadan dolayı ilgili kişiden alınan bir
tazminattır ve taşınmazların bir idare yöntemi değildir. … Medya AŞ tarafından ecrimisil karşılığı 408 adet raket/megaligt/silindir kule tipi reklam ünitesinin işletilmesi 2886 sayılı Kanun’a aykırıdır. İşgal edilen taşınmaz malın tahliyesi için gerekli çalışmalar İdare tarafından başlatılmalı ve reklam alanları işlettirilecek ise 2886 sayılı Kanun kapsamında ihale iş ve işlemleri yerine getirilmelidir.
İdarenin tasarrufunda bulunan alandaki reklam ünitelerinin ihalesiz işlettirilmesi
5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde; “Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki mahalleleri ilçe merkezine bağlayan yollar, meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımı ile bu yolların temizliği ve karla mücadele çalışmalarını yürütmek; kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilân ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek.” hükmü tesis edilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesinde ise; belediye mallarına karşı suç işleyenlerin devlet malına karşı suç işlemiş sayılacağı ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. 2886 sayılı Kanun’un 75’inci maddesinin dördüncü fıkrasında da “İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine, bulunduğu yer mülkiye amirince en geç 15 gün içinde tahliye ettirilerek, idareye teslim edilir.” hükmü söz konusudur.
Mevzuatın ortaya koyduğu hükümler doğrultusunda, ecrimisil hukuka aykırı bir yararlanmadan dolayı ilgili kişiden alınan bir tazminat niteliğinde olup taşınmazların idare edilmesi açısından düzenlenmiş bir uygulama değildir.
Bu bağlamda, İdarenin tasarrufunda bulunan ve fiili kullanıcı olarak Zeytinburnu İlçesi, Merkez Efendi Mah. E-5 yan yol üzerindeki yeşil alanı işgal eden Diler Medya İletişim Ltd. Şti’nin tahliyesi sağlanarak, İdare tarafından söz konusu alanda reklam uygulaması yaptırılması düşünülüyorsa 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu bünyesinde ihale iş ve işlemeleri yürütülerek sonuçlandırılmalıdır.
İstanbul’un ana arterleri üzerinde bulunan LED ekranların ihalesiz işlettirilmesi
2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 45’inci maddesine göre açık teklif ile ihale edilen 20 adet LED ekran sistemi kurulması ve işletilmesi işini net satış gelirinin %30’u bedelle KÜLTÜR AŞ - İSBAK AŞ ortak girişimi kazanmış ve 17.03.2009 tarihinde sözleşme imzalanmıştır. Ancak, İstanbul 5. İdare Mahkemesinin 2011/1142 Esas ve 2012/158 sayılı Kararı ile bahse konu ihale iptal edilmiş ve İdare tarafından temyize gidilmesine karşın Danıştay 13. Dairesinin 16.03.2015 gün ve 2012/1102 esas, 2015/1050 sayılı kararı ile söz konusu mahkeme kararı onanmıştır. Süreç bu şekilde işlemesine karşın yeni bir ihale yapılmadan 2012 yılından beri aynı yükleniciye LED ekranların bulunduğu taşınmazlar, ecrimisil karşılığı kullandırılmaya devam edilmiştir. 01.01.2013 tarihinden itibaren LED ekranlar KÜLTÜR AŞ tarafından ecrimisil karşılığı kullanılmaktadır.
2018 yılı itibariyle ecrimisil karşılığında KÜLTÜR AŞ’ye kullandırılan 7 adet LED ekran mevcuttur. 2886 sayılı Kanun’un 1’inci maddesine göre, genel bütçeye dâhil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işlerinin bu Kanun’da yazılı hükümlere göre yürütülmesi gerekmektedir. İdarenin taşınmazlar üzerindeki gelir getirici işlemlerinin (kiralama, işletme, satış, irtifak hakkı vb.) ihale edilerek yapılması gerekmektedir. Bu yerlerin üçüncü kişilere ihalesiz bir şekilde verilmesi ya da kullandırılması mümkün değildir.
