İdarenin mülkiyetinde veya tasarruf yetkisinde bulunan taşınmazları 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu uyarınca ihale edilmekte ve kiralanmaktadır. Mezkûr Kanun’un “İlkeler” başlıklı 2’nci maddesine göre ihtiyaçların en iyi şekilde, uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve ihalede açıklık ve rekabetin sağlanması temel ilkelerdendir.

Aynı Kanun’un “İsteklilerde aranacak nitelikler ve istenecek belgeler” başlıklı 16’ncı maddesinde ise idarece ihalelerin en elverişli koşullarla sonuçlandırılmasını sağlamak amacıyla, isteklilerde belirli mali ve teknik yeterlik ve niteliklerin aranabileceği; bunları tespite yarayan belgelerin neler olduğunun şartnamelerde gösterileceği ifade edilmiştir. Bu iki maddenin ışığında ihale işlemlerinin yürütülmesi önem arz etmektedir.

İdare tarafından gerçekleştirilen kiralama işlemlerinin incelenmesi neticesinde; ihale ilanlarında yer alan ve isteklilerden istenen bazı belgelerin, Encümen tarafından farklı yorumlanması ve değerlendirilmesi sebebiyle rekabet ve eşit muamele ilkesine aykırı uygulamaların oluştuğu görülmüştür.

Büfe kiralama işlemlerine ilişkin ilanlarda, istenen belgeler arasında sayılan “Vergi Dairesinden ve SGK ve Belediyeden borcu olmadığına dair belge” konusunda İdare uygulamalarında tutarsızlıklar bulunmaktadır.

Şöyle ki, kimi ihalelerde borcu olmadığına dair güncel tarihli belge istenirken, kimi ihalelerde ihale tarihi itibari ile borcu olmadığına dair belge istenmiş, kimisinde ise ihale tarihinden 5 gün öncesine kadar alınmış borcu yoktur belgesi yeterli görülmüştür. Ayrıca bu belgelerin nasıl olacağına dair -hangi kanun kapsamında alınacağı, hangi bilgileri ihtiva edeceği- ilanlarda detaylı bir bilgiye yer verilmemiştir. Bunun neticesinde de aşağıda örnekleri görüleceği üzere, Encümen tarafından belgelerin değerlendirilmesi aşamasında tutarsızlıklar yaşanmış, farklı ihalelerde farklı kararlar alınmış ve Kanun’un temel ilkelerine riayet edilmemiştir.

Şehit Ömer Aktuğ Parkı içerisinde bulunan yiyecek içecek büfesinin kiraya verilmesi işinde isteklilerden “Vergi dairesinden, SGK ve Belediyeden borcu olmadığına dair güncel belge” istenmiştir. İlk ihale 03.09.2015 tarihinde yapılmış, iki istekli katılım göstermiş ve isteklilerin vergi dairesinden almış oldukları 25.08.2015 ile 31.08.2015 tarihli belgeler güncel olmadığı için kabul edilmemiş ve ihale iptal edilmiştir. Sonrasında aynı yer için 27.10.2015 tarihinde saat 11:00’da tekrardan ihaleye çıkılmıştır. Bu ihaleye de üç istekli katılım gösterirken, bir isteklinin ihale tarihinden bir önceki gün olan 26.10.2015 tarihli vergi borcu yoktur yazısı güncel olmadığı gerekçesi ile kabul edilmemiştir. Kaldı ki bu belgenin üzerinde sorgulama saatinin 26.10.2015 saat 15:16’da olduğu yazılmaktadır. Encümen kararında ise “Vergi Dairesi ve Sosyal Güvenlik Kurumundan aldığı borcu yoktur yazılarının tarihi, tahakkuk edecek vergilerin son ödeme tarihi olan her ayın 26. Günü olması ve ihalenin yapıldığı gün ayın 27’sinde muaccel hale gelmiş borç doğabileceği söz konusu olduğundan güncel tarihin 27.10.2015 olması gerektiği bu nedenle, alınan belgelerin güncel olmaması sebebiyle…” şeklinde gerekçe gösterilerek ilgili istekli ihale dışı bırakılmıştır.

Söz konusu gerekçe derin bir teknik yorum ve analiz gerektirdiğinden ihale dokümanında bu değerlendirme yöntemi açıkça belirtilmeden karar aşamasında uygulanması hayatın olağan akışına uygun değildir. Zira istekli olabileceklerden ihalenin yapıldığı aynı gün saat 11:00’a kadar tek tek ilgili kurumlardan “borcu yoktur” belgesi alınması beklenmektedir. Bununla birlikte ihaleyi kazanan isteklinin Sosyal Güvenlik Kurumundan aldığı “prim borcu yoktur” yazısı 21.10.2015 tarihlidir ki encümen tarafından bu belgenin neden güncel olarak kabul edildiği anlaşılamamıştır. Bu şekilde bir uygulama ile ihalede rekabet ve eşit muamelenin sağlandığını söylemek mümkün değildir.

