Dudullu-Bostancı Metrosu İnşaat ve Elektromekanik İşleri, Yer Altı Aktarma Merkezleri (Otoparklar) Depo Alanı ile Yönetim Binası ve Kontrol Merkezi İnşaatı işinde yeni birim fiyatların tespitinde birim fiyat teklif cetvelinde yer alan ve analizi yapılmamış benzer pozlara ilişkin “birim fiyatların” kıyasen uygulandığı görülmüştür.

İşe esas Sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinin 2 ve 3’üncü bentlerinde aynen;

“2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:

1. Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.

2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.

3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleriyle kıyaslanarak bulunacak analizler.

ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.

3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:

1. Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler.

2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.

3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.

ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.” denilmek suretiyle sözleşmede bulunmayan ama yapılmasına ihtiyaç bulunan yeni bir imalatın birim fiyatının nasıl tespit edileceğine ilişkin usul açıklanmıştır. Madde metninden anlaşılacağı üzere yeni fiyatın tespitinde öncelikle, sıralamaya uygun olması koşuluyla 2’nci bentte yer alan analizlerden hangisinin kullanılacağı ve belirlenen analize, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek 3’üncü bentte yer alan rayiçlerden biri veya birkaçının uygulanması suretiyle ihtiyaç duyulan imalat kaleminin birim fiyatının tespit edileceği ifade edilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin Sınır değer tespiti ve aşırı düşük teklifler başlıklı 45’inci maddesinde de “İsteklilerden teklifleri kapsamında analiz ve hesap cetveli sunmaları istenmeyecektir…” hükmü yer almaktadır.

Yapılan incelemelerde; ilgili işte yeni birim fiyat tespit edilirken, yüklenicinin birim fiyat teklifini İdareye sunduğu ve yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kalemlerine ait fiyatlar kullanıldığı tespit edilmiştir. Ancak Yapım İşleri Genel Şartnamesi, yeni birim fiyat uygulanırken yüklenici teklifinde yer alan “analizleri yapılmış ve benzerlik gösteren iş kalemlerinin kıyasen uyulacağını” ifade etmektedir. Yaklaşık maliyet hesaplama cetvelleri incelendiğinde uygulamaya ilişkin imalatların analizlerinin yapılmadığı ve dolayısıyla yeni birim fiyat oluşturulurken “analizi yapılmamış fiyatların” benzetilerek kıyasen uygulandığı, kıyasa ilişkin belirlenmiş net bir usulün bulunmadığı ve birden çok yöntem kullanılmak suretiyle yeni birim oluşturulduğu görülmüştür.

Örneğin, YFZ.044 1,2m çaplı geçici betonarme kazık kazısı ve betonarme işleri yeni birim fiyat analizi, yüklenicinin birim fiyat teklifinde yer alan 014. 2,0m çaplı kalıcı betonarme kazık/kolon kazısı betonarme işleri ve 015. 1,0m çaplı kalıcı betonarme kazık/kolon kazısı ve betonarme pozları analizleri olmadığı halde teklif birim fiyatları benzetilerek kıyasen uygulanmıştır.

Bunla beraber Kamu İhale Genel Tebliği İsteklilerden teklifleri kapsamında analiz istenmeyeceğini hüküm altına almıştır. Yapım işleri genel şartnamesi de şayet analizi yapılmış benzer iş kalemi yok ise sırasıyla idarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizleri, yoksa ihaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri ait maliyet analizleriyle kıyaslanarak bulunacak analizlerin yeni birim fiyat oluştururken kullanılması gerektiğini ifade etmiştir.

Dolayısıyla yaklaşık maliyet cetvelinde veya yüklenici teklifinde analizi yapılmış pozların olmaması durumunda idare kendine veya diğer idarelerde bulunan pozların analizini kullanmalı şayet bu mevcut değilse İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri kullanmalıdır.

