Karar Künyesi
2016-2023 yılları arasında hizmet ihaleleri kapsamında yüklenici hakedişlerinden kesilen asgari ücret destek primlerinin hazine ve Türkiye İş Kurumu’na gönderilmeyip idarenin emanet hesaplarında tutulduğu görülmüştür.
Genel Bütçeye Aktarılması Gereken 2018 Yılı ve Öncesine Ait Asgari Ücret Destek Primlerinin Aktarımı Yapılmayarak İdarenin Emanet Hesaplarında Tutulmaya Devam Edilmesi
Asgari ücret destek primi tutarlarının İdarenin emanet hesaplarında tutulmaya devam edildiği ve söz konusu tutarların genel bütçeye aktarılmadığı görülmüştür.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu geçici 68’inci maddesinde; “(1) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında haklarında uzun vadeli sigorta kolları hükümleri uygulanan sigortalıları çalıştıran işverenlerce; a) 2015 yılının aynı ayına ilişkin Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde prime esas günlük kazancı 85 TL ve altında bildirilen sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısını geçmemek üzere, 2016 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,
2016 yılı içinde ilk defa bu Kanun kapsamına alınan işyerlerinden bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının, 2016 yılı Ocak ila Aralık ayları/dönemleri için günlük 3,33 TL ile çarpımı sonucu bulunacak tutar, bu işverenlerin Kuruma ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilir ve bu tutar Hazinece karşılanır.
…
(10) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığının görüşleri alınmak suretiyle Kurum tarafından belirlenir.” hükmü yer almaktadır.
5510 sayılı Kanun’un geçici 68’inci maddesinin son fıkrasında, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların ilgili idarelerin görüşleri alınmak suretiyle Kurum (Sosyal Güvenlik Kurumu) tarafından belirleneceği ifade edilmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığınca yayımlanan 10.02.2016 tarihli ve 2016-4 no.lu Genelge’nin “İhale Makamlarınca Destekten Yaralanan İşverenlerin Hakedişlerinden Yapılacak Kesintilere İlişkin Usul ve Esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“… Yukarıda belirtilen idarelerden iş alan işverenlere en son aya ait hakedişin ödenmesinde; hakediş/hakedişlerden kesilemeyen asgari ücret destek tutarları önceki aylarda gerçekleşen destek tutarları dikkate alınarak emanet hesaplarına alınır. En son aya ait hakediş tutarının, asgari ücret destek tutarlarını karşılamayacağının anlaşılması halinde bir önceki hakedişten de bu maksatla yeteri kadar kesinti yapılarak emanet hesaplarına alınır. Hakedişten kesilen tutarlar veya emanete alınan tutarlar, Sosyal Güvenlik Kurumunun "İdarelerce e-borç sorgulama" ekranından görüntülenerek destek tutarının kesinleşmesinden sonra genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere illerde muhasebe müdürlüklerinin ilçelerde ise mal müdürlüklerinin banka hesaplarına aktarılır. Emanete alınan tutarlar yararlanılan asgari ücret destek tutarlarından fazla ise bu tutarlar idarelerce işverenlerin varsa borçlarına mahsup edilir. Borcunun bulunmadığının anlaşılması durumunda ise işverenlere iade edilir.” <span>denilmektedir.</span>
Genelge’de zikredilen idareler ise, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 2’nci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) benlerinde sayılan kamu idareleri olup belediyeler de kapsama dâhildir.
Asgari ücret destek primi uygulaması, 5510 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 71’inci madde ile 2017 yılında, Geçici 75’inci madde ile de 2018 yılında devam etmiş, ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu; 5510 sayılı Kanun’un Geçici 71 ve Geçici 75 maddeleri uyarınca sırasıyla 2017 yılında 2017/9 ve 2018 yılında 2018/20 sayılı Genelgeleri yayımlamıştır. 2017 ve 2018 yıllarındaki yasal düzenlemeler de 2016 yılında olduğu gibidir.
Yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine göre, yüklenicinin hakedişinden kesilen asgari ücret destek primleri emanet hesaplarına alınacak ve sonrasında genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere illerde muhasebe müdürlükleri, ilçelerde ise mal müdürlüklerinin banka hesaplarına aktarılacaktır.
