Boğaziçi Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi hesaplarının incelenmesinde İşletme ile ilgili olarak açılmış olan bazı banka hesaplarının kurumun muhasebe sistemi dışında takip edildiği görülmüştür.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinde belirtildiği üzere kamu geliri;

“Kanunlarına dayanılarak toplanan vergi, resim, harç, fon kesintisi, pay veya benzeri gelirler, faiz, zam ve ceza gelirleri, taşınır ve taşınmazlardan elde edilen her türlü gelirler ile hizmet karşılığı elde edilen gelirler, borçlanma araçlarının primli satışı suretiyle elde edilen gelirler, sosyal güvenlik primi kesintileri, alınan bağış ve yardımlar ile diğer gelirleri”; kamu gideri ise, “Kanunlarına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, malî ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri” ifade etmektedir.

Diğer taraftan aynı Kanunun “Bütçe türleri ve kapsam” başlıklı 12’nci maddesinde de;

“Genel yönetim kapsamındaki idarelerin bütçeleri; merkezî yönetim bütçesi, sosyal güvenlik kurumları bütçeleri ve mahallî idareler bütçeleri olarak hazırlanır ve uygulanır. Kamu idarelerince bunlar dışında herhangi bir ad altında bütçe oluşturulamaz. …” denilmektedir.

Yukarıda yer alan kanun hükümlerinin birlikte değerlendirilmesi halinde üniversitelerin diğer birimleri tarafından açılan hesaplara yatırılan paraların kamu geliri olarak dikkate alınması ve 5018 sayılı Kanuna göre gelir olarak kaydedilmesi ve şayet bir harcama yapılacaksa da kurum bütçesi kapsamında öngörülen esaslar dahilinde harcanması gerekmektedir.

Öte yandan, söz konusu Kanun’un “Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları” başlıklı 61 inci maddesinde;

“Muhasebe hizmeti; gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahiplerine ödenmesi, para ve parayla ifade edilebilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması, ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve diğer tüm malî işlemlerin kayıtlarının yapılması ve raporlanması işlemleridir. Bu işlemleri yürütenler muhasebe yetkilisidir.

Muhasebe yetkilisi, bu hizmetlerin yapılmasından ve muhasebe kayıtlarının usulüne uygun, saydam ve erişilebilir şekilde tutulmasından sorumludur.

Muhasebe yetkilisi adına ve hesabına para ve parayla ifade edilebilen değerleri geçici olarak almaya, vermeye ve göndermeye yetkili olanlar muhasebe yetkilisi mutemedidir. Muhasebe yetkilisi mutemetleri doğrudan muhasebe yetkilisine karşı sorumludur. Muhasebe yetkilisi mutemetlerinin görevlendirilmeleri, yetkileri, denetimi, tutacakları defter ve belgeler ve diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar Maliye Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.” hükmüne yer verilmek suretiyle muhasebe yetkilileri ile muhasebe yetkilisi mutemetleri dışında hiçbir kamu görevlisinin kamu gelirlerinin tahsil edilmesinde ve yine kamu giderinin ilgili kişilere ödemesinde görev alamayacakları ifade edilmiştir. Nitekim söz konusu Kanun’un “Yetkisiz tahsil ve ödeme” başlıklı 72’nci maddesinde de,

“Kanunların öngördüğü şekilde yetkili kılınmamış hiçbir gerçek veya tüzel kişi, kamu adına tahsilat veya ödeme yapamaz.

Yetkisiz tahsilât veya ödeme yapılması, kamu hizmeti karşılığında veya kamu hizmetleriyle ilişkilendirilerek bağış veya yardım toplanması veya başka adlarla tahsilât veya ödeme yapılması hallerinde; söz konusu tutarlar, yetkisiz tahsilat veya ödeme yapılanlardan alınarak, ilgisine göre bütçeye gelir kaydedilir veya ilgililerine iade edilmek üzere emanet hesaplarına kaydedilir. Ayrıca, bunlar hakkında ilgili kanunları uyarınca adli ve idari yönden gerekli işlemler yapılır.” hükmüne yer verilmek suretiyle bu konuda gerekli düzenleme yapılmış bulunmaktadır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun iç kontrole ilişkin düzenlemeler getiren “İç kontrolün tanımı” başlıklı 55’inci, “İç kontrolün amacı” başlıklı 56’ncı ve “Kontrolün yapısı ve işleyişi” başlıklı 57’nci maddelerinde İç kontrolün tanımı yapılmış, amacı ve işleyişi belirlenmiştir. Buna göre iç kontrol müessesesinin etkin çalıştırılarak, Kamu idarelerinin kanunlara ve diğer düzenlemelere uygun olarak faaliyet göstermesi bu çerçevede muhasebe sistemi dışında bir işlem yapılmasının engellenmesi gerekmektedir.

Döner Sermayeli İşletmeler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin Bankalar hesabına ilişkin düzenlemeler getiren “Hesabın niteliği” başlıklı 72’nci maddesinde;

“Bankalar hesabı, muhasebe birimleri adına bankaya yatırılan paralar ve bankaya tahsil için verilen çeklerden tahsil işlemi tamamlananlar ile muhasebe birimlerince düzenlenen

çek ve gönderme emirlerinden ödendiği veya gönderildiği bildirilen çek ve gönderme emri tutarlarının izlenmesi için kullanılır.” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm uyarınca kamu idareleri adına bankalarda açılan bütün hesapların kurumun 102 Bankalar Hesabında gösterilmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemeler neticesinde Döner Sermaye İşletmesi adına muhtelif bankalar nezdinde açılan bazı hesapların muhasebe kayıtlarında yer almadığı belirlenmiştir. Bu hesaplara ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

‌Tablo 1: Muhasebe Kayıtlarında Yer Almayan Banka Hesapları

Buna göre, Döner Sermaye İşletmesi bünyesindeki alt birimlerin işletme muhasebesi dışında kalacak şekilde banka hesabı açması, bu hesaplara tahsilat yapmak suretiyle para aktarması ve bu hesapları kullanarak bütçe dışı harcama yapması yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine aykırıdır. Öte yandan söz konusu bu durum kurumun mali tablolarında yer alması gereken bazı gelir ve giderlerin mali tablolarda yer almamasına neden olmakta ve mali tabloların güvenilirliğini zedelemektedir. Ayrıca bu şekilde açılmış olan hesapların varlığı, iç kontrol müessesesinin etkin çalışmasını da engellemektedir. Yapılan incelemeler neticesinde tabloda yer alan banka hesaplarında yıl içinde birçok kez işlem yapıldığı tespit edilmiş, fakat bu işlemlerin söz konusu hesapların muhasebe sistemi dışında olması sebebiyle takip edilemediği görülmüştür.

Sonuç olarak, Boğaziçi Üniversitesi Döner Sermaye İşletmesi bünyesindeki birimlerin, işletmenin muhasebe sistemi dışında kalacak şekilde banka hesabı açması, bu hesaplara tahsilat yapması, bu hesaplara değişik nitelikte alınan paraların aktarılması ve bu hesapları kullanarak bütçe dışı harcama yapması yukarda bahsedilen mevzuat hükümlerine uygun değildir. Söz

konusu hesapların kapatılması ve tüm bankacılık işlemlerinin muhasebe sistemi içinde yürütülmesi gerekmektedir.