Karar Künyesi
Taşınır işlemlerinin mevzuatın öngördüğü şekilde tesis edilmemesi ve muhasebeleştirilmemesi nedeniyle taşınırların muhasebe sisteminden takip edilemediği ve mali tabloların söz konusu varlıklara ilişkin tam ve doğru bilgi sunmadığı görülmüştür.
Taşınırların mali tablolarda tam ve doğru bir şekilde raporlanması, envanter ve diğer işlemlerin sağlıklı bir şekilde yapılarak taşınır ve muhasebe kayıtlarına aktarılmasına bağlıdır. Bu nedenle taşınır işlemlerinin ve kaydının Taşınır Mal Yönetmeliği hükümlerine uygun olarak tesis edilmesi ve Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nde (MİBMY) yer alan düzenlemeler çerçevesinde muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. İşlem, idari kayıt ve muhasebeleştirme süreçlerinden herhangi birinde oluşan hata, mali tabloların bu varlıklara ilişkin tam ve doğru bilgi sunması noktasında zafiyet oluşturacaktır.
Çayeli Belediyesinde, aşağıda yer verilen tespit ve değerlendirmeler nedeniyle bu süreçlerin koordineli olarak yürütülemediği ve dolayısıyla da Bilançonun söz konusu varlıklara ilişkin doğru ve güvenilir bilgi sunmadığı değerlendirilmektedir. Bahse konu olan tespit ve değerlendirmeler aşağıda yer almaktadır:
İdare Taşınır Mal Yönetim Hesabı İcmal Cetvelinin Bilanço ile uyumlu olmaması
MİBMY’nin 114’üncü ve 187’nci maddelerinde taşınırların muhasebeleştirilmesinde, anılan Yönetmelik ile Taşınır Mal Yönetmeliği hükümlerinin esas alınacağı ifade edilmiştir. Bu nedenle idare kayıtları ile muhasebe verilerinin birbiriyle tutarlı ve uyumlu olması beklenmektedir.
Ancak İdare Taşınır Mal Yönetim Hesabı Cetveli ile 2020 yılı Bilançosunun karşılaştırılması suretiyle yapılan incelemelerde Bilanço ve söz konusu Cetvel arasında önemli tutar farklılıklarının bulunduğu görülmüştür. Bahsi geçen uyumsuzluğun detaylandırıldığı tablo aşağıdadır.
Tablo 8: 2020 Yılı Bilanço ve İdare Taşınır Mal Yönetim Hesabı Cetveli Arasındaki Tutarsızlıklar
Taşınır Kodu
Taşınır Mal Yönetim Hesabı Cetvelinde Yer Alan Tutar (TL)
Bilançoda Yer Alan Tutar
Fark Tutarı (TL)
150- İlk Madde ve Malzeme Hesabı
87.744,53
334.106,95
-246.362,42
253 Tesis, Makine ve Cihazlar Hesabı
936.320,92
1.819.480,69
-883.159,77
254 Taşıtlar Hesabı
1.263.808,64
2.610.262,83
-1.346.454,19
255 Demirbaşlar
1.241.277,34
1.961.124,33
-719.846,99
Toplam
3.529.151,43
6.724.974,80
-3.195.823,37
Sonuç olarak, taşınırlara ilişkin etkin bir takip sisteminin kurulabilmesi için idari kayıt niteliğinde olan taşınır hesabı cetvellerinin muhasebe verileri ile uyumunun sağlanması gerekmektedir.
Hurdaya Ayrılan Taşınırların İlgili Hesaplara Aktarılmaması
Taşınır Mal Yönetmeliği uyarınca çeşitli nedenlerle kullanım olanaklarını yitiren ve kamu hizmetinde kullanılmayacağı değerlendirilen maddi duran varlıklar hurdaya ayrılmak suretiyle taşınır kayıtlarından çıkarılmaktadır. Dolayısıyla bir taşınırın, kamu hizmetinde kullanılıp kullanılmama kıstasına göre dayanıklı taşınır veya hurda olarak tanımlanması mümkündür.
Bu anlamda hurdaya ayırma işlemi varlığın başka bir şekle dönüşmesini ifade ettiğinden bu değişikliğin taşınır ve muhasebe kayıtlarına yansıtılması gerekmektedir. Nitekim Taşınır Mal Yönetmeliği’nin 28’inci maddesinde de hurdaya ayrılan varlıkların taşınır kayıtlarından çıkarılacağı açıkça ifade edilmiştir. Benzer bir düzenlemeye MİBMY’nin 224 ve 225’inci maddelerinde de yer verilmiştir. Buna göre; hurdaya ayrılarak dayanıklı taşınır olma vasfını yitiren taşınırlar ilgili varlık hesaplarından çıkarılarak 294 Elden Çıkarılacak Stoklar ve Maddi
Duran Varlıklar Hesabına, bunlara ilişkin ayrılmış olan amortisman tutarları da 299 Birikmiş Amortismanlar Hesabına aktarılacaktır.
Ancak yapılan incelemelerde, Çayeli Belediyesinde hurdaya ayrılan dayanıklı taşınırların, yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak ilgili varlık ve amortisman hesaplarının ters kayıtlarla kapatılarak muhasebeleştirildiği görülmüştür. Bu hatalı kayıt, varlığın şekil değiştirmesine ilişkin bilgiyi yansıtmaması ve varlığın yok olmuş gibi mali tablolardan tamamen çıkarılması sonucunu doğurmaktadır.
Sonuç olarak yapılan işlemler, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 8’inci maddesindeki bütün varlıkların bilançoda gösterilmesi ilkesine aykırılık teşkil etmektedir. Ayrıca hatalı uygulama nedeniyle, hurda kapsamına alınan varlıkların ekonomik anlamda değerlendirilmesine ilişkin işlemler ile bunların sonuçları da mali tablolara yansıtılamayacaktır.
Tüketim Malzemelerinin Muhasebe Sisteminden İzlenmemesi
Taşınır Mal Yönetmeliği’nin 30’uncu maddesi gereğince, 150 nolu hesapta izlenen tüketim malzemelerinden kullanıma verilenlerin, belediyelerde üç ayı geçmemek üzere üst yönetici tarafından belirlenen süreler içerisinde taşınır kayıtlarından çıkarılması gerekmektedir.
Ayrıca kullanıma verildiğinde tüketildiği kabul edilen bu taşınırların, MİBMY’nin 116’ncı maddesi gereğince 150 nolu hesaba alacak, 630 Giderler Hesabına borç kaydı yapılmak suretiyle muhasebe kayıtlarından çıkarılması gerekmektedir.
Ancak yapılan incelemelerde, Çayeli Belediyesinde kullanılan tüketim malzemelerinin kayıtlardan çıkış süresinin üst yönetici tarafından belirlenmediği ve muhasebe kayıtlarının da kullanım durumuna bakılmaksızın tüketim malzemesinin önemli bir kısmının alımın muhasebeleştirildiği yevmiye kaydında giderleştirilmek suretiyle yapıldığı görülmüştür.