İdare tarafından ihale edilen yapım işlerinde mevzuata aykırı işlemlerin bulunduğu görülmüştür.

1. Yeni Birim Fiyatların Tespitinde Rayiçlerin Hatalı Belirlenmesi

   İdare tarafından gerçekleştirilen ve fiyat farkı verilen bazı yapım işlerinde sözleşme kapsamında olmayıp işin devamı sırasında yapımına karar verilen iş kalemleri için düzenlenen yeni birim fiyat tutanaklarında, sözleşme yılı resmi birim fiyatları yerine güncel resmi birim fiyatların kullanıldığı görülmüştür.

   Sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin (YİGŞ) 22’nci maddesinde;

   “(1) 12 inci maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.

   1. Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:

      1. Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

      2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

      3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.

         ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.

   2. İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:

      1. Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.

      2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.

      3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.

   ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri” hükmü yer almaktadır.

   Şartnameye göre yeni birim fiyatın tespitinde kullanılacak analizlerde öncelik sıralamasına uyulması zorunlu iken; rayiçlerde böyle bir zorunluluk bulunmamaktadır. Dolayısıyla, yeni fiyat yapılırken “kaynakların verimli kullanılması ilkesi” gözetilmesi koşuluyla, 22’nci maddenin üçüncü bendinde sayılı rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamını kullanılabilmektedir.

   28751 sayılı ve 31.08.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esaslar’ın “Uygulama Esasları” başlıklı 6’ncı maddesinin sekizinci fıkrasında;

   “Sözleşmede birim fiyatı bulunmayan ve Yapım İşleri Genel Şartnamesine göre ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait fiyatı tespit edilemeyen iş kalemi için yeni birim fiyat yapılması halinde, bu fiyat, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilir. Belirlenen bu yeni birim fiyat, uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek iş kaleminin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait birim fiyatı tespit edilir ve fiyat farkı hesabı bu fiyat esas alınarak yapılır” denilmektedir.

   Bu hükümlere göre, fiyat farkı verilen yapım işlerinde sözleşmede birim fiyatı bulunmayan ve YİGŞ’ne göre ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait fiyatı tespit edilemeyen iş kalemi için yeni birim fiyat yapılması halinde, bu fiyat, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilmelidir. Belirlenen bu yeni birim fiyat ise, uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek iş kaleminin sözleşme yılı birim fiyatı tespit edilmeli ve fiyat farkı hesabı bu fiyat esas alınarak yapılmalıdır. Söz konusu iş kalemine ait ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait fiyatın tespit edilmesi halinde ise doğrudan bu fiyatın kullanılması gerekmektedir.

   Yapılan incelemede, İdare tarafından ihale edilen bazı yapım işlerinde, sözleşme kapsamında olmayıp işin devamı sırasında yapımına karar verilen ve ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait fiyatı tespit edilebilen iş kalemleri için düzenlenen yeni birim fiyat tutanaklarında, söz konusu resmi birim fiyatlar yerine güncel resmi birim fiyatların kullanıldığı görülmüştür.

   Söz konusu uygulama, yeni birim fiyatların daha yüksek belirlenmesine sebebiyet vermekte olup yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.

   Kamu İdaresince, bulgu konusu husus kabul edilmiş olup gerekli düzenlemelerin yapıldığı ifade edilmiştir.

   Sonuç olarak, fiyat farkı verilen yapım işlerinde sözleşme kapsamında olmayıp işin devamı sırasında yapımına karar verilen iş kalemleri için düzenlenen yeni birim fiyat tutanaklarında, ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait fiyatın tespit edilmesi halinde İdarece bu fiyatın kullanılması gerekmektedir.

2. Yeni Birim Fiyatların Tespitinde Tenzilat Uygulamasının Hatalı Olması

   İdare tarafından gerçekleştirilen bazı yapım işlerinde sözleşme kapsamında olmayıp işin devamı sırasında yapımına karar verilen iş kalemleri için düzenlenen yeni birim fiyat tutanaklarında, benzer poz tenzilatı uygulanması gerekirken genel ihale tenzilatı uygulandığı görülmüştür.

   Sözleşme eki YİGŞ’nin 22’nci maddesinde; “…

   (5) İkinci fıkraya göre yeni fiyatın hesabında, yeni tespit edilecek iş kaleminin analizinde yer alan girdilere ait miktarların varsa rayiçlere ve genel giderlere tesiri dikkate alınır. Bu itibarla, sözleşmede yeni birim fiyat analizleri için önceden belirlenmiş bir kâr ve genel gider oranı var ise bu oran dikkate alınarak yeni birim fiyat hesabı sonuçlandırılır. Sözleşmede bu konuda bir oran belirlenmemiş ise, oluşturulan kâr ve genel gider hariç analiz tutarına %10 oranındaki yüklenici karına ilave olarak %15 oranına kadar idare ve yüklenicinin anlaştığı oranda genel gider eklenir. Ayrıca, yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, bu madde kapsamında hesaplanan yeni birim fiyat; yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın, idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyata oranı (0,90’ı aşmamak üzere) ile yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın çarpılması sonucunda elde edilen tutarı geçemez. Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde ise, yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçemez” <span>hükmü yer almaktadır.</span>

   Yukarıda yer alan mevzuat hükmü uyarınca, yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, yeni birim fiyat; yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın, idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyata oranı (0,90’ı aşmamak üzere) ile yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın çarpılması sonucunda elde edilen tutarı geçmemelidir. Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde ise, yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçmemelidir.

