İdarenin Bütçe İçi İşletmesinin ticari işlerine ilişkin gelir ve giderlerinin özel hesapta takip edilmesi gerekirken Belediye hesapları içinde muhasebeleştirildiği görülmüştür.

İdarenin Belediye Meclisinin, 02.12.2016 tarihli ve 117 sayılı Kararı ile “Belediye İktisadi ve Sosyal Tesisleri İşletmesi” adıyla kurulmuş bütçe içi iktisadi işletmesi bulunmaktadır. İşletmenin faaliyet alanı, Belediyeye ait çay bahçesi, kafeterya, beton santrali, bordur parke ve kum eleme tesislerinin işletilmesidir.

08.03.2011 tarihli ve 27868 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği”nin 7’nci maddesinin birinci fıkrasında, “Mahalli idarenin muhasebe hizmetlerini yürüten muhasebe yetkilisi işletmenin de muhasebe yetkilisidir. İşletmenin hesabı, muhasebe yetkilisi tarafından, mahalli idare kesin hesabına dahil edilerek ilgili mercilere verilir.” denilirken; 8’inci maddesinin ilk beş fıkrası;

“(1) Bütçe içinde kurumsal sınıflandırmada; işletme mahalli idare teşkilat şemasında ana hizmet birimi olarak yer alıyorsa kendi kodunda, herhangi bir hizmet birimi içinde yer alıyorsa o hizmet birimi altında kodlanır.

1. İşletme adına ayrılan ödenekler, fonksiyonel sınıflandırılmada ekonomik işler ve hizmetler kodunda gösterilir.

2. İşletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin giderler dışında kalan personel giderleri, sosyal güvenlik kurumuna devlet primi giderleri, mal ve hizmet alımı giderleri ve sermaye giderleri ile transferleri mahalli idare bütçesinden yapılır.

3. İşletme ödeneğinin iktisadi ve ticari işler için nakit sermaye olarak kullanılacak kısmı ise ekonomik sınıflandırmada borç verme kodunda gösterilir. Bu ödenek işletme adına açılmış bir özel hesaba aktarılmak suretiyle kullanılır.

4. İşletme ödeneğinden kullanılmayan kısmı yıl sonunda iptal edilir. İşletme faaliyetlerinden sağlanan gelir fazlası veya kâr mahalli idare bütçesine gelir kaydedilir.” şeklinde kurallaştırılmıştır.

   Bu kurallara göre, Bütçe İçi İşletmenin;

   1. Hesabı, muhasebe yetkilisi tarafından Sungurlu Belediyesi muhasebesinden ayrı olarak tutulacak ve ilgili mercilere Sungurlu Belediyesi kesin hesabına dahil edilerek verilecek;

   2. Belediye bütçesinin kurumsal sınıflandırmasında, bağlı olduğu İşletme ve İştirakler Müdürlüğü altında kodlanacak;

   3. İktisadi ticari işlerine ilişkin giderler dışında kalan personel giderleri, sosyal güvenlik kurumuna devlet primi giderleri, mal ve hizmet alımı giderleri ve sermaye giderleri ile transferleri için ayrılan ödenekler, fonksiyonel sınıflandırmada ekonomik işler ve hizmetler kodunda gösterilecek ve bunlara ilişkin giderleri Sungurlu Belediyesi bütçesinden yapılacak;

   4. İktisadi ve ticari işler için nakit sermaye olarak kullanacağı kısmı ise Sungurlu Belediyesi bütçesinin ekonomik sınıflandırmasında “Borç Verme” kodunda gösterilecek; bu ödenek İşletme adına açılmış bir özel hesaba aktarılacak ve İşletmenin iktisadi ve ticari işlerinde bu özel hesaptaki ödenek kullanılacak;

   5. Özel hesaptaki ödeneğinden kullanılmayan kısmı yıl sonunda iptal edilecek ve İşletme faaliyetlerinden elde edilen gelir fazlası veya kâr ise Belediye bütçesine gelir kaydedilecektir.

Böylece; Bütçe İçi İşletmenin sabit maliyetleri (işletme bina ve tesislerinin yapım, bakım ve onarımları), işçilik maliyetleri (işçi ücretleri ve Sosyal Güvenlik Kurumu primleri), mefruşat ile demirbaş maliyetleri (makine, avadanlık, perde, masa, sandalye, tencere, bardak, tabak, çatal, kaşık vb.), değişken maliyetleri (elektrik, su, yakacak vb.) Belediye bütçesinden ödenirken; İşletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin işletme maliyetleri (üretimde veya ticarette kullanılan hammadde, yarı mamul ve mamul malların alımı) Belediye bütçesine nakit sermaye olarak konulan ve İşletme adına açılan özel hesaba aktarılan ödenekten karşılanacak; İşletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin gider ve gelirleri bu özel hesaba kaydedilip, izlenebilir hale getirilerek İşletmenin verimliliğini, karlılığını ve hesap verebilirliğini sağlamanın mali altyapısı kurulmuş olacaktır. Mali yılın sonunda ise özel hesaptaki ödenekten kullanılmayan kısmı iptal edilecek, İşletme faaliyetlerinden elde edilen gelir fazlası veya kâr Sungurlu Belediyesi bütçesine gelir kaydedilecek ve bu döngü her yıl yinelenecektir.

Başka bir anlatımla, İşletmenin sabit maliyetleri, işçilik maliyetleri, mefruşat ve demirbaş maliyetleri ve değişken maliyetleri ile iktisadi ve ticari işlerine ilişkin işletme maliyetlerine ilişkin ödeneğin tamamının 04.01.01.00 fonksiyonel koduna kaydedilip, buradan harcama yapılmak yerine; sabit maliyetleri, işçilik maliyetleri, mefruşat ve demirbaş maliyetleri ile değişken maliyetlerinin 04.01.01.00 fonksiyonel koduna kaydedilip, bunlara ilişkin giderlerin bu ödenekten harcanıp, gider ve gelirlerinin muhasebeleştirilmesi; İşletmenin bunlar dışında kalan iktisadi ve ticari işlerine ilişkin ödeneğin ise Ekonomik Sınıflandırmanın 08.1.9.00- Diğer Yurtiçi Borç Verme kodunda gösterilip, İşletme adına açılacak özel hesaba aktarılması; İşletmenin iktisadi ve ticari işlerinde bu özel hesaptaki ödeneğin kullanılıp, İşletmenin iktisadi ve ticari işlerine ilişkin gider ve gelirlerinin bu özel hesap altında muhasebeleştirilmesi ve ödenekten kullanılmayan kısmın yıl sonunda iptal edilerek yıl içinde elde edilen gelir fazlası veya kârın Belediye bütçesine aktarılması gerekmektedir.

Ancak yapılan incelemede, Belediye İktisadi ve Sosyal Tesisleri İşletmesinin tüm gelir ve giderlerinin Sungurlu Belediyesi 2023 yılı hesapları içinde muhasebeleştirildiği, İşletmenin iktisadi ticari işlerine ilişkin gider ve gelirlerinin, Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği hükümlerine göre özel hesapta kaydedilip izlenmediği görülmüştür.

Sungurlu Belediyesi Belediye İktisadi ve Sosyal Tesisleri İşletmesinin ödenek ayrılması ile gider ve gelirlerinin muhasebeleştirilmesi işlemlerinin, Mahalli İdareler Bütçe İçi İşletme Yönetmeliği hükümlerine göre yürütülerek, İşletmenin hesap verebilirliğinin sağlanması gerektiği değerlendirilmektedir.