Karar Künyesi
Üniversitelerin akademik kaynak ihtiyaçlarını karşılayan kütüphane veri tabanı hizmetinin tüm kamu üniversitelerini kapsayacak biçimde Yükseköğretim Kurulunca koordine edilmediği görülmüştür.
24.12.2003 tarih ve 25326 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun amacı, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını düzenlemektir. Kamu maliyesinin temel ilkeleri ise Kanun’un 5'inci maddesinde kamu malî yönetiminin uyumlu bir bütün olarak yürütülece ği; kamu görevlilerinin hesap verebilmelerini sağlayacak şekilde uygulanacağı; malî disiplini sağlayacağı; kamu idarelerinin mal ve hizmet üretimi ile ihtiyaçlarının karşılanmasında, ekonomik veya sosyal verimlilik ilkelerine uygun olarak maliyet-fayda veya maliyet-etkinl ik ile gerekli görülen diğer ekonomik ve sosyal analizlerin yapılmasının esas olacağı şeklinde belirtilmektedir.
Bu kapsamda üniversitelerin akademik kaynak ihtiyacının bir kısmı Türkiye Bilimse l ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) bünyesinde Ulusal Akademik Ağ Bilgi Merkezinin (ULAKBİM) Cahit Arf Bilgi Merkezi (CABİM) tarafından ücretsiz
sağlanmaktadır. Bunun yanında, üniversiteler, 27.01.2012 tarihinde, ünivers ite kütüphanelerinin işbirliği ve dayanışma içinde hareket etmelerine aracılık etmek ve daha az maliyete daha çok bilgi kaynağı temin etmelerini sağlamak amacıyla kurulmuş Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Derneği (ANKOS), kanalı ile kütüphane veri tabanı hizmet ini alabilmektedir. Bu alım söz konusu derneğin belirlediği fiyat üzerinden ilgili veri tabanı lisans sahibine ödenmek suretiyle temin edilmektedir. Ayrıca üniversiteler akademik birimle r in talepleri doğrultusunda da ücretli veri tabanı abonelikleri de yaptırabilmektedir.
Gerek ilgili dernek aracılığıyla, gerekse tekil olarak üniversitelerce alınan bu veri tabanları, doğası gereği 22.01.2002 tarih ve 24648 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan temin usulü” başlıklı 22’nci maddesinin (a) fıkrası kapsamında “tek satıcı” olarak temin edildiğinden, fiyatlandırma konusunda ilgili derneğin veya lisans sahibi firmanın belirlediği ücretler esas alınmaktadır. Dolayısıyla hem teknik bilgi gerektiren hem de rekabet ortamının oluşmadığı bu hizmet alımlarında alınan hizmetin kapsamı ve fiyatlandırma kriterlerinin neler olduğu tam olarak anlaşılamadığı gibi üniversitelerce aynı veri tabanına farklı fiyatların ödenmesi sonucunu doğurduğu görülmüştür.
Ayrıca, yukarıda değinildiği gibi teknik bir konu olan ve uzmanlık gerektiren veri tabanı hizmeti alımında her bir üniversitenin teknik kadrolarının yeterli olmadığı gerçeği, Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Derneğinin kurulmasına neden olmuştur.
Derneğin kuruluş amacı olan “üniversite kütüphanelerinin işbirliği ve dayanışma içinde hareket etmelerine aracılık etmek ve daha az maliyete daha çok bilgi kaynağı temin etmeler ini sağlamak” aslında Yükseköğretim Kurulunun görevleri arasında bulunmaktadır.