Prof. Dr. Hıfzı Özcan Caddesi’nde bulunan yiyecek içecek büfesinin kiralama ihalesi ilanında “Vergi dairesinden, SGK ve Belediyeden ihale tarihinden 5 (beş) gün öncesine kadar

alınmış borcu yoktur yazısı” katılım belgeleri arasında sayılmıştır. İhaleye iki istekli katılım gösterirken, bunlardan birisine ait borcu yoktur yazıları 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 10’uncu maddesine göre alındığı için ihale dışı bırakılmış; söz konusu ihale tek katılımlı olarak sonuçlandırılmıştır. İlandaki ifadede de görüleceği üzere istenen belgenin hangi kanun kapsamında olduğuna ilişkin bilgi yoktur. Ayrıca ihaleyi kazanan isteklinin SGK prim borcu yoktur yazısı 5510 sayılı Kanun’un 90’ıncı maddesine istinaden düzenlenmiştir. Oysa söz konusu madde hakediş ödemeleri, devlet yardımı, teşvik ve desteklerine ilişkin alınacak “borcu yoktur” yazılarından bahsetmektedir. Hakediş ödemelerine ilişkin alınacak bu tür yazılarda sadece bir işyeri kapsamında işverenin borcu olup olmadığı sorgulanmakta Türkiye çapında ilgili şirketin tüm işyerlerine ilişkin borç sorgulaması yapılmamaktadır. Oysa Encümen tarafından kabul edilmeyen 4734 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesine göre alınan borcu yoktur yazısı daha genel kapsamlı bir belge olup bu belge ile işverenin ülke çapında yapmış olduğu bütün işlerden dolayı borcu olup olmadığı sorgulanmaktadır. Bununla birlikte ihaleyi kazanan isteklinin 6183 sayılı Kanun’un 22/A maddesine göre aldığı ve İdare tarafından kabul edilen vergi borcu yoktur yazısının ilgili maddesinde 2886 sayılı Kanun’a göre yapılan işlere herhangi bir atıf bulunmamaktadır. İşin başka boyutu ise, başka ihalelerde

-mesela Nazım Hikmet Parkı içindeki büfe kiralamasında- 4734 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesine göre alınan belgeler Encümen tarafından yeterlik belgesi olarak kabul edilmiştir.

Yukarıda sayılanların dışında 2018 yılı içerisinde iptal edilen ihalelerde de benzer hatalı uygulamaların olduğu görülmüştür. Örnek Mahallesi Ercüment Batanay Sokak üzerinde yer alan büfe ihalesinin Encümen Kararında, ihalenin en yüksek teklifi veren istekli yerine, ihaleden çekilen isteklinin üzerine bırakıldığı görülmüştür. İçerenköy Mahallesi Umut Sokak’taki büfe ihalesinde ise her iki isteklinin de belediyeden aldıkları borcu yoktur belgesinde düzenleyenin ismi yer almasına rağmen imza sahibinin adının olmaması gerekçesi ile isteklilerden biri ihale dışı bırakılmış ve ihale diğer isteklinin üzerinde kalmıştır.

Küçükbakkalköy Mahallesi Tevfik Fikret Caddesi’nde park alanında bulunan büfenin kiralama ihalesine katılan iki istekliden birinin SGK borcu yoktur yazısının ıslak imzalı olmadığı, “e-Borcu yoktur” belgesi olduğundan bahsi geçen istekli ihale dışı bırakılmıştır. Hâlbuki Sosyal Güvenlik Kurumu’nun kayıtları esas alınarak hazırlanan “e-Borcu yoktur” belgesinin doğruluğu yine aynı kurumun internet sitesinden barkod/referans numarası girilerek kontrol edilebilmektedir. Benzer bir olayda Barboros Mah. Kızıl Begonya Sokak’ındaki çiçek büfesi ihalesinde internet vergi dairesinden alınan elektronik “borcu yoktur” belgesi Encümen tarafından kabul edilmiştir.

