Şirketin kontrol teşkilatı haricindeki birimlerinin iş ve hizmetlerinin yürütülmesinde ihtiyaç duyulan araçların, yürütülmekte olan kat karşılığı/hasılat paylaşımı modeli kapsamında yüklenicilerden yakıt dâhil olarak temin edildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kamu İhale Kanun’un kapsamını belirleyen 2’nci maddesinde, belediyelerin doğrudan veya dolaylı olarak sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketler sayılmış ve bunların yapacakları mal veya hizmet alımı ile yapım işlerinin belirlenen Kanun hükümlerine göre ihale edilerek yürütüleceği hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda, Şirketin ihtiyaç duyduğu araçların ve araçlara konulacak yakıtın temini, 4734 sayılı Kanun’da yer alan esas ve usullere göre ihale ile gerçekleştirilmelidir.

Yapılan incelemede; Şirketin ihtiyaç duyduğu araçları yakıt dâhil olmak üzere kat

karşılığı/hasılat paylaşımı modeli ile yürüttüğü işler kapsamında yükleniciden temin ettiği görülmüştür. Örneğin, KİPTAŞ-Pendik Çamçeşme Mahallesi İnşaatlarının Arsa Satışı Karşılığı (Hasılat) Paylaşımı Usulü ile Yapılması İşine ait özel teknik ve idari şartnamenin 9’uncu maddesinde; KİPTAŞ ve kontrollük teşkilatı hizmetinde kullanılmak üzere HGS/OGS bedeli ve yakıt bedellerinin de yüklenici tarafından karşılanacağı 5 adet binek araç temin yönünde hüküm konulmuş ve bu doğrultuda yükleniciden 5 adet araç temin edilmiştir. Aynı şekilde diğer projeler kapsamında da benzer hükümler çerçevesinde araç temini gerçekleştirildiği tespit edilmiş.

Tablo 3: Kat Karşılığı/Hasılat Paylaşımı Usulü ile Yürütülen İşlerde Temin Edilen Araçlar ve Kullanımına İlişkin Bilgiler

Yukarıdaki tabloda yer alan, 31.12.2022 tarihi itibariyle kat karşılığı/hasılat paylaşımı modeli kapsamında yürütülen işlerde temin edilen bazı araçların kullanıldığı birim ve tahsis bilgilerinden anlaşılacağı üzere, mevcut uygulamada temin edilen araçların şirketin kontrollük hizmeti yanı sıra genel maksat amacıyla da kullanıldığı görülmektedir.

Söz konusu taşıtların Şirketin faaliyetlerinin yürütülmesinde ihtiyaç duyulması tabi olmakla birlikte bunların kat karşılığı/hasılat paylaşımı ile yürütülecek işler kapsamında yakıt dahil temin edilmek istenmesi, isteklilerin bu durumu da göz önüne alarak teklif vermeleri sonucunu doğuracaktır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Şirket tarafından özetle; finansman ihtiyacı duyulmayan kat Karşılığı veya gelir (hasılat) paylaşımı usulü ile gerçekleştirilmesinin Şirket menfaatine uygun olduğu, Şirketin İBB'nin iştirak şirketi olarak yapım işleri, mal ve hizmet alımlarını 4734 sayılı Kanun kapsamında gerçekleştirdiği, Şirket tarafından, kat karşılığı veya gelir (hasılat) paylaşımı usulü ile yapılan inşaat işlerinin Kamu İhale Kanunu kapsamında olmadığı ve Yönetim Kurulu Kararı ile gerçekleştirildiği, yürütülen projelerde işin sözleşmeye uygun yapılıp yapılmadığını denetlemek üzere kendi personel kadrosundan teşkil edilen kontrol teşkilatının görevlendirildiği, söz konusu işlerde Şirketin yükümlülüklerinin sadece kontrollük teşkilatının faaliyetleri ile sınırlı olmadığı; işe ait sözleşme hükümlerine bağlı olarak; tanıtım, reklam ve pazarlama faaliyetleri, bağımsız bölümlerin nihai alıcılara satılması gibi işlemlerin kontrollük teşkilatı dışında Şirketin fonksiyonel departmanlarında görev yapan personel ve yöneticiler tarafından yürütülmekte olduğu ve bu kişilere de bu doğrultuda mezkur işler kapsamında araç temin edildiği ve Şirket kaynaklarının en verimli şekilde tüm departmanlar

