Üniversite Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde aynı nitelikteki mal ve malzeme alımlarının ihale yapılmadan ihtiyaç doğduğu zamanlarda, döner sermaye işletme birimleri tarafından doğrudan temin yöntemi ile gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 8’inci maddesinde; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olduğu belirtilmiştir.

Anılan Kanun’un 32’nci maddesinde ise; harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından sorumlu olduğu ifade edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel İlkeler” başlıklı 5’inci maddesinde özetle; idarelerin, bu Kanun’a göre yapacağı ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu, eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemeyeceği açıklanmıştır.

Kanun’un “Görevlilerin ceza sorumluluğu” başlıklı 60’ıncı maddesinde, Kanun’da belirtilen temel ilkelere aykırı olarak alım yapılmasına izin verenler ile alım yapanlar hakkında görevlilerin ceza sorumluluğu bulunduğu ifade edilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “4734 Sayılı Kanunun 22’nci Maddesinin (d) Bendi Gereğince İhtiyaçların Temini” başlıklı 22.5’inci maddesine göre, piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda 2022 yılı için 218.395,00 TL’yi aşacağı tespit edilen ihtiyaçların temininde Kanun’un ilgili hükümlerine göre ihale yapılması gerekmektedir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “4734 Sayılı Kanunun 22’nci Maddesinin (d) Bendi Gereğince İhtiyaçların Temini” başlıklı 22.5’inci maddesinde;

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “4734 Sayılı Kanunun 22’nci Maddesinin (d) Bendi Gereğince İhtiyaçların Temini” başlıklı 22.5’inci maddesine göre, piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda 2022 yılı için 218.395,00 TL’yi aşacağı tespit edilen ihtiyaçların temininde Kanun’un ilgili hükümlerine göre ihale yapılması gerekmektedir.

Ayrıca Tebliğ’in aynı maddesinde; 4734 sayılı Kanunun 19'uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın, Kanun’un 22'nci maddesinin (d) bendi için öngörülen 218.395,00 TL’lik sınırın altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle doğrudan temin yönetimi ile temin edilmesi, temel ilkelere aykırılık teşkil ettiğinden, bu yönde uygulamaların sorumluluk doğuracağı hususuna dikkat edilmesi gerektiği belirtilmektedir.

Üniversite Döner sermaye işletme birimlerine ilişkin yapılan denetimlerde Ziraat Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi tarafından ise toplam 1.182.221,00 TL’lik zirai malzeme ve ilaç alımı, Tasarım Meslek Yüksekokulu Döner Sermaye İşletmesi tarafından toplam 898.627,10 TL’lik kâğıt ürünleri, ihale yapılmaksızın belirli firmalardan doğrudan temin usulü ile gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

‌Tablo 1: Doğrudan Temin Yoluyla Gerçekleştirilen Alımlar

İşletme birimleri tarafından yapılan alımlarda, doğrudan temin yöntemi ile 2022 yılında aynı mahiyette olan, yıl içerisinde tekrarlanan ve yakın tarihlerde yapılan mal ve malzeme alımları kısımlara bölünmek suretiyle gerçekleştirilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında 2022 yılında tarımsal girdi fiyatlarında önemli değişiklikler yaşandığı ve fiyat oynaklığının yüksek olduğu, sektör temsilcileri ile yapılan görüşmeler sonucunda açık ihale yapılamayacağının öngörüldüğü, Meslek Yüksekokulu'na bağlı Basın Yayın Teknolojileri Atölyesinde kullanılmak üzere alınan kağıtların doğrudan temin ile alınmasının nedeninin Atölyenin stok ile çalışmayıp sipariş üzerine iş yapması olduğu, ayrıca kağıt fiyatları dövize endeksli olduğu için ihaleye katılımın az olacağı, katılan firmaların da

yüksek fiyattan teklif vereceği, bu nedenlerden dolayı doğrudan teminle alımların gerçekleştirildiği ifade edilmiştir.

Kamu İhale Tebliği'nde belirtildiği üzere piyasada yapılan fiyat araştırması sonucunda 218.395,00 TL’yi aşacağı tespit edilen ihtiyaçların temininde Kanun’un ilgili hükümlerine göre ihale yapılması gerekmektedir. Kanun'a göre yapılacak ihalelerde ise açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Dolayısıyla İdarelerin belirttiği gibi fiyat oynaklığının yüksek olması, sipariş üzerine iş yapılması veya ihaleye katılımın az olacağının düşünülmesi açık ihale veya belli istekliler arasında ihale ile alımın yapılamamasının gerekçesi sayılmamaktadır. Ayrıca ihale yapmayı denemeden varsayımlar üzerine hareket ederek mevzuatın emredici hükümlerine aykırı davranmak harcama yetkililerinin sorumluluğunu oratadan kaldırmamaktadır.

Tabloda görüleceği üzere aynı gün içerisinde bile 218.395,00 TL’yi aşmayacak şekilde doğrudan temin ile alımlar yapılmıştır. Ayrıca 563.607,10 TL'lik alımın, belirtilen limite uyulmayarak tek bir doğrudan temin ile gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.

Aynı nitelikteki mal ve malzeme alımlarının eşik değerlerin altında kalmak amacıyla kısımlara bölünerek gerçekleştirilmesi, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda ve Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nde öngörülen temel ilkelere, Kamu İhale Genel Tebliği’nde düzenlenen doğrudan teminle ilgili hükümlere aykırılık teşkil etmektedir.