Bu itibarla, taşınmazların tahliyesi sağlanarak LED ekran sistemi kurulması ve işletilmesi işinin 2886 sayılı Kanun’a göre ihale edilmesi gerekmektedir. Söz konusu bulguya 2017 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da yer verilmiş ancak söz konusu mevzuata aykırı uygulamanın 2018 yılında da devam ettiği tespit edilmiştir.
Kamu idaresi cevabında; “a) 46 adet vagon ve moda tramvayındaki reklam alanları 27.02.2019 tarihinde ihale edilerek işletmeci ile Belediyemiz arasında sözleşme imzalanmıştır.
b) Otoparklarda yer alan reklam alanları 06.02.2019 ihale edilerek işletmeci ile Belediyemiz arasında sözleşme imzalanmıştır.
c-e) Belediyemiz bağlı kuruluşları ve iştirak şirketleri tarafından reklam ünitelerinin işletilmesine yönelik muhtelif tarihlerde birkaç farklı ihale yapıldığı tespit edilmiştir. Bunun sonucunda reklam ünitelerinin teknik yapılarında, işletme sürelerinde, bakım-onarım temizlik
gerektiren işlerinde farklı uygulamaların ortaya çıkması üzerine mevcut reklam uygulamalarının ihale edilebilmesi için alınan 13.07.2017 tarihli ve 1116 sayılı meclis kararı iptal edilmiştir. Uygulamada birliğin sağlanması amacıyla sözleşmesi sona eren reklam uygulamaları ile yeni lokasyonların ihale edilebilmesi için 14.12.2018 tarihli ve 1960 sayılı meclis kararı alınmış olup ihale hazırlıkları devam etmektedir.
d) İlgili firma Zeytinburnu İlçesi, Merkez Efendi Mah, E-5 Yanyol üzerinde bulunan mülkiyeti kendilerine ait olan E-5 yanyola cepheli parsel üzerine reklam uygulaması konumlandırmak için Kentsel Tasarım Müdürlüğüne başvuruda bulunulduğu ve talebin uygun görüldüğü tespit edilmiştir. Ancak reklam uygulamalarının kendi parsellerinin dışında Belediyemiz tasarrufunda bulunan alana konumlandırıldığı tespit edildiğinden ilgili firma adına ecrimisil işlem dosyası oluşturulmuş olup işlemler devam etmektedir.” denilmektedir.
Sonuç olarak bulguda ortaya konulan (A) başlığına ilişkin 27.02.2019 tarihinde ihale edilerek işletmeci ile İdare arasında sözleşme imzalandığı belirtilmiştir. (B) başlığına ilişkin 06.02.2019 tarihinde ihale edilerek işletmeci ile İdare arasında sözleşme imzalandığı belirtilmiştir. (C) ve (E) başlıklarına ilişkin uygulamada birliğin sağlanması amacıyla sözleşmesi sona eren reklam uygulamaları ile yeni lokasyonların ihale edilebilmesi için 14.12.2018 tarihli ve 1960 sayılı meclis kararı alındığı belirtilmiş olup ihale hazırlıkları devam ettiği ifade edilmiştir. (D) başlığına ilişkin olarak ise ilgili firmanın reklam uygulamalarının kendi parsellerinin dışında İdarenin tasarrufunda bulunan alana konumlandırıldığı tespit edildiğinden ilgili firma adına ecrimisil işlem dosyası oluşturulduğu belirtilmiştir.
Kamu idaresince söz konusu hususa ilişkin mevzuat hükümlerine uygun olacak şekilde bazı işgaliyeler sonlandırılmış, ihale iş ve işlemleri gerçekleştirilmiş ise de bulguda belirtilen hatalı uygulamalar 2018 yılında düzeltilememiştir. Buna karışın bazı alanlarda reklam üniteleri ecrimisil tahakkuk ve tahsilatları yapılarak kullandırılmaya devam edilmektedir. Bilindiği üzere, ecrimisil hukuka aykırı bir yararlanmadan dolayı ilgili kişiden alınan bir tazminattır ve taşınmazların bir idare yöntemi değildir. Bu bağlamda, İdarenin işgalci konumunda olan firmaların tahliyesini sağlayarak söz konusu reklam alanlarını 2886 sayılı Kanun bünyesinde ihale etmesi gerekmektedir.
Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.