2886 sayılı Devlet İhale Kanunu kapsamında yapılan kiralama ihalelerinde isteklilerden istenen belgelerin net olarak ifade edilmemesi ve Encümen karar ve değerlendirmelerinde tutarsızlıklar yapılması ihalelerde olması zorunlu olan açıklık, rekabet ve eşit muamele ilkelerine aykırı sonuçların ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir. İhalelerin en elverişli koşullarla sonuçlandırılması için temel ilkelerin uygulamada sağlanması, yeterlik belgesi olarak istenilen dokümanların net bir biçimde tarif edilmesi, Encümen tarafından tüm ihalelerde ve tüm isteklilere karşı aynı hususlarda aynı muamele ve değerlendirmenin yapılması önem arz etmektedir.

Kamu idaresi cevabında; özetle İçişleri Bakanlığı tarafından yapılan soruşturmaya dayanak 11.06.2018 tarih ve 6/23 sayılı ön inceleme raporu ve eklerinin incelenmesi neticesinde İçişleri Bakanlığınca 16.06.2018 tarih ve 2018 sayılı soruşturma izni verildiği, Danıştay 1. Dairesi Başkanlığına itirazda bulunulduğu belirtilmiş, bulguda örnek mahiyetinde verilen yerler ve ihaleler hakkında ayrı ayrı detaylı açıklamada bulunulmuştur.

• Şehit Ömer Aktuğ Parkı içerisinde bulunan yiyecek içecek büfesinin kiraya verilmesi ile ilgili olarak;

İhale süreçleri anlatılmış, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 16’ncı maddesine yer verilerek bu düzenlemeler doğrultusunda Kanun’da zorunluluk bulunmamasına rağmen kamu menfaatlerinin korunması adına vergi dairelerine Sosyal Güvenlik Kurumuna ve idareye borcunun bulunmamasına ilişkin güncel belgelerin istenildiği,

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 98 ve 119’uncu maddelerine, 3065 sayılı Kanun’un 41 ve 46’ncı maddelerine, Maliye Bakanlığının 371 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nin 2.3. numaralı bölümüne yer verilerek vergilerin beyan edilmesi gereken zaman ile beyan edilen vergilerin ödeme zamanının güncel durumu ifade ettiği, güncel kelimesinin Türk Dil Kurumu tarafından “günün konusu olan, şimdiki, bugünkü” olarak tarif edildiği, ihaleye ilişkin ilan ve şartnamede de vergi dairesi, SGK ve belediyeden borcu olmadığına dair güncel tarihli belge ifadesinin açıkça yazıldığı,

Bahsedilen kanunlar ve Tebliğ’e göre son ödeme tarihi her ayın 26’ncı günü akşamı olan vergilerin süresinde ödenmemesi durumunda 27’nci gününde muaccel hale gelen borç olacağı, bu nedenle borç durumunu gösteren belgenin mevcut düzenlemelere uygun olarak güncel durumu gösteriyor olması gerektiği, şayet ilgili kişiler tarafından 26’ncı günü akşamına kadar vergiler ödenmediği takdirde birtakım yaptırımlara maruz kalınacağı,

27.10.2015 tarihinde ihale komisyonunda ilgili kişi tarafından 26.10.2015 tarihli belge ibraz edildiği, söz konusu kişinin kazanması ve 26.10.2015 tarihinde ödenmesi gereken borcun ödenmemesi durumunda muaccel hale gelmiş güncel borcun olması sebebiyle ihalede hata yapılmış olacağı,

Mezkûr ihaleden önce 03.09.2015 tarihinde ihale yapıldığı ve katılımcıların borcu yoktur belgelerinin güncel olmaması nedeniyle ihale dışı bırakılarak ihalenin iptaline karar verildiği, daha sonra 27.10.2015 tarihinde yapılan ihalede ilgili kişinin 26.10.2015 tarihli borcu yoktur yazısının güncel olmaması sebebiyle ihale dışı bırakıldığı ve ihalenin en uygun teklifi veren kişi üzerinde bırakıldığı, yapılan işlemlerin yasal düzenlemelere uygun olduğu, hiçbir menfaat sağlanmadığı, kamu menfaati dışında bir düşüncelerinin olmadığı, söz konusu ihaleye ilişkin sürenin bitmesinden sonra yeniden ihaleye çıkılarak yeni sözleşmenin imzalandığı ve yer tesliminin yapıldığı belirtilmiştir.

