İdare tarafından, imar mevzuatı gereğince büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilen otopark bedelinin haricinde aynı amaç kapsamında otopark katkı payı tahsil edilmektedir.

3194 sayılı İmar Kanunu’nun 37’nci ve 44’üncü maddelerine dayanılarak çıkarılan Otopark Yönetmeliği'nin “Genel Esaslar” başlıklı 4’üncü maddesinin (1) numaralı fıkrasında; binayı kullananların otopark ihtiyacının bina içinde veya parselinde karşılanmasının bu fıkrada belirtilenler haricinde zorunlu olduğu belirtildikten sonra, otopark ihtiyacı kısmen veya tamamen parselinde karşılanamayan durumlar ayrıntılı olarak sayılmıştır. Aynı fıkrada, otopark ihtiyacı karşılanamayan parsellerde, tevhit yolu ile de çözüm sağlanamaması halinde, ilgili idarelerce, Yönetmelik’in 12’nci maddesinde yer alan esaslar dâhilinde bedel alınmak suretiyle otopark yeri tahsis edilerek ihtiyacın karşılanacağı belirtilmiştir.

Diğer yandan, Yönetmelik’in “Otopark bedelinin tespit, tahakkuk ve tahsili” başlıklı 12’nci maddesine göre, otopark bedellerinin kamu bankalarından herhangi birinde açılacak otopark hesabına yatırılacağı; 5216 sayılı Kanun kapsamında kalan belediyelerde, büyükşehir belediyesince ilçe belediyeleri adına otopark hesabı açtırılacağı; ilçe belediyeleri hesabında toplanan otopark meblağının, büyükşehir belediyelerince o ilçe sınırları içerisinde yapılacak veya yaptırılacak bölge veya genel otoparkları için kullanılacağı; büyükşehirlerde otopark bedeli alınan parsellerin otopark ihtiyacının büyükşehir belediyesince karşılanması zorunlu olduğu; otopark bedeli tahsil edilmeden yapı ruhsatının düzenlenmeyeceği belirtilmiştir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 27’nci maddesinin sekizinci fıkrasında da Yönetmelik hükümlerine benzer ifadelere yer verilmiştir.

Mevzuatın ilgili hükümlerinden anlaşılacağı üzere otopark ihtiyacının bina içinde veya parselinde karşılanması esas olup zorunlu nedenlerle yukarıda belirtilen şekliyle veya tevhit yoluyla otopark sağlanamayan durumlarda; belediyece, bedel alınmak suretiyle otopark yeri tahsis edilerek ihtiyacın karşılanması mümkündür. Alınan bedelin kamu bankalarında açtırılan otopark hesabına yatırılması gerekmektedir. Hesapta toplanan meblağlar ise sadece bölge veya genel otoparkların yapımında kullanılacak olup idarelerin başka harcamalarında kullanılmayacaktır. 5216 sayılı Kanun kapsamında kalan belediyelerde ise; büyükşehir belediyesince otopark hesapları ilçe belediyeleri adına açtırılacak ve ilçe belediyeleri hesabında toplanan otopark meblağları büyükşehir belediyelerince mevzuatında belirtilen amaç için harcanacaktır.

Pendik Belediyesi sınırları içerisinde yapılan inşaatlarda, otopark ihtiyacı parselinde karşılanamayanların otopark bedelleri yukarıdaki mevzuata uygun olarak büyükşehir belediyesi tarafından ilçe belediyesi adına açılan hesaba yatırılmaktadır. Ancak, buna ek olarak İdare tarafından da yapı ruhsatı öncesi başvuru sahiplerinden otopark katkı payı alınmaktadır.

07.12.2018 tarihli ve 167 sayılı belediye meclisi kararı ile otopark ihtiyacının parsel bünyesinde karşılanmadığı durumlar için otopark katkı payı ücret tarifesi belirlenmiş ve belediye başkanına bu hususta yetki verilmiştir. Bu yetkiye istinaden de 11.01.2017 tarihli başkanlık emirnamesi çıkarılmış ve İdareye yapı ruhsatı için başvuranlardan büyükşehir belediyesinin İdare adına açtığı hesaba yatırılan otopark bedeli haricinde ayrıca otopark katkı payı tahsil edilmektedir.

İdare bu uygulamasını, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun birinci fıkrasının (f) bendi ile 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 97’nci maddesine dayandırmasının da hukuki karşılığı yoktur. Zira ilgili maddelerde, belediye meclislerine, ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edilecek her türlü hizmet için ücret tarifesi düzenleme yetkisi verilmiştir. Buradaki temel unsur ise ilgililerin talebi olması, ücret karşılığında bir hizmet sunulması ve bunun zorunlu olmamasıdır. Hal böyle iken, ileride yaptırılacak otopark için, yapı ruhsatına başvuranlardan, üretilen bir hizmetin karşılığı olmadan ve zorunlu tutularak katkı payı alınması hukuka uygun değildir. Kaldı ki aynı amaç için başvuru sahiplerinden Büyükşehir Belediyesi tarafından tahsilat yapılmaktadır. Buna ek olarak, ilçe belediyesi olan İdare tarafından da benzer şekilde otopark katkı payı alınması, başvura sahipleri için mükerrer ödeme olacaktır ve hakkaniyetli bir uygulama olmaktan uzaktır.

