Doğrudan temin yöntemiyle yapılan alımlara esas olmak üzere yapılan piyasa fiyat araştırmalarında, herhangi bir miktar ve nitelik bilgisine yer verilmeksizin muhtelif gıda alımı adı altında teklif alındığı görülmüştür.

Belediyelerin mal ve hizmet alımı ile yapım işlerinin ihaleleri 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümleri kapsamında yürütülmektedir. Bu Kanun’un “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesi ile bu Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulünün temel ihale usulü olduğu ifade edildikten sonra diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği hüküm altına alınmıştır.

Söz konusu Kanun’un 22’nci maddesinde yer alan doğrudan temin usulü ile ilan yapma, teminat alma, ihale komisyonu kurma ve Kanun’da belirtilen yeterlik kriterleri gibi zorunluluklar aranmaksızın, ihale yetkililerince görevlendirilen kişi ya da kişilerce piyasada fiyat araştırması yapılarak kamu ihtiyaçlarının giderilmesine imkân tanınmıştır.

Bu usulde harcama yetkilisi tarafından piyasa araştırmasını yapmakla görevlendirilen kişi ya da kişilerce, alımı yapılacak ihtiyacı en ekonomik yolla gerçekleştirmek amacıyla isteklilerden teklif alınmaktadır. Bunun gerçekleştirilebilmesi için ihtiyaçların nitelik ve nicelik olarak belirlenerek hangi ürünün, hangi kriterlere göre ne kadar alınacağının tespit edilmiş olması zorunludur. Niteliği ve miktarı bilinmeyen ürüne teklif verilmesi gerçekçi olamayacağı gibi Kanun’un amacına ve alım mantığına aykırıdır.

Alımdan önce piyasada yapılacak fiyat araştırmasının nasıl yapılacağına ilişkin Kanun’da açık bir düzenleme bulunmasa da, 4734 sayılı Kanun’da yer alan temel ilkeler ve iktisadi ve ticari hayatın gerekliliklerine uygun bir fiyat araştırmasının yapılması tabiidir. Böyle bir piyasa araştırmasında da ilgililerden teklif alınırken, alım yapılması düşünülen ihtiyacın niteliğinin, miktarının, teknik ve gerekli diğer şartların teklif verecek kişilere sunulması, teklif verenlerin ise bu hususları göz önünde bulundurarak teklif vermesi beklenen bir durumdur. Aksi takdirde bir piyasa araştırmasından bahsetmek mümkün olmayacaktır.

Kurumca doğrudan temin yöntemi ile yapılan bazı alımlarda, piyasada fiyat araştırması yapılırken teklif alınan kişilere alımın niteliği ve miktarı hakkında herhangi bir bilgi verilmediği, sadece “muhtelif gıda alımı” yazılan bir teklif zarfı verildiği; teklif alınan kişi ya da firmaların nasıl hesaplandığı belli olmayan tek bir tutar üzerinden teklif verdiği tespit edilmiştir.

Kurum tarafından bu şekilde piyasa araştırmasına yönelik teklif alınması iktisadi ve ticari hayatın olağan akışına uygun olmadığı gibi; ihtiyaçların ekonomik bir şekilde karşılanmasını amaçlayan kamu harcama ilkelerine de uymamaktadır. Zira alınmak istenen gıdaların ne olduğu, muhtelif gıda alımı ibaresinin hangi ürünleri ihtiva ettiği belli olmadığı gibi; miktar olarak da bir belirleme söz konusu değildir. Böyle bir durumda da, Kurumun ne için teklif aldığı, teklif verenin ise neye teklif verdiğinin bilinmesi fiilen mümkün olmayacağından yapılan piyasa araştırmalarının mevzuata aykırı olmasının yanında gerçeklikten uzak olduğu ve hukuken yokluğu aşikârdır.

Bu itibarla, piyasa araştırmalarının 4734 sayılı Kanun’a uygun olarak kamu kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasını güvence altına alacak şekilde, piyasanın ve ticari hayatın gerekliliklerine uygun olarak yapılması gerekmektedir.