• Prof. Dr. Hıfzı Özcan Caddesi’nde bulunan yiyecek içecek büfesi işi ve ihalesine ilişkin olarak;

  Söz konusu işin ilanında ihale usulünün belirtildiği, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre ihaleye çıkıldığının aşikâr olduğu, dolayısıyla burada istenecek belgelerin de 2886 sayılı Kanun’a göre tanzim edilmiş belgeler olacağının açık olduğu,

  İhaleden elenen istekli tarafından vergi dairesi ve Sosyal Güvenlik Kurumundan alınması gereken belgelerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre düzenlendiği, alınmış olan bu belgelerin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre düzenlenmediği gerekçesiyle ihale dışı bırakılmasına karar verildiği belirtilmiş,

  Kamu İhale Genel Tebliği’nin 17.4.1. ve 17.3.2. numaralı maddelerine yer verilerek ilgili firma tarafından sunulan vergi dairesi ve SGK’dan alınmış borcu yoktur yazılarına istinaden ihale dışı bırakılmış olmasın mevzuata aykırılık teşkil etmediği, ihaleye katılan diğer kişinin belgeleri eksiksiz olduğundan ihaleye bu katılımcı ile devam edilerek ihalenin sonuçlandırıldığı ifade edilmiştir.

• Ercüment Batanay Sokak üzerinde yer alan büfe ihalesine ilişkin olarak;

  Söz konusu yerin 2886 sayılı Kanun’un 45’inci maddesine göre açık artırma usulü ile ihale edildiği, usulüne uygun ilan yapıldığı, katılımcıların belgelerinin tamam olduğu, açık arttırma işlemine başlanıldığı, açık artırma sonucunda son teklifi en yüksek olan kişiye ihale

  edildiği, ilgili kişinin “Şartname ve eklerini tamamen okudum ve kabul ediyorum. 23.06.2016” şehrini düşerek imzaladığı,

  Görevli personel tarafından karar yazımı aşamasında tüm bilgilerin doğru olarak yazıldığı, ancak sehven ihale üstünde bırakılan katılımcı yerine 3. tur sonunda ihaleden çekilen kişinin adının yazıldığı, sonraki işlemlerde de sehven hatalı yazılan katılımcı adına işlemlerinin tekâmül ettirildiği,

  Özel teftiş sırasında konuya muttali olunması üzerine encümen kararının iptal edildiği ve ilgili kişiye tebliğ edildiği, sözleşmenin iptal edildiğinin kabul edildiği, ilgili müdürlüklerin haberdar edildiği ve söz konusu müdürlüklerin de kendi alanları ile ilgili işlemleri gerçekleştirdiği,

  İsim sehven yazılsa da tutar aynı olduğundan herhangi bir kamu zararından bahsedilemeyeceği, hatalı yapılan işlemlerden geri dönüldüğü, normalde ihale üzerine bırakılan kişinin de tüm hak ve alacaklarından dolayı Belediyeyi ibra ettiği, söz konusu yerin ihalesinin tekrar yapılarak işlemlerin sonuçlandırıldığı belirtilmiştir.

• İçerenköy Mahallesi Umut Sokak’taki büfe ihalesi ile ilgili olarak;

  İhale öncesi ve ihale aşamasındaki süreçlere yer verilmiş, iki isteklinin teklifte bulunduğu, bunlardan bir tanesinin belediyeden alınan borcu yoktur belgesinin imzalı ve mühürlü olmasına karşın imza sahibinin isim kaşesinin bulunmadığı gerekçesiyle ihale dışı bırakıldığı ve diğer istekli lehine ihalenin sonuçlandırıldığı, söz konusu hatalı uygulamanın özel teftiş sonrasında ortaya çıktığı, bunun üzerine sehven yapılan hata nedeniyle encümen kararının iptal edildiği, ilgili müdürlüklere bilgilendirme yapıldığı ve söz konusu büfe için tekrardan ihale kararı alınarak ihalesinin gerçekleştirildiği ve işlemlerin sonuçlandırıldığı belirtilmiştir.

• Küçükbakkalköy Mahallesi Tevfik Fikret Caddesi’nde yer alan park alanında bulunan büfenin kiralama ihalesine ilişkin olarak;

İhale öncesi ve ihale aşamasındaki süreçlere yer verilerek ihaleye 2 katılımcının katıldığı, bunlardan bir tanesinin SGK borcu yoktur yazısının ıslak imzalı olmaması nedeniyle ihale dışı bırakıldığı ve diğerinin lehine ihalenin gerçekleştirildiği,

Ancak ihale gerçekleştirilen kişinin de aslında vergi dairesinden alınan borcu yoktur yazısından dolayı elenmesi gerektiği, bu nedenle Encümen Kararının iptal edilerek ilgili kişiye tebliğ yapıldığı, ilgili müdürlüklerin haberdar edildiği ve işlemlerin gerçekleştirildiği,

Söz konusu yerin tekrardan ihale edilmesine karar verildiği, işlemlerin sonuçlandırılacağı, 2018 mali yılı başından itibaren uygulamada birliğin sağlanması ve herhangi bir hukuki hataya mahal verilmemesi adına vergi dairesinden ve SGK’dan borcu yoktur yazılarının istenmediği belirtilmiştir.

