5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesine dayanılarak, Samsun Büyükşehir Belediye Meclisi kararıyla SAMULAŞ AŞ’ye devredilen bazı otobüs hatlarının, Özel Halk Otobüsleri Derneğine, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine riayet edilmeksizin devredildiği görülmüştür.

5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 26’ncı maddesinde; büyükşehir belediyelerinin, tasarruflarındaki toplu ulaşım hizmetlerinin işletme haklarını, % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler veya bu şirketlerin % 50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 8/9/1983 tarihli ve 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın, belediye meclisince belirlenecek süre ve bedelle devredebileceği, belirtilmiştir. Ancak mevzuata 2012 yılında eklenen hüküm ile bu yerlerin belediye şirketlerince üçüncü kişilere devrinin 2886 sayılı Kanun hükümlerine tabi olduğu vurgulanmıştır.

Yukarıdaki bahsedilen mevzuat hükmü uyarınca; Belediye iştiraklerine Büyükşehir Belediye Meclisince devredilen işletme haklarının üçüncü kişilere kiraya verilebilmesi için 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine riayet edilmesi ve yapılması gereken ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması gerektiği aşikârdır.

Samsun Büyükşehir Belediye Meclisinin ilgili Kararlarıyla bazı ring ve ekspres hatlarının, belirlenen hat kira bedelleri karşılığında 5 yıl süreyle SAMULAŞ A.Ş.’ye tahsis edilerek işlettirilmesi kabul edilmiştir.

Bunu müteakip, SAMULAŞ A.Ş.’nin 15.12.2017 tarih ve 2017/38 sayılı Yönetim Kurulu kararında, şirkete tahsis edilen ekspres hatlarda araç ihtiyacı bulunması durumunda, Özel Halk Otobüsleri Derneğinden destek alınması ve şirketin Samsun Büyükşehir Belediyesine ödemiş olduğu ekspres hat ücretinin %50 fazlasının dernekten tahsil edilmesine, karar verilmiştir. Ancak; ilgili hatlarda araç ihtiyacından bahsedilmiş olmakla birlikte, ekspres hatların işletmesinin SAMULAŞ A.Ş.’ye devredildiği tarihte, Samsun Büyükşehir Belediye Meclisinin 16.11.2017 tarih ve 501 sayılı kararı ile yeni alınan 70 adet muhtelif uzunlukta otobüsün işletme hakkının da bilahare SAMULAŞ A.Ş.’ye devredildiği görülmüştür.

Yukarıda bahsedilen şirket yönetim kurulu kararı sonrası 2018 yılından itibaren özel halk otobüsleri; ekspres hat 1 (hat no: 158-168), ekspres hat 4 (hat no:180-181), ekspres hat 5 (hat no:182-183) hatlarında çalışmaya başlamıştır. Özel Halk Otobüsleri Derneği tarafından işletilen bu hatlar için şirketin 2018 ve 2019 yılları içerisinde çeşitli tarihlerde, tahsilata ilişkin SAMULAŞ A.Ş.’nin düzenlediği faturalarda kira bedeli olduğu belirtilmek suretiyle, KDV hariç sırasıyla 17.900,04 TL ve 17.654,27 TL olmak üzere toplam 35.554,31 TL dernekten tahsil edilmiştir. Buna mukabil, ücret toplama sistemi verilerinden derneğe ödenen hakedişler incelendiğinde, söz konusu hatların 2018 ve 2019 yıllarındaki cirolarının sırasıyla 4.006.721,52 TL ve 4.626.085,67 TL olmak üzere toplam 8.632.807,19 TL olduğu anlaşılmıştır. Bununla birlikte, mezkur yönetim kurulu sonrasında Özel Halk Otobüsleri Derneği ile SAMULAŞ A.Ş. arasında kiralamaya ilişkin tahsilat belgeleri hariç yazılı herhangi bir sözleşme veya benzeri bir mutabakat olmadığı da tespit edilmiştir.

Buna göre; söz konusu hatların işletme haklarının mevzuat hükümlerine aykırı şekilde ihalesiz olarak 3'üncü kişi sıfatını haiz Özel Halk Otobüsleri Derneğine devredilmesi sonucunda, SAMULAŞ A.Ş.’nin toplam 35.554,31 TL kira alıp, 8.632.807,19 TL ciro kaybına uğradığı yapılan incelemeden tespit edilmiştir. Her ne kadar %0,0035 gibi çok düşük ve sembolik bir payla SAMULAŞ A.Ş.’nin sermaye ortağı olsa da, bu durum Özel Halk Otobüsleri Derneğinin 3'üncü kişi olma sıfatına etki etmemektedir. Bu hususa ek olarak; daha büyük bir ticari organizasyon olan SAMULAŞ A.Ş.’nin; sabit maliyetlerinin daha düşük olduğu ve işin yürütülmesi sırasında aynı girdileri kullandığı göz önünde bulundurulduğunda, maliyetler açısından dezavantajlı olmadığı mütalaa edilmektedir.

Yasal düzenlemeler çerçevesinde, söz konusu hatların Büyükşehir Belediye Meclisi Kararında belirtildiği üzere tamamıyla SAMULAŞ A.Ş. tarafından işletilmesi; işletme hakkının

3. kişilere devredilmek istenmesi halinde ise, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine riayet edilmesi ve yapılması gereken ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması gerekmektedir.