Büyükşehir Belediyesi tarafından taşınmaz varlıkların muhasebe kayıtlarına esas teşkil edecek olan taşınmaz icmal cetvellerinin hazırlanmadığı ve Belediyenin kullanımında veya yönetiminde olan taşınmazların değerleme işlemlerinin tamamlanmadığı görülmüştür.

Taşınmazların yönetimi 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun 44, 45, 47 ve 60’ıncı maddelerinde düzenlenmiş olup bu Kanun kapsamında olan kurum ve kuruluşların mülkiyetinde, yönetiminde ve kullanımında bulunan taşınmazların kaydına ve icmallerinin düzenlenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek üzere bu Kanun’un 44, 45 ve 60'ıncı maddelerine dayanılarak Hazine ve Maliye Bakanlığınca düzenlenen “Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik” 13.09.2006 tarih ve 2006/10970 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulmuştur.

Anılan Yönetmelik uygulamasına yönelik tespitler aşağıda yer almaktadır.

1. Taşınmaz İcmal Cetvellerinin Düzenlenmemesi

   
   

   Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelik hükümlerine göre düzenlenmesi gereken Taşınmaz İcmal Cetvellerinin hazırlanmadığı tespit edilmiştir.

   Kamu idarelerinin taşınmaz kayıt ve kontrol işlemleriyle görevli birimlerince hazırlanan taşınmaz kayıt formlarının, taşınmaz icmal cetvelleri hazırlanmak üzere mali hizmetler birimine gönderileceği, mali hizmetler birimince de bu formların konsolide edilerek Yönetmeliğin ekinde (Ek 7) bulunan örneğe uygun şekilde taşınmaz icmal cetvellerinin oluşturulacağı ifade edilmiştir. İcmal cetvellerinde, kayıt planında belirtilen unsurların her biri için bir satır ayrılacağı ve bu taşınmazlara ilişkin adet, yüzölçümü ve değer toplamları belirtileceği düzenlenmiştir.

   Büyükşehir Belediyesinin taşınmazların kayıt ve kontrol işlemleriyle görevli birimi olan Emlak ve İstimlak Daire Başkanlığı tarafından Yönetmeliğin ekinde yer alan taşınmaz kayıt formlarının düzenlendiği, “Sınırlı Ayni Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formu” hariç diğer formlarda yer alan taşınmazların değerleme çalışmalarının tamamlandığı ancak bu formlar esas alınarak düzenlenmesi gereken taşınmaz icmal cetvellerinin 2020 yılı itibariyle hazırlanmadığı tespit edilmiştir.

   Her ne kadar icmal cetvelleri İdare tarafından 2021 yılı içerisinde düzenlenmiş olsa da düzenlenen bu icmal cetvellerinden, 2020 yılı bilançosunda yer alan ilgili maddi duran varlık hesap grubunun doğruluğunu ve tamlığını teyit edecek güvence sağlanamamıştır.

   Mali tablolardan olan Bilançoya yansıyan muhasebe kayıtlarında anılan bu formların konsolide edildiği icmal cetvellerinin esas alınacağı göz önünde bulundurulduğunda 2020 yılı Bilançosu, Maddi Duran Varlıklar Hesap grubu altında yer alan 250 Arazi ve Arsalar Hesabı, 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı ve 252 Binalar Hesabı itibariyle gerçek durumu yansıtması ve doğru bilgi sunması yönünde güvence vermemektedir.

2. Kurumun Kullanımında veya Yönetiminde Bulunan Taşınmazların Değerleme Çalışmalarının Yapılmaması

“Sınırlı Ayni Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formunda” kayıtlı taşınmazların iz bedeli üzerinden kayıtlara alındığı tespit edilmiştir.

Yönetmelik’in “Kayıt ve kontrol işlemleri” başlıklı 5’inci maddesinde, tapuda kayıtlı olan taşınmazların maliyet bedeli üzerinden, bu taşınmazlardan maliyet bedeli belirlenemeyenlerin ise rayiç değerleri üzerinden kayıtlara alınacağı düzenlenmiştir. Ancak bu

taşınmazlardan maliyet ve rayiç bedeli belirlenemeyen taşınmazlar ile tapuda kayıtlı olmayan taşınmazlar başlığı altında yer alan taşınmazlardan sadece ekonomik olarak değerlendirmeye konu olanlar ile kamusal ihtiyaçlarda kullanılan taşınmazların, orta malları ve genel hizmet alanları başlığı altında yer alan taşınmazların ve de Bakanlık tarafından iz bedeli ile takip edilmesine karar verilen taşınmazların iz bedeli üzerinden kayıtlara alınacağı düzenlenmiştir.

17.03.2017 tarih ve 30010 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Kamu İdarelerine Ait Taşınmazların Kaydına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile söz konusu Yönetmelik’te değişiklik yapılmıştır. Buna göre kurumların, 31.12.2017 tarihine kadar taşınmazların fiili envanterini kural olarak maliyet bedeli üzerinden, maliyet bedeli belirlenemeyenlerin ise rayiç değerleri üzerinden kayıtlara almaları gerekmektedir.

Kurumların, tapu kütüğünde üçüncü kişiler adına tescilli veya diğer kamu idarelerinin yönetiminde olmakla birlikte irtifak hakkı tesisi, tahsis, kiralama, kullanma izni verilmesi gibi yollarla kullanım hakkı kendilerine verilen taşınmazların kaydını “Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formu’nda” izlemesi gerekmekte olup taşınmazların rayiç değeri; maliki kamu idaresince, başka bir kamu idaresinin yönetiminde veya kullanımında olanların ise bu idarelerce tespit edileceği düzenlenmiştir. Yönetmelik hükümleri gereğince yönetimi veya kullanım hakkı kendilerine verilen taşınmazların değer tespitine ilişkin çalışmalar ilgili idarelerin sorumluluğundadır. Bu cihetle, Manisa Büyükşehir Belediyesine diğer kurum ve kuruluşlar tarafından tahsis edilen taşınmazlardan değerlemeye konu olacakların “Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formu’na” kayıtlarının, iz bedeli yerine maliyet bedeli veya rayiç değer üzerinden yapılması gerekmektedir.

Ancak Emlak ve İstimlak Daire Başkanlığı tarafından hazırlanan “Sınırlı Aynî Haklar ile Kişisel Haklar ve Tahsis Formu’nun” incelenmesi neticesinde Büyükşehir Belediyesine tahsis edilen taşınmazların birçoğunun değerleme işlemlerinin halen tamamlanmadığı tespit edilmiştir.

Tahsisli kullanılan taşınmazların Yönetmeliğe uygun olarak değerleme çalışmalarının yapılmaması sonucunda Büyükşehir Belediyesinin 2019 yılı Bilançosunda 250 Arazi ve Arsalar Hesabı, 251 Yeraltı ve Yerüstü Düzenleri Hesabı veya 252 Binalar Hesabı (03.Tahsisli Kullanılan Taşınmazlar), 257 Birikmiş Amortismanlar Hesabı ve 500 Net Değer Hesabı (12.Tahsisli Kullanılan Taşınmazlar ve 13.Tahsis Edilen Taşınmazlar İçin Ayrılmış Amortisman Tutarı) itibariyle varlıkların belediyece belirlenmesi gereken gerçeğe uygun değerleri (rayiç değer) toplamı kadar hataya neden olunmuştur.