Sonuç olarak kamu idaresi cevabında, Şehit Ömer Aktuğ Parkı içerisinde bulunan yiyecek içecek büfesinin kiraya verilmesi işinde 27.10.2015 tarihinde saat 11:00’da gerçekleştirilen ihale için 26.10.2015 tarihli vergi borcu yoktur yazısı getiren isteklinin belgesinin güncel olmadığı gerekçesi ile elenmesinin mevzuata uygun olduğu belirtilmiştir. İdare tarafından son ödeme günü her ayın 26. günü olan vergilerin ödenmemesi durumunda 27’sinde muaccel hale geleceği, bu nedenle ayın 27’sinde yapılan ihale için güncel belge olarak muhakkak ayın 27’sinde alınan belgenin olması gerektiği ifade edilse de bu yaklaşım hayatın olağan akışına aykırı olduğu gibi İdarenin uygulamaları ile de tutarsızdır.

Aynı büfenin ilk ihalesi 03.09.2015 tarihinde iken 31.08.2015 tarihli vergi borcu yoktur yazısı yine güncel olmadığı gerekçesi ile kabul edilmemiştir. Oysa ki İdarenin savunmasında belirttiği mantıkla olaya yaklaşılırsa ödenmeyen vergi borçları ayın 27’sinde muaccel hale geldiğinden, eğer isteklinin vergi borcu varsa ayın 31’inde sunduğu belgede bu ortaya çıkacaktır. Bulguda da belirtildiği üzere söz konusu yorum derin bir teknik bilgi ve analiz gerektirdiğinden büfe kiralama ihalesi ilanında açıkça belirtilmesi gerekirdi. Söz konusu hususun belirtilmeden uygulanması, hayatın olağan akışına aykırılık oluşturmuş ve ihalede rekabet ilkesinin sağlanamamasına neden olmuştur.

Kamu idaresi cevabında belirtilen Prof. Dr. Hıfzı Özcan Caddesi’nde bulunan yiyecek içecek büfesinin kiralama ihalesi ilanında istenen “Vergi dairesinden, SGK ve Belediyeden ihale tarihinden 5 (beş) gün öncesine kadar alınmış borcu yoktur yazısı” katılım belgelerinin 2886 saylı Kanun’a göre tanzim edilmesi gerektiği ifadesine katılmak mümkün değildir. Zira borcu yoktur belgelerinde böyle bir seçenek olmadığı gibi ihaleyi alan isteklinin belgeleri de 2886 sayılı Kanun’a göre tanzim edilmemiştir. İhaleyi kazanan isteklinin vergi borcu yoktur yazısı 6183 sayılı Kanun’a göre, SGK borcu yoktur yazısı ise 5510 sayılı Kanun’a göre düzenlenmiştir. Bulguda da belirtildiği gibi başka ihalelerde -mesela Nazım Hikmet Parkı içindeki büfe kiralamasında- 4734 sayılı Kanun’un 10’uncu maddesine göre alınan belgeler Encümen tarafından yeterlik belgesi olarak kabul edilmiştir. İdarenin cevabı kabul edilemez olduğu gibi verilen örnekten de görüleceği üzere kendi içinde de tutarsızlıklar barındırmaktadır.

Kamu İdaresi cevabında Örnek Mahallesi Ercüment Batanay Sokak ve İçerenköy Mahallesi Umut Sokak üzerinde yer alan büfeler ile Küçükbakkalköy Mahallesi Tevfik Fikret Caddesi’nde park alanında bulunan büfelerin kiralanma ihalelerindeki bulgu konusu hususlarda esasa ilişkin itirazda bulunulmamış, sehven hatalar yapıldığı belirtilmiştir. Gerek İdare aleyhine açılacak davalara gerekse de ihaleye katılan isteklilerin mağdur olmasına engel olmak için ihale süreçlerine ait iş ve işlemlerde azami dikkat gösterilmesi önem arz etmektedir.

Kamu idaresi cevabında son olarak 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu’na göre yapılan ihalelerde, 2018 mali yılı başından itibaren ihale katılımcılarından vergi dairesinden ve SGK’dan “borcu yoktur” yazılarının istenmediği belirtilmiştir. İdarenin ihaleye katılan isteklilerden mali ve teknik yeterlik ve nitelikler aramasında sakınca yoktur. Ancak bu şartların açık ve net bir şekilde tanımlanması, Encümen tarafından tüm isteklilere aynı şekilde muamelede bulunulması ihalelerde açıklık, rekabet ve eşit muamele ilkelerine riayet açısından elzemdir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.