Yapılan incelemede; mal müdürlüğüne gönderilmeyerek Belediyenin emanet hesaplarında tutulan asgari ücret destek primi tutarının uygulamanın başladığı 2016 yılında 9.778.883,88 TL 2017 yılında 17.428.220,42 TL 2018 yılında ise 14.526.645,80 TL olmak üzere toplam 41.773.750,10 TL’ye ulaştığı ve bu tutarın genel bütçeye aktarılmayarak emanet hesaplarında bekletildiği tespit edilmiştir.
Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; SGK Genelgelerinde ve Muhasebat Genel Müdürlüğü Tebliğinde hakedişlerden yapılan kesintilerin ne zaman ve hangi hesaba yapılacağına dair bir açıklamaya yer verilmediği ve bugüne kadar da İdareden bu yönde bir talepte bulunulmadığını bu sebeple hakedişlerden yapılan kesintilerin emanet hesaplarda izlenmeye devam edildiği belirtilmiştir. İdare tarafından her ne kadar hangi hesaba ve ne zaman yatırılacağına ilişkin bir açıklama olmadığı sebebiyle asgari ücret destek primlerini emanet hesaplarda tutulduğu ifade edilse de yukarıda yer alan 2016, 2017 ve 2018 yılında SGK tarafından çıkarılmış olan genelgelerde asgari ücret destek primlerinin genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere illerde muhasebe müdürlükleri, ilçelerde ise mal müdürlüklerinin banka hesaplarına aktarılacağı belirtilmiştir. Asgari ücret destek primlilerinin ne zaman yatırılacağının mevzuatta belirtilmemesi söz konusu tutarların yatırılmasına engel değildir. Bu sebeple İdarenin tereddütlü olduğu hususlarda ilgili makamlarla gerekli yazışmaların yapılması ve ihalelerden kesilen asgari ücret destek primlerinin genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere muhasebe müdürlüğüne gönderilmesi gerekmektedir.
Sonuç olarak; mevzuat hükümleri uyarınca, Belediyenin emanet hesaplarında tutulan 2018 yılı ve öncesine ait tutarların genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere ilgili mal müdürlüğüne gönderilmesi gerekmektedir.
2019-2022 Yılları Arasında Yüklenicilerden Kesilen Asgari Ücret Destek Primleri İçin Herhangi Bir İşlem Yapılmamış Olması
İhale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının İdarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikleri bünyesinde barındıran hizmet alımları kapsamında, İşsizlik Sigortası Fonundan ödenen asgari ücret destek tutarlarının, yüklenici hakedişlerinden kesildiği, ancak ilgili genelgelerde belirtilen şekilde söz konusu asgari ücret primlerinin ne yapılması gerektiğine ilişkin olarak Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğünden görüş alınmadığı görülmüştür.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun Geçici 75’inci maddesinin birinci fıkrasında; 2018 yılında bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının, 2018 yılı Ocak ile Aralık ayları için Bakanlar Kurulunca tespit edilen günlük tutar ile çarpımı sonucu bulunacak tutarın, bu işverenlerin Kuruma ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edileceği ve bu tutarın İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanacağı hüküm altına alınmıştır.
Aynı maddenin dokuzuncu fıkrasında ise; 4734 sayılı Kanun’un 2’nci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinde sayılan idareler tarafından ilgili mevzuatı uyarınca yapılan ve sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceği öngörülen hizmet alımlarında, ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için birinci fıkra uyarınca İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacak tutarların bu idarelerce işverenlerin hakedişinden kesilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Belediyeler 4734 sayılı Kanun’un 2’nci maddesinin (a) bendinde sayılan idareler arasında yer aldığından, belediyelerce asgari ücret destek kesintilerinin yapılması gerekmektedir.
Uygulamaya ilişkin olarak Sosyal Güvenlik Kurumunca yayımlanan 20.06.2018 tarih ve 2018/20 sayılı Genelge’nin “İhale Makamlarınca Destekten Yaralanan İşverenlerin Hakedişlerinden Yapılacak Kesintilere İlişkin Usul ve Esaslar” başlıklı 6.4. maddesinde; asgari ücret desteğine ilişkin olarak daha önce yayımlanan genelgelerde hakedişten kesilen tutarlar veya emanete alınan tutarların, “İdarelerce e-borç sorgulama” ekranından görüntülenerek destek tutarının kesinleşmesinden sonra genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere illerde muhasebe müdürlüklerinin ilçelerde ise mal müdürlüklerinin banka hesaplarına aktarılması gerektiğinin açıklandığı ifade edilmiştir. Bu bağlamda, 2018 yılında hakedişlerden kesilen asgari ücret destek primi tutarlarının da genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere illerde muhasebe müdürlüklerinin ilçelerde ise mal müdürlüklerinin banka hesaplarına aktarılması gerekmektedir.
