Belediye tarafından Manisa ilinde faaliyet gösteren bazı derneklerin faaliyetleri için otobüs kiralandığı, kahvaltı, kumanya ve benzeri hizmetlerin alındığı ve kiralama ile alıma ilişkin harcamaların, Belediye bütçesinden karşılandığı görülmüştür.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin (a) bendiyle belediye, belde sakinlerinin mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idari ve mali özerkliğe sahip kamu tüzel kişisi olarak tanımlanmıştır.

Kanun’un “Belediyenin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14’üncü maddesinde belediyelerin görev ve sorumlulukları sayılmış; bu görev ve sorumlulukların mahalli müşterek nitelikte olması şartı aranmıştır.

Aynı Kanun’un “Diğer kuruluşlarla ilişkiler” başlıklı 75’inci maddesi ve aynı maddenin (c) bendiyle belediyeye, belediye meclisinin kararı üzerine yapacağı anlaşmaya uygun olarak görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda kamu yararına çalışan dernekler ile ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilme imkânı tanınmış; diğer dernek ve vakıflar ile gerçekleştirilecek ortak hizmet projeleri için mahallin en büyük mülki idare amirinden izin alınması hükme bağlanmıştır.

Bu durumda belediye, derneklerle sadece görev ve sorumluluk alanlarına giren konularda dolayısıyla mahalli müşterek ihtiyaçların karşılanması amacıyla ortak hizmet projeleri gerçekleştirebilecektir. Bunun dışında belediyenin, derneklerin hizmetlerine yönelik ihtiyaçların karşılanması gibi bir görev, yetki ve sorumluluğu bulunmamaktadır.

Yapılan incelemede;

-23.01.2023 tarihli ve 1164 yevmiyeli ödeme emriyle … Trekking Spor Kulübüne, 10- 12.12.2022 tarihleri arasındaki Konya Mevlana Şeb-İ Aruz Törenlerine gidilebilmesi için araç kiralandığı,

-31.03.2023 tarihli ve 4234 yevmiyeli ödeme emriyle … Konseyi Derneğinin Manisa dokuma bezi kursları için Denizli ili Buldan ilçesinden malzeme alımı için 25.03.2023 tarihinde 45 kişilik araç kiralandığı,

-07.07.2023 tarihli ve 8207 yevmiyeli ödeme emriyle … Cemiyetine, Cemiyet yurtlarında kalan 90 öğrencinin, 21-25.06.2023 tarihleri arasında Manisa ilinin Kula, Soma ve Salihli ilçelerine düzenlenen tarihi ve turistik geziye katılımı için kumanya ve rehber dâhil 6 adet 45 kişilik otobüs kiralandığı,

-14.09.2023 tarihli ve 10937 yevmiyeli ödeme emriyle … Derneği Manisa Şubesinin, 09.09.2023 tarihinde İzmir ili Ödemiş ilçesi Bozdağ beldesinde düzenlenen “Osmanlı dönemi

Manisa’da bulunan yaylalardaki şehzade sarayları” konulu programa katılım için 2 adet 45 kişilik otobüs kiralandığı ve programa katılanlara kahvaltı ve öğle yemeği verildiği,

-25.09.2023 tarihli ve 11452 yevmiyeli ödeme emriyle … Kültür ve Dayanışma Derneğinin, Afyonkarahisar Büyük Taarruz Zafer Haftası 100.Yıldönümü programına katılımı ve Afyonkarahisar’ın tarihi ve doğal güzellikleri ile gastronomi kültürünü görmesi için 25- 27.08.2023 tarihleri arasında 27 kişilik otobüs kiralandığı,

-10.11.2023 tarihli ve 13622 yevmiyeli ödeme emriyle … Yardım Derneğinin Konya- Adana gezisi için 03-05.11.2023 tarihleri arasında 2 adet 45 kişilik otobüs kiralandığı,

-Kiralama, kahvaltı ve benzeri hizmetlere ilişkin giderlerin, Belediye bütçesinden karşılandığı, anlaşılmıştır.

Mevzu bahis alımlar, mücavir alan sınırları içerisinde ikamet eden tüm vatandaşların ihtiyaçlarına yönelik olmayıp derneklerin üyelerine ya da hitap ettiği kitlelere yöneliktir. Dolayısıyla bu alımlar, Belediyenin hizmet sunabilmesi için gerekli temel şart olan mahalli müşterek ihtiyaç özelliğini taşımamaktadır.

Kamu İdaresince derneklere yapılan otobüs kiralamalarının, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 13’üncü maddesinin “Hemşehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katılma, belediye faaliyetleri hakkında bilgilenme ve belediye idaresinin yardımlarından yararlanma hakları vardır”, 14’üncü maddesinin “Belediye, mahallî müşterek nitelikte olmak şartıyla; (a) (...) kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor (...) sosyal hizmet ve yardım (...) hizmetlerini yapar veya yaptırır” ve 60’ıncı maddesinin “(...) n) Sosyo-kültürel, sanatsal ve bilimsel etkinlikler için yapılan giderler, (...) p) Kanunla verilen görevler ve hizmetlerin yürütülmesi için yapılan diğer giderler” hükümleri ve Sayıştay 6. Dairesinin 2018/752 sayılı ve 2016/540 sayılı kararları doğrultusunda ve hemşehrilik hukuku kapsamında yapıldığı; hemşehriler arasında sosyal ve kültürel ilişkilerin geliştirilmesi, kültürel değerlerin korunması ve tanıtılması amaçlarıyla kulüp ve derneklere otobüs kiralama hizmeti verildiği ifade edilmiştir.

Belediyenin, 5393 sayılı Kanun’un 13, 14 ve 60’ıncı maddelerindeki görev ve yetkilere sahip olduğu muhakkaktır. Ancak bu görev ve yetkiler, Belediyenin görev ve yetki alanına girdiği zaman bir anlam ifade etmektedir. Yukarıda açıklandığı üzere, söz konusu hizmetlerin sunulabilmesi; ihtiyaçların, mahalli müşterek nitelik taşıması halinde mümkün olabilmektedir. Mahalli müşterek ifadesindeki maksat ise Belediye sınırları içinde yaşayan belde sakinlerinin ortak beklentileridir. Bahse konu alımlar, Belediye sınırları içerisinde yaşayan belde sakinlerinin ortak beklenti ve ihtiyaçlarına yönelik olmayıp derneklerin üyelerine ya da hitap ettiği kitlelere yöneliktir. Bu alımların, anılan maddeler kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.

Dernekler ve belediyeler, 5393 sayılı Kanun’un 75’nci maddesi uyarınca ortak proje yapabilirler. Ancak buradaki sosyal ve kültürel faaliyetler, ortak proje olmayıp dernek faaliyetlerine ayni yardım yapılması şeklindedir.

Diğer taraftan Daire kararlarının bağlayıcılığı, ilgili oldukları olayla sınırlı olup, aynı mahiyetteki tüm olayları kapsamamaktadır. Kaldı ki yukarıda yapılan açıklamalar, Daire kararlarındaki hususları da karşılamaktadır.

Bu itibarla, Belediyenin, derneklerin araç, kahvaltı ve benzeri ihtiyaçlarını karşılamasının, 5393 sayılı Kanun’un 3, 14 ve 75’inci maddelerine uygun olmadığı değerlendirilmektedir.