2018/509096 İKN’li "Haliç Bilim Merkezi" işi kapsamında tarihi ve kentsel sit alanı içinde yer alan Haliç Tersanesi’ne İlgili Bölge Koruma Kurulu tarafından onaylanan Restorasyon ve işlevlendirme projesi dışında kalan 4 katlı binanın yıkılarak Kurul onayı olmaksızın 2 katlı prefabrik yapı inşa edildiği görülmüştür.

2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 9’uncu maddesinde:

“Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma bölge kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ve koruma alanları ile sit alanlarında inşaî ve fizikî müdahalede bulunulamaz, bunlar yeniden kullanıma açılamaz veya kullanımları değiştirilemez. Esaslı onarım, inşaat, tesisat, sondaj, kısmen veya tamamen yıkma, yakma, kazı veya benzeri işler inşaî ve fizikî müdahale sayılır.” denilmektedir.

Aynı Kanun’un “Yetki ve yöntem” başlıklı 10’uncu maddesinde:

“Her kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun, taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının korunmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almak, aldırmak ve bunların her türlü denetimini yapmak veya kamu kurum ve kuruluşları ile belediyeler ve valiliklere yaptırmak, Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir.” denilmiştir.

Aynı Kanun’un 57’nci maddesinde ise özetle; Koruma Bölge Kurulları, Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde olmak kaydıyla belirli işleri yapmakla görevli ve yetkili kılınmıştır. Taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları, bunların koruma alanları ve sit alanlarında, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 21’inci maddesi kapsamına giren ruhsata tâbi olmayan tadilat ve tamiratlar; özgün biçim ve malzemeye uygun olarak, bünyesinde koruma, uygulama ve denetim büroları kurulmuş idarelerin izin ve denetimi ile yapılacağı ve bunların dışında her türlü inşai ve fiziki müdahale koruma bölge kurulunun izni ile yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere koruma alanları ile sit alanlarında inşai ve fiziki müdahalede bulunulamayacağı, esaslı onarım, inşaat, tesisat, sondaj, kısmen veya tamamen yıkma, yakma, kazı veya benzeri işler inşai ve fiziki müdahale sayılacağı, kimin mülkiyetinde veya idaresinde olursa olsun gerekli tedbirleri almak, aldırmak yetkisinin Kültür ve Turizm Bakanlığına ait olduğu, koruma alanları ve sit alanlarında, 3194 sayılı İmar Kanununun 21’inci maddesi kapsamına giren ruhsata tabi olmayan tadilat ve tamiratlar; özgün biçim ve malzemeye uygun olarak, bünyesinde koruma, uygulama ve denetim büroları kurulmuş idarelerin izin ve denetimi ile yapılacağı ve bunların dışında her türlü inşai ve fiziki müdahale koruma bölge kurulunun izni ile yapılacağı belirtilmektedir.

İstanbul 2 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’nün 27.07.2018 gün ve 6593 sayılı kararında; İstanbul ili, Beyoğlu ilçesi, Bedrettin Mahallesi, Tarihi ve Kentsel Sit Alanı içerisinde yer alan, mülkiyeti İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait, 916 ada, 1 parselde kayıtlı Haliç Tersanesi'ne ilişkin iletilen “Haliç Tersanesi Bilim Merkezi Restorasyon ve Yeniden İşlevlendirme Projesi (A, B, C, D, E, F, G, H, I ve Z Bloklar- 1.Etap)’nin uygun olduğuna, araştırma çukurlarına ilişkin kazıların 06.07.2018 tarih ve 336347 sayılı Temel Gözlem Çukurları için hazırlanan teknik raporda belirtilen yöntemler doğrultusunda ve ilgili Müze denetiminde yapılmasına, yapılacak kazı çalışmalarının sonucuna ilişkin raporun Kurul’a iletilmesine, tescilli yapılardan D (Ahşabiye Atölyesi) ve I (Makine Atölyesi) bloklardaki raspa çalışmalarının Koruma Uygulama ve Denetim Büroları (KUDEB) denetiminde yapılabileceğine karar verilmiştir.

İdareye ait hesap ve işlemlerin incelenmesi neticesinde; İstanbul ili, Beyoğlu ilçesi, Bedrettin Mahallesi, Tarihi ve Kentsel Sit Alanı içerisinde yer alan, mülkiyeti İstanbul Büyükşehir Belediyesine ait, 916 ada, 1 parselde kayıtlı Haliç Tersanesi'nde 2018/509096 İKN’li Haliç Bilim Merkezi İşi ilgili karar doğrultusunda yapılmaya başlanmıştır. Kurulca onaylanan projede olmayıp ve ilgili Kurul tarafından onayı verilmeyen, tescilsiz veya kaçak yapı durumunda olan, tarihi ve kentsel sit alanı içinde kalan K Blok; deprem riskine karşın yıkımı gerçekleşmiş ve yukarıdaki mevzuatta belirtildiği halde ilgili Kurul’dan herhangi bir onay ya da izin alınmaksızın toplam maliyeti KDV dâhil 16.713.654,38 TL olan radya temel üzerine iki katlı prefabrik bina inşaatı yapıldığı görülmüştür.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; K bloğun depreme karşı riskli halde olduğu İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi raporunda belirtilmesi üzerine yıkıldığı, yerine yapılacak yapı için yapılan başvuruya uygun görüş bildirmediği ve yapılan yapının herhangi bir kazı yapılmaksızın basit, sökülüp takılabilen, hafif çelik bir yapı yapıldığını ve Kurul onayının alınmasına ihtiyaç bulunmadığını ifade etmiştir.

İdare cevabında her ne kadar Kurul onayının bulunmasına gerek olmadığını belirtse de, öncesinde Kurul' a başvuru yaptığı ve onay verilmediği, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 21’inci maddesi kapsamına giren ruhsata tâbi olmayan tadilat ve tamiratlar; özgün biçim ve malzemeye uygun olarak, bünyesinde koruma, uygulama ve denetim büroları kurulmuş idarelerin izin ve denetimi ile yapılacağı ve bunların dışında her türlü inşai ve fiziki müdahale koruma bölge kurulunun izni ile yapılacağı hükmüne istinaden K blok imalatının Kurul onayı olmadan yapılması mümkün görülmemektedir.

Sonuç olarak tarihi ve kentsel sit alanına ilgili Kurul kararı olmaksızın herhangi bir yapının yapılması mümkün görülmemektedir.