Asgari ücret destek primi uygulaması, 5510 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 78’inci madde ile 2019 yılında, Geçici 80’inci madde ile 2020 yılında, Geçici 85’inci madde ile 2021 yılında ve Geçici 88’inci madde ile de 2022 yılında da devam etmiştir. Sosyal Güvenlik Kurumunca, 5510 sayılı Kanun’un Geçici 78, Geçici 80, Geçici 85 ve Geçici 88 maddelerine dayanarak sırasıyla 2019 yılında 2019/8 sayılı Genelge, 2020 yılında 2020/10 sayılı Genelge, 2021 yılında 2021/28 sayılı Genelge ve 2022/19 sayılı SGK Genelge yayımlanmıştır.
2019/8 sayılı, 2020/10 sayılı ve 2021/28 sayılı ve 2022/19 Genelgelerde idarelerce kesilen asgari ücret desteğinin genel bütçeye gönderileceğine dair bir ifade bulunmamakla birlikte üç Genelgenin, “Tereddüt Edilen Hususlarla İlgili Başvuru Yapılması Gereken Kurum” başlıklı 8.5. maddesinde; ihale makamlarının destek tutarına ilişkin hakedişlerden yaptıkları kesintilerin İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılıp aktarılmayacağı, aktarılacaksa her ay mı yoksa yılsonunda mı İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılacağı gibi hususlardaki sorularına ilişkin başvuru merciinin Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü olduğu ifade edilerek belirtilen hususlarda ilgili kuruma müracaat edilmesi gerektiği belirtilmiştir.
Yapılan incelemede, hakedişlerden kesilen asgari ücret destek primlerinin 2019 yılında 3.815.524,82 TL, 2020 yılında 2.833.014,08 TL, 2021 yılında 2.422.114,67 TL, 2022 yılında
841.698,02 TL olduğu görülmüştür. Ancak idare tarafından 2019-2022 yılları arasında kesilen bu tutarların aktarımına ilişkin Türkiye İş Kurumu’na müracaat edilmediği ve söz konusu tutarların emanet hesaplarında izlenmeye devam edildiği tespit edilmiştir.
Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; SGK Genelgelerinde ve Muhasebat Genel Müdürlüğü Tebliğinde hakedişlerden yapılan kesintilerin ne zaman ve hangi hesaba yapılacağına dair bir açıklamaya yer verilmediği ve bugüne kadar da İdareden bu yönde bir talepte bulunulmadığını bu sebeple hakedişlerden yapılan kesintilerin emanet hesaplarda izlenmeye devam edildiği belirtilmiştir. İdare her ne kadar hangi hesaba ve ne zaman yatırılacağına ilişkin bir açıklama olmadığı sebebiyle asgari ücret destek primlerini emanet hesaplarda tuttuklarını ifade etse de yukarıda yer alan 2019/8 sayılı, 2020/10 sayılı ve 2021/28 sayılı ve 2022/19 Genelgelerinin “Tereddüt Edilen Hususlarla İlgili Başvuru Yapılması Gereken Kurum” başlıklı 8.5. maddesinde; ihale makamlarının destek tutarına ilişkin hakedişlerden yaptıkları kesintilerin İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılıp aktarılmayacağı, aktarılacaksa her ay mı yoksa yılsonunda mı İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılacağı gibi hususlardaki sorularına ilişkin başvuru merciinin Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü olduğu ifade edilerek belirtilen hususlarda ilgili Kuruma müracaat edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bu sebeple İdare cevabında bulgu konusu hususu karşılayamamıştır.
Sonuç olarak; 2019-2022 yılları arasında yüklenici hakedişlerinden kesilen toplam 9.912.351,59 TL asgari ücret destek primlerinin İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılıp aktarılmayacağı konusunda Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğüne müracaat edilmesi ve sürecin takip edilmesi gerekmektedir.