Kurum pozlarının uygulandığı durumda ise kurum poz fiyatlarının kıyasen uygulanan teklif fiyatlarına göre yüksek veya düşük kaldığı durumlar meydana gelmiştir. Kurum poz tanımlarına bakıldığında ise kurum pozlarının idarenin ihtiyaçlarını karşılayıcı nitelikte olmadığı görülmektedir. Örneğin;

“YFZ.078 Prekast “U” tipi Duvar-Döşeme Birleşim Elemanı Temini ve Döşenmesi” yeni birim fiyat analizinde ihtiyaç duyulan imalatı tam manasıyla karşılamamasına rağmen kıyasen uygulan Yüksek Fen Kurulunun “15.430.1101 Mermer agregalı betondan yapılmış hazır, teçhizatlı, (L) merdiven basamağı temini ve yerine montajı (her türlü yüzey işlemli)” pozu idarenin analizi yapılmamış teklif birim fiyatının kıyasen uygulandığı maliyetten daha yüksek olduğu;

Yine “YFZ.044 1,2m çaplı geçici betonarme kazık kazısı ve betonarme işleri” yeni birim fiyat analizinde ihtiyaç duyulan imalatı tam manasıyla karşılamamasına rağmen kıyasen uygulanan Yüksek Fen Kurulunun “10.130.1503 C 16/20 beton harcı” pozunun idarenin analizi yapılmamış teklif birim fiyatının kıyasen uygulandığı maliyetten daha düşük olduğu görülmüştür.

Dolayısıyla kurum pozları da idarenin ihtiyaçlarını tam anlamıyla karşılar nitelikte değildir.

Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; bulguda da belirtilen ‘‘YFZ.078 Prekast “U” tipi Duvar-Döşeme Birleşim Elemanı Temini ve Döşenmesi” kurum pozunun uygulandığı durumda kurum poz fiyatının kıyasen uygulanan teklif fiyata göre yüksek kaldığı, “YFZ.044 Demirsiz C16/20 Beton İmali ve Dökülmesi(Tünel ve Şaftlarda)’’ Kurum pozunun (Karayolları-KGM/2024/H pozundan yararlanılan ÇŞB/10.130.1503 C16/20 Hazır beton harcı) uygulandığı durumda kurum poz fiyatının kıyasen uygulanan teklif fiyata göre düşük kaldığı -Karayolları Tünellerinde yatayda uygulamaların yapıldığı ancak Metro Tünellerinin oluşturulabilmesi için düşey şaftlara ihtiyaç duyulduğu bu düşey şaftların da tünellerdeki uygulamalarla bütünsel değerlendirilmesinin yapılarak zorluk katsayısı/derecesi belirlenmesi- dolayısıyla kurum pozlarının da İdarenin ihtiyaçlarını tam anlamıyla karşılar nitelikte olmadığı, bu bağlamda İdarenin Birim Fiyat ve Standartları Şube Müdürlüğünce kurumsal anlamda pozların oluşturulması yönünde gerekli çalışmalara hız verilerek hassasiyetle takip edileceği beyan edilmiştir.

Ancak, İdarenin 1989 yılında başlayan ve 2023 yılı itibari ile kendi imalatı olan 218,10 km’ye ulaşan raylı sistemler ağına sahip olması yeni yapılacak ihalelerde karşılaşılacak yeni imalatları tahmin edebileceğine ve daha da önemlisi benzer ve aynı nitelikte işler için kendi pozlarını oluşturacak tecrübeye sahip olduğuna delalet etmektedir ki zira idarede Fen İşleri Daire Başkanlığına bağlı Birim Fiyat ve Standartları Şube Müdürlüğünün varlığı da bu standartların oluşturulması için gerekli zemini oluşturmaktadır.

Bu itibarla, sözleşmelerde bulunmayan işlerin birim fiyat analizinde, Yapım İşleri Genel Şartnamesine uygun olarak birim fiyat tespiti yapılmalı ve İdarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatların ve imalat kalemlerinin yer aldığı idare pozlarının oluşturulması gerekmektedir.