tarafından ihtiyaca binaen kullanıldığı, dolayısıyla şirketin, basiretli bir tüccar gibi hareket ederek; gerek kontrollük hizmetlerinde gerekse şirketin ana faaliyet konusu olan inşaat işlerinin yürütülmesinde ve takip edilmesinde görevlendireceği personeller için ihtiyaç duyduğu araçların, zorunlu olmadıkça bütçeye finansman yükü getirmeyecek şekilde ilgili işler kapsamında temin edildiği, söz konusu uygulamanın mevzuata aykırı olmadığı ve 2022 yılı içerisinde ayrıca açık ihale usulü ihaleye çıkılarak araç temin edildiği ifade edilmiştir.

Öncelikle belirtmek gerekir ki; bulguda belirtilen husus ilgili projeler kapsamında temin edilen araçların kontrollük hizmetleri dışında, Şirket yöneticilerinin ve kontrol teşkilatı haricindeki birimlerin araç ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılmasıdır. Şirketin konut üretiminin kat karşılığı veya gelir (hasılat) paylaşımı usulü ile gerçekleştirilmesine yönelik bir eleştiri yoktur. Ancak bu yöntemle konut üretilmesi gerekçe gösterilerek, kontrol teşkilatı haricindeki birimlere ve Şirket yöneticilerine tahsis edilen yakıt dahil araçların, 4734 sayılı Kanun kapsamı dışına çıkılarak temin edilmesi mümkün görünmemektedir. Yukarıdaki tabloda yer alan yönetim kurulu başkanı, yönetim kurulu başkan vekili ve diğer yöneticilerin tümünün söz konusu projelerin sözleşme şartlarına uygun olarak gerçekleşip gerçekleşmediği ya da sözleşmeye bağlı olarak diğer işlerin yürütülmesinde görev alarak bu araçları kullandıklarını söylemek hayatın olağan akışına uygun düşmeyecektir.

Diğer taraftan, yakıt dahil araç temini uygulaması birçok yönden değerlendirilmelidir. İlk olarak, “yakıt dahil araç temin edilmesi şartı” gereği teklif vereceklerin bu şart olmasa ne kadar teklif vereceklerini analiz ederek, arada oluşacak Şirket lehine farkın ortaya konulması gerekmektedir. Sonrasında, bu araç ve yakıtın ihale yöntemi ile yapılması durumunda ortaya çıkacak maliyet ile bu olumlu farkın karşılaştırılmasına ihtiyaç vardır. Bunun sonucunda ortaya çıkacak duruma göre Şirketin bu anlamda karda olduğunu söylerek basiretli bir tüccar gibi hareket ettiği ortaya konulabilir. Aksi takdirde, bu yöntem kullanılarak araç temin edilmesinin basiretli bir tüccar gibi hareket edilmesinin bir sonucu olduğunun söylenmesi gerçekçi olmayacaktır.

Sonuç olarak, KİPTAŞ, 4734 sayılı Kanun hükümlerine tabi bir belediye şirketi olduğundan Şirketin taşıt ve yakıt ihtiyacını, 4734 sayılı Kanun hükümlerine göre temin etmesi, kat karşılığı/hasılat paylaşımı modeli ile yürütülen işlere ait ihale dokümanlarında bütün masrafları (yakıt dahil) yükleniciye ait olacak şekilde taşıt temin edileceği yönünde hüküm konulmaması gerekmektedir.