   Yapılan incelemelerde, İdare tarafından ihale edilen bazı yapım işlerinde, yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemleri ile benzerlik gösteren iş kalemlerinin bulunduğu; ancak, düzenlenen yeni birim fiyatlarda benzerlik gösteren iş kalemlerinin dikkate alınmadığı ve dolayısıyla yeni birim fiyatlarda benzer poz tenzilatı uygulaması yerine genel ihale tenzilatı (sözleşme bedeli/yaklaşık maliyet) uygulaması yapıldığı görülmüştür.

   Söz konusu uygulama, yeni birim fiyatların daha yüksek belirlenmesine sebebiyet vermekte olup yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmektedir.

   Kamu İdaresince, bulgu konusu husus kabul edilmiş olup gerekli düzenlemelerin yapıldığı ifade edilmiştir.

   Bu itibarla, yapım işlerinde sözleşme kapsamında olmayıp işin devamı sırasında yapımına karar verilen iş kalemleri için düzenlenen yeni birim fiyat tutanaklarında, yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, benzer poz tenzilatının uygulanması gerekmektedir.

3. Yeni Birim Fiyat Tespitinde Kullanılan Rayiçler İçin Ticaret ve/veya Sanayi Odasından Onay Alınmaması

   İdare tarafından ihale edilen yapım işlerinin sözleşmelerinde yer almayan ve sonradan yapılmasına gerek bulunan imalat kalemlerine ait yeni birim fiyatların belirlenmesi sırasında kullanılan faturaların ve rayiçlerin ilgili ticaret ve/veya sanayi odasına onaylatılmadığı görülmüştür.

   YİGŞ’nin “Sözleşmede Bulunmayan İşlerin Fiyatının Tespiti” başlıklı 22’nci maddesinin üçüncü fıkrasında;

   “İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:

   1. Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler

   2. İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler

   3. İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri<span>” denilmektedir.</span>

      12.09.2005 tarihli ve 25934 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Oda Muamelat Yönetmeliği’nin “Faturaların Rayice Uygunluğunun Onayı” başlıklı 38’inci maddesinde;

      “Faturaların rayice uygunluğunun onayı; faturaya konu mal veya hizmetle iştigal eden en az üç işletmeden belgelendirilmek suretiyle alınacak fiyatların ortalaması veya alınan fiyatlardan birbirine en yakın olanlar dikkate alınarak yapılır. Bu sayıda işletmenin bulunmaması halinde, ilgili meslek komitesinin görüşü veya gerekli durumlarda meclis tarafından onaylanan eksper listeleri arasından yönetim kurulu kararı ile görevlendirilecek eksper heyetinin raporu üzerine işlem yapılır. Ancak, özel imalata ilişkin faturaların, görevlendirilecek eksper heyeti tarafından düzenlenecek rapora göre onaylanması zorunludur. Onay işlemi, fatura asılları üzerine yapılır.

      Faturaların tasdiki, satış yapan ve faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer odası veya şubesi tarafından yapılır. Projeye müstenit özel imalatlara ilişkin fatura tasdikleri ise, bu maddede belirtilen usul ve esaslara göre satışı yapan ve faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer sanayi odasınca veya ticaret ve sanayi odasınca, bu odalarca yapılamaması ve bu hususun tevsik edilmesi durumunda ise en yakın sanayi odası veya ticaret ve sanayi odasınca yapılır” <span>hükümleri yer almaktadır.</span>

      Yukarıda yer alan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, yeni birim fiyatların belirlenmesinde, konuya ilişkin mal veya hizmetle iştigal eden en az üç işletmeden alınacak fiyatların faturalarının güncel rayice uygun olup olmadığının onayının faturayı düzenleyen satıcının bulunduğu yer odasınca faturaların asılları üzerine yapılması gerekmektedir.

      Ticaret ve/veya sanayi odasınca rayicin onay işlemi, yeni birim fiyatın bir geçerlilik şartı olup ticaret veya sanayi odasınca onaylanmamış rayiçlerin kullanılma imkanı bulunmamaktadır. İlgili odalarca yapılacak onay işlemi; rayicin yer ve zaman itibarıyla piyasa değerlerini yansıtan bir işlem olduğu gibi belirlenen rayicin yeni birim fiyata dayanak teşkil etmesi açısından geçerlilik şartı olarak düzenlenmiştir.

      Yapılan incelemede, İdarece ihalesi gerçekleştirilen yapım işlerinde, yeni fiyatın tespitinde kullanılan rayiçlerin ticaret ve/veya sanayi odası onaylı olmadığı görülmüştür. Bu durum, yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine aykırı olup onay mekanizmasının işletilmemesi, piyasa rayiçlerinin üzerinde fiyat tespit edilmesi riskini ortaya çıkarmaktadır.

      Kamu İdaresince, bulgu konusu husus kabul edilmiş olup söz konusu hususa ilişkin azami özenin gösterileceği ifade edilmiştir.

      Sonuç olarak, İdarenin yapım işi sözleşmelerinde yer almayan ve sonradan yapılmasına gerek bulunan imalat kalemlerine ait yeni birim fiyatların belirlenmesi sırasında kullanılan faturaların ve rayiçlerin ticaret ve/veya sanayi odasına onaylatılması gerekmektedir.

4. Yeni Birim Fiyat Tespitinde Miktarın Belirlenmemesi Dolayısıyla Revize Birim Fiyat Uygulanamaması