Söz konusu tespit sonrasında, İdare tarafından: Büyükşehir Belediyesinin otopark yapabileceği, yaptırabileceği ve ruhsat verebileceği belirtilmekle birlikte, ilçe belediyelerinin de otopark yapabileceği; 5393 sayılı Kanun uyarınca otopark yapımının İdarenin yetki ve sorumluluğunda olduğu, otopark katkı payı ücretinin Belediye Meclis Kararınca belirlendiği; 2464 sayılı Kanun’un 97’nci maddesine göre, belediyelerin mezkur Kanun’da harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkili olduğu; İstanbul Otopark Yönetmeliği’ne göre otopark sayılarının ve uygulamanın yetersiz kalması sonucu nitelikli ve zaruri ihtiyaç olan otopark yapımı için İstanbul Otopark Yönetmeliği’ne göre değil, 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 2464 sayılı Belediye Gelirler Kanunu’nun 97’inci maddesi hükümleri gereği Belediye Meclis

Kararınca belirlenen otopark katkı payı ücreti alındığı; 22.02.2018 tarih ve 30340 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Otopark Yönetmeliği hükümlerine göre İdarece herhangi bir otopark ücreti veya otopark katkı payı alınmadığı ifade edilmiştir.

Ancak, gerek 5216 sayılı Kanun gerekse de 5393 sayılı Kanun’a göre büyükşehirlerde bulunan ilçe belediyeleri, park yeri sorununa çözüm bulabilmek adına otopark yaptırabilecekleri hususunda bir ihtilaf bulunmamaktadır. Bu otoparkların finansmanında kullanılacak kaynakların hukuka uygun olarak elde edilmesi gerekmektedir.

5216 sayılı Kanun’un 7’nci maddesinin üçüncü fıkrasının (d) alt bendinde, otopark yapmak ilçe belediyelerinin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.

5393 sayılı Kanun’un 18’inci maddesinin (f) fıkrasında, Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek meclisin görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Aynı Kanun’un 59’uncu maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde, belediye meclisi tarafından belirlenecek tarifelere göre tahsil edilecek hizmet karşılığı ücretler, belediye gelirleri arasında sayılmıştır.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 97’nci maddesinde ise, belediyelerin bu Kanun’da harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkili olduğu hüküm altına alınmıştır.

Otopark Yönetmeliği gereği, İstanbul Büyükşehir Belediyesine ödenen otopark bedelleri ile bugüne kadar gerekli sayıda otopark yapılamadığı, bu sebeple de trafik ve otopark sorununun çözülemediğinden bahisle, İdare tarafından yukarıdaki mevzuat hükümleri çerçevesinde Meclis Kararı ile otopark katkı payı ücreti belirlenmiştir.

Ancak yukarıdaki mevzuattan da açıkça anlaşılacağı üzere, İdare ilgililerin isteğine bağlı olarak sunulan hizmetler için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkilidir. Yani, vatandaşa bir hizmet sunulmasının karşılığında o hizmetin ücretini almak pek tabi İdarelerin hakkıdır. Buradaki en önemli unsur ise, mevzuat hükümlerinde de belirtildiği üzere hizmetin ilgililerin talebi ifa edilmesi ve zorunlu olmamasıdır. Yani, İdare bir hizmet üretiyor ise bunu zorunlu tutamaz. Kaldı ki fiili olarak üretilen bir hizmet de yoktur, ileride yapılacak otopark, ücreti karşılığında hizmet sunulmasından farklı bir durumdur.

Hal böyle iken, imar mevzuatı gereğince büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilen otopark bedelinin haricinde aynı amaç kapsamında, kamu gücü kullanılarak mükerrer olarak otopark katkı payı tahsil edilmesi, bunun zorunlu tutulması, ücret tarifesi adı altında yapılsa dahi hukuka uygun değildir. Zira ilgilerin talebi ve ücretin karşılığında alabildikleri bir hizmet mevcut değildir.

Netice olarak; otopark bedellerinin tahsili ve bu tutarların kullanımı yetkisi, 5216 sayılı Kanun kapsamındaki belediyelerde tereddüde mahal bırakmayacak şekilde büyükşehir belediyesine aittir. Buna rağmen, başvuru sahiplerinden mükerrer bir şekilde otopark katkı payı alınmasında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.