2023 Yılında Yüklenicilerden Kesilen Asgari Ücret Destek Primlerinin Türkiye İş Kurumu’na Gönderilmemesi
2023 yılı içerisinde hizmet alımı ihaleleri kapsamında yüklenici hakedişlerinden kesilen asgari ücret destek primi tutarlarının İdarenin emanet hesaplarında tutulmaya devam edildiği ve söz konusu tutarların Türkiye İş Kurumuna gönderilmediği görülmüştür.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu geçici 93’üncü maddesinde;
“4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında haklarında uzun vadeli sigorta kolları hükümleri uygulanan sigortalıları çalıştıran işverenlerce;
2022 yılının aynı ayına ilişkin Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde prime esas günlük kazancı 250 Türk lirası ve altında bildirilen sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısını geçmemek üzere, 2023 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,
2023 yılı içinde ilk defa bu Kanun kapsamına alınan işyerlerinden bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,
2023 yılı Ocak ilâ Haziran ayları/dönemi için günlük 13,33 Türk lirası ile çarpımı sonucu bulunacak tutar, bu işverenlerin Kuruma ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilir ve bu tutar İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır…
4734 sayılı Kanunun 2’nci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinde sayılan idareler tarafından ilgili mevzuatı uyarınca yapılan ve sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceği öngörülen hizmet alımlarında, ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için bu maddenin birinci fıkrası uyarınca İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacak tutarlar bu idarelerce işverenlerin hak edişinden kesilerek Türkiye İş Kurumuna iade edilir…
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Türkiye İş Kurumunun görüşleri alınmak suretiyle Kurum tarafından belirlenir.” hükümleri yer almaktadır.
5510 sayılı Kanun’un geçici 93’üncü maddesinin son fıkrasında, bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasların ilgili idarelerin görüşleri alınmak suretiyle Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirleneceği ifade edilmiştir.
Nitekim Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığınca yayımlanan 07/03/2023 tarihli ve Asgari Ücret Desteği Konulu 2023/12 Sayılı Genelge’nin “İhale Makamlarınca Destekten Yaralanan İşverenlerin Hakedişlerinden Yapılacak Kesintilere İlişkin Usul ve Esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“…
geçici 93 üncü madde kapsamında destekten yararlanan işverenlerin yararlandıkları destek tutarlarının ihale makamlarınca hakedişlerinden kesilebilmesi için, söz konusu destek kapsamında yararlanılan tutar “İdarelerce e-borç sorgulama” ekranından görüntülenerek kesinti yapılacaktır.
Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğünün ve ihale makamlarının destek tutarına ilişkin hakedişlerden yaptıkları kesintiler İşsizlik Sigortası Fonuna aylık olarak aktarılır...” denilmektedir.
Bu kapsamda 2023 yılı için yüklenici hakedişlerinden kesilecek olan asgari ücret destek priminin, 5510 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 93’üncü madde ve söz konusu maddeye dayanılarak çıkarılan 2023/12 Sayılı Genelge hükümleri uyarınca Türkiye İş Kurumuna aylık olarak gönderileceği ifade edilmiştir.
Yapılan incelemede, 31.12.2023 tarihi itibari ile 2023 yılı içerisinde yüklenici hakedişlerinden kesilen asgari ücret destek priminin 12.850.721,39 TL olduğu tespit edilmiştir. İdare tarafından bu tutar Türkiye İş Kurumuna gönderilmeyerek Belediyenin emanet hesaplarında tutulmaktadır.
Yukarıda yer verilen denetim tespiti üzerine İdare tarafından; SGK Genelgelerinde hakedişlerden yapılan kesintilerin ne zaman ve hangi hesaba yapılacağına dair bir açıklamaya yer verilmediği ve bugüne kadar da İdareden bu yönde bir talepte bulunulmadığını bu sebeple hakedişlerden yapılan kesintilerin emanet hesaplarda izlenmeye devam edildiği belirtilmiştir. İdare her ne kadar hangi hesaba ve ne zaman yatırılacağına ilişkin bir açıklama olmadığı sebebiyle asgari ücret destek primlerini emanet hesaplarda tuttuklarını ifade etse de 2023 yılı için yüklenici hakedişlerinden kesilecek olan asgari ücret destek priminin, 5510 sayılı Kanun’a eklenen Geçici 93’üncü madde ve söz konusu maddeye dayanılarak çıkarılan 2023/12 Sayılı Genelge hükümleri uyarınca Türkiye İş Kurumuna aylık olarak gönderileceği ifade edilmiştir. Bu sebeple İdare cevabında bulgu konusu hususu karşılayamamıştır.
Sonuç olarak; İdarenin emanet hesaplarında tutulan 12.850.721,39 TL tutarında asgari ücret destek primlerinin, yüklenicilere iade edilmeden ve Belediyenin gelir hesaplarına alınmadan Türkiye İş Kurumuna gönderilmesi gerekmektedir.