İhale dokümanlarının ihtiyaçları tam olarak tanımlayabilecek şekilde hazırlanmaması nedeniyle sözleşmelerin ihale şartlarına uygun yürütülmesini sağlayacak düzenlemelerin yeterli olmadığı görülmüştür.

Kamu hizmetinin gerektirdiği ihtiyacın, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda öngörülen proje, şartnameler ve diğer dokümanlara eksiksiz ve yoruma mahal bırakmayacak kadar açık ve ayrıntılı olarak yansıtılması önem arz etmektedir. Nitekim istekliler ihale dosyasında yazılı şartlarda işi ifa etmeyi kabul ederek tekliflerini sunacaklarından bu aşamadaki eksiklikler ve belirsizlikler, hem hizmetin etkin olarak tesis edilmesi hem de sözleşmenin yürütülmesinde zafiyet oluşturacağından; ihale dosyasının hizmetin gerektirdiği ihtiyacı tam ve açık olarak ortaya koyacak şekilde hazırlanması, sözleşmenin bu şartları tesis edecek şekilde kurulması ve yürütülmesi, gerekmektedir.

Yapılan uygulamada; proje, teknik şartname, mahal listesi gibi işin ayrıntılarıyla tanımlanması gereken teknik dokümanlara ayrıntılı olarak ihale dosyasında yer verilmediği görülmüştür. İş kalemleri ve miktarlarının bir kısmının tahmini olarak belirlenmesi ve birim fiyatlı sözleşme yapılması sonucunu doğuran bu durumun; sözleşmenin yürütülmesi aşamasında şartların değişmesine, iş artışı veya eksilişine gidilmesine ve süre uzatımı verilmesine neden olduğu anlaşılmaktadır.

Örneğin; birim fiyat sözleşme ile ihale edilen “Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimler Fakültesi Cephe Onarımı ve Pdr Bölümü Tadilatı Yapılması İşi”nde %19,98, yine birim fiyat sözleşme ile ihale edilen “Ankara Üniversitesi Cebeci Tıp Fakültesi Gastroentereloji Ana Bilim Dalı Binası Bodrum Kat Havalandırma Tadilatı Yapılması İşi”nde %19,42 oranında, Kültür Varlıkları İhale Yönetmeliğine göre birim fiyat sözleşmeye bağlanan “Ankara Üniversitesi Dışkapı Yerleşkesi Saatli Bina Cephe Restorasyonu ile Tıp Fakültesi Tescilli Cebeci Araştırma

ve Uygulama Hastanesi Doğu Cephesi Galeri Hattı Onarım İşi”nde %39,86 oranında iş artışı gerçekleşmiştir.

2020 yılı içerisinde anahtar teslim götürü bedel teklif almak suretiyle ihale edilen yapım işi ise bulunmamaktadır.

İdare tarafından; İhale konusu onarım, tadilat veya restorasyon uygulama işlerinin özellikleri itibarıyla iş başladıktan sonra önceden öngörülemeyen ve yapım esnasında karşılaşılan arıza ve onarımı gereken imalatların söz konusu işin ayrılmaz bir parçası olduğu durumlarda mevzuatın öngördüğü oranlara uyularak işin hizmete engel olmayacak şekilde tamamlanabilmesi adına zorunlu durumlarda kanun ve şartnamelerin verdiği hak, yetki ve imkan çerçevesinde yasal iş artışlarının yapıldığı ifade edilmektedir.

Ancak 2019 yılında da bulgu konusu yapılıp örneklendirildiği üzere söz konusu onarım, tadilat ve restorasyon uygulama işlerinin tamamında iş artışı yapılmaktadır. Bu durum bir taraftan yaklaşık maliyetin doğru hazırlanmadığını, ihaleye esas projelerin gerçeğe uygun olmadığını ve bunlara bağlı olarak ihalelerde ortaya çıkan tekliflerin de esasında ekonomik açıdan en uygun teklifler olmadığını göstermektedir. Diğer taraftan yaklaşık maliyetin değişmesi, ihale ilan ve kuralları ve rekabet şartları gibi birçok uygulamayı etkileyecek sonuçlar doğurmaktadır.

İşin; ihtiyacı tam olarak karşılamasını ve sözleşmeye uygun şekilde yürütülmesini sağlayacak mekanizmaların güçlendirilmesi ve aykırılıkların vuku bulması halinde mevzuatta öngörülen yaptırımların uygulanması gerekmektedir.