Atık su kalite kontrol ruhsatı olmadığı halde faaliyetlerine devam eden işletmeler bulunduğu ve bunlarla ilgili yaptırımların tam olarak uygulanamadığı tespit edilmiştir.

2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 8, 9, 11, 12, 15 ve 20’nci maddeleri ile 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 97, 103 ve 104‘üncü maddelerine dayanılarak hazırlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği’nin “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesine göre atık su, “Evsel, endüstriyel, tarımsal ve diğer kullanımlar sonucunda kirlenmiş veya özellikleri kısmen veya tamamen değişmiş sular ile maden ocakları ve cevher hazırlama tesislerinden kaynaklanan sular ve yapılaşmış kaplamalı ve kaplamasız şehir bölgelerinden cadde, otopark ve benzeri alanlardan yağışların yüzey veya yüzeyaltı akışa dönüşmesi sonucunda gelen sular” olarak tanımlanmıştır.

Aynı Yönetmelik’e göre, atık su arıtımı “Suların çeşitli kullanımlar sonucunda atık su haline dönüşerek yitirdikleri fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özelliklerinin bir kısmını veya tamamını tekrar kazandırabilmek ve/veya boşaldıkları alıcı ortamın doğal fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik özelliklerini değiştirmeyecek hale getirebilmek için uygulanan fiziksel, kimyasal ve biyolojik arıtma işlemlerinin biri veya birkaçı” olarak tanımlanmıştır.

Arıtılmış olsun olmasın, atık suların doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama

(sulamadan dönen drenaj sularının kıyıdan veya uygun mühendislik yapıları kullanılarak

toprağa sızdırılması hariç) veya sistemli bir şekilde yeraltına boşaltılması işlemi ise deşarj olarak tanımlanmıştır.

Atık sularını kanalizasyon sistemine doğrudan deşarj eden ya da foseptiklerde toplayarak atık su altyapı tesislerine ulaştıran evsel/endüstriyel atık su kaynaklarının ruhsatlandırılması ve denetlenmesi işlemleri, başta Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği olmak üzere, ulusal mevzuat çatısı altında, BUSKİ Atık suların Kanalizasyona Deşarj Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda yürütülmektedir.

Yönetmelik’in 5’inci maddesine göre, işletmeler, endüstriyel atık sularını, bu Yönetmelik’te belirtilen hükümler doğrultusunda, atık su altyapı sistemlerine deşarj etmekle yükümlüdürler. Endüstriyel atık suyunu, atık su alt yapı tesislerine doğrudan deşarj etmesi uygun görülmeyen işletmeler, işletme, bakım, kontrol ve belgeleme harcamaları kendilerine ait olmak üzere, gerekli her türlü önlemi almak, foseptik, atık su arıtma/ön arıtma tesislerini, bu Yönetmelik’te belirtilen hükümler uyarınca kurup, işletmek ile yükümlüdür.

Bu kapsamda, endüstriyel atık su deşarjı olan BUSKİ kanalına bağlı olan ya da fosseptiği olup atık suyunu BUSKİ atık su arıtma tesislerinde bertaraf eden gerçek ve tüzel kişilere ait tüm işletmeler (kendi arıtması olup atık sularını deniz, göl gibi alıcı ortama veren işletmeler bu ruhsatı BUSKİ’den değil Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından almak zorundadır.) BUSKİ’den atık su kalite kontrol ruhsatı (AKKR) almak zorundadır. Atık su deşarj şartlarını sağlayan endüstriyel atık su kaynaklarına verilen bu belge, işletmelerin atık sularının kontrol altına alınması açısından son derece önemlidir. Sözü geçen ruhsatın alınması konusunda eksikliği olan işletmelere Yönetmelik’te belirtilen süreler verilmektedir. Bu sürelerde gerekli önlemleri almayan işletmeler ise AKKR ruhsatı almadan faaliyet gösteren işletme olarak kabul edilerek, İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı Yönetmelik hükümlerine göre durumunun değerlendirilmesi için Bursa Büyükşehir Belediyesi ve/veya ilçe belediyelerine bildirilmektedir. Ayrıca işletmede yapılan denetim sonucunda tespit edilen olumsuzluğun, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddelerinin kapsamına giren bir suç oluşturduğu sonucuna varılması halinde, bu suç hakkında gerekli kovuşturmanın yapılması için hazırlanan tutanak Cumhuriyet Savcılığına, 2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu kanuna göre çıkartılmış olan ilgili çevre yönetmeliklerinde belirtilen hükümlere aykırı olduğu tespit edilmesi halinde ise hazırlanan tutanak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı İl Müdürlüğüne gönderilmektedir.

Bu doğrultuda BUSKİ tespitlerine göre; 2022 yıl sonu itibarıyla AKKR alması gereken işletme sayısı 621 olup, bunların 550’si almış, 71’i ise bu ruhsatı almamıştır. 71 işletmenin

45’ine süre verilmiş olup, 26’sı ruhsatı verilen sürelere rağmen almadığı için ilgili belediyeye bildirilmiştir.

Yönetmelik’in 17’nci maddesinin ikinci fıkrasına göre, Büyükşehir Belediyesine ve/ veya ilçe belediyelerine bildirilen işletmenin, Yönetim Kurulu’nun onayı alınmak şartı ile su ve kanal bağlantıları iptal edilebilmektedir. Ancak bu uygulamaya çok sık başvurulmamakta olup, birkaç abone için kanal bağlantılarının iptal edildiği görülmüştür.

Diğer taraftan AKKR’si olmadan faaliyetine devam eden işletmeler, kanalizasyon hattına atık su deşarjı yaptığı için bunlara kirlilik önlem payı (KÖP) tahakkuk ettirilmektedir.

KÖP uygulama esasları, Atık suların Kanalizasyona Deşarj Yönetmeliği’nin 15’inci maddesinde açıklanmakta olup, atık sularındaki kirletici parametre değerleri Yönetmelikte belirtilen atık su deşarj limit değerlerinin üstünde olan işletmeler gerekli tedbir ve önlemleri alıncaya kadar bu bedeli ödemek zorundadırlar. Bu doğrultuda, 2022 yılı içerisinde 79 işletmeye toplam 2.244.589,70 TL KÖP tahakkuku yapılmıştır. Bunun 1.212.395,00 TL’si tahsil edilmiş geri kalan 1.032.194,70 TL tahsil edilememiştir. KÖP’ü ödemeyenler hakkında hukuki süreçler işletiliyor olmakla birlikte, tahsilatların zamanında yapılamamasının bu konuda uygulanan yaptırımın caydırıcılığını olumsuz yönde etkilediği düşünülmektedir.

Kamu İdaresi cevabında, atıksu kalite kontrol ruhsatı verilmesi ve ruhsatı almadan faaliyet gösteren işletmelerle ilgili uygulanan süreçlere yer verilmiştir. Söz konusu ruhsatı almayan işletmelerin ilgili belediyelere bildirildiği, bunlara KÖP tahakkuku yapıldığı ifade edilmiştir. Bu tür işlemler, atıksuların kontrol altına alınması açısından olumlu adımlar olmakla birlikte, bu alanda etkin bir mücadele yapabilmek için AKKR'si olmayan işletmelerin kanal bağlantılarının iptal edilmesi ve KÖP tahakkuklarının zamanında tahsil edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.