Şöyle ki; 06.11.1981 tarih ve 17506 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun "Yükseköğretim Kurulunun görevleri" başlıklı 7’nci maddesinde; "Yükseköğretim Kurulunun görevleri; a) Yükseköğretim kurumlarının bu Kanunda belirlenen amaç, hedef ve ilkeler doğrultusunda kurulması, geliştirilmesi, eğitim - öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi ve yükseköğretim alanlarının ihtiyaç duyduğu öğretim elemanlarının yurt içinde ve yurt dışında yetiştirilmesi için kısa ve uzun vadeli planlar hazırlamak, üniversitelere tahsis edilen kaynakların, bu plan ve programlar çerçevesinde etkili bir biçimde kullanılmasını gözetim ve denetim altında bulundurmak,
b) Yükseköğretim kurumları arasında bu Kanunda belirlenen amaç, ilke ve hedefler doğrultusunda birleştirici, bütünleştirici, sürekli, ahenkli ve geliştirici işbirliği ve koordinasyonu sağlamak, ..."
hükümleri yer almaktadır.
Diğer taraftan 21.11.1983 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 124 sayılı Yükseköğretim Üst Kuruluşları ile Yükseköğretim Kurumlarının İdari Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 9’uncu maddesinde Yükseköğretim Kurulu Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığının görevleri sıralanmıştır. Söz konusu maddede aynen;
“Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığının görev leri şunlardır:
Kütüphanenin düzenli çalışmasını sağlamak,
Kitap ve Dergileri yurtiçinden ve yurtdışından sağlamak, bunların mikrofilm, film, video, banta geçirilmesini ve ciltlenmesini ve kataloglanmasını yaptırmak,
Gerekli her türlü film, fotokopi, kitap, dergi ve makaleleri sağlamak,
Kütüphane hizmetlerini yükseköğretim kurumları ile ihtiyaç duyan kişi ve kurumlara sunmak.” denilmektedir.
Görüleceği üzere; yükseköğretim kurumlarına tahsis edilen kaynakların, plan ve programlar çerçevesinde etkili bir biçimde kullanılmasının gözetim ve denetimi ile yükseköğretim kurumları arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak görevi Yükseköğret im Kuruluna verilmiştir. Ayrıca Kurulun bünyesinde oluşturulan Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı ise yükseköğretim kurumlarının akademik kaynak ihtiyacını karşılamakla da görevli ve sorumlu tutulmaktadır.
Her ne kadar Kamu İdaresi tarafından iletilen cevapta, Yükseköğretim Kurulu Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığının, 124 Sayılı KHK’nin 9’uncu maddesinde belirt ile n görevleri arasında; yükseköğretim kurumlarının akademik kaynak ihtiyacının (veri tabanı) karşılanması ile ilgili bir görev ve sorumluluğu ve adı geçen Daire Başkanlığına üst makamlar tarafından tevdi edilen görevler arasında da böyle bir konunun bulunmadığı, dolayıs ıyla bulguda belirtilen hususlarla ilgili olarak herhangi bir çalışma yürütülmediği ve Yükseköğret im Kurulu bütçesinde üniversitelerin akademik kaynak ihtiyacının karşılanmasına yönelik “yayın alımı ödeneğinin” de bulunmadığı ifade edilmişse de 06.11.1981 tarih ve 17506 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun "Yükseköğretim Kurulunun görevleri" başlıklı 7’nci maddesinde, Yükseköğretim Kurulunun görevlerinden birisinin de Yükseköğretim kurumları arasında bu Kanunda belirlenen amaç, ilke ve hedefler doğrultusunda birleştirici, bütünleştirici, sürekli, ahenkli ve geliştirici işbirliği ve koordinasyonu sağlamak olduğu hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla Yükseköğretim Kurulunun, üniversitelerin akademik kaynak ihtiyaçlarını karşılayan kütüphane veri tabanı hizmetini tüm kamu üniversiteler ini kapsayacak biçimde temin edilmesini sağlaması, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nda ifade edilen kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması amacına hizmet edecektir.
Bu itibarla; 2019, 2020 yılı Sayıştay Denetim Raporu’nda da yer verilen malî mevzuatımızın temel kanunu olan 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca; üniversitelerin akademik kaynak ihtiyaçlarını karşılayan kütüphane veri tabanı hizmetinin tüm kamu üniversitelerini kapsayacak biçimde Yükseköğretim Kurulunca koordine edilmesinin gerekli olduğu değerlendirilmekted ir.