Belediye tarafından gerçekleştirilen yapım işi ihalelerinden üçünde yüklenici ile alt yüklenici arasında imzalanan alt yüklenici sözleşmelerinin İdarenin onayına sunulmadığı bunun sonucunda taraflarca bağıtlanan sözleşmelerden doğan damga vergilerinin ödenip

ödenmediğinin kontrol edilemediği ve söz konusu sözleşmelerden doğan damga vergilerinin ödenmediği görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde alt yüklenici; sözleşme konusu işin nev’i itibariyle bir kısmını yüklenici ile yaptığı sözleşmeye dayalı olarak gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişi şeklinde tanımlanmıştır.

Aynı Şartnamenin “Alt Yüklenicilerin Çalıştırılması ve Sorumlulukları” başlıklı 20’nci maddesinde ise;

“(…)

1. İhale dokümanında, sözleşme imzalanmadan önce alt yüklenicilerin listesinin idarenin onayına sunulmasının istendiği hallerde; İdare, onaya sunulan listede yer alan alt yüklenicileri onaylayıp onaylamadığını, on beş gün içinde yükleniciye bildirir.

2. Yüklenicinin, idare tarafından onaylanan alt yükleniciler ile bunlar işe başlamadan önce sözleşme yapması ve bir örneğini idareye vermesi gerekir.

3. (Değişik: RG-16/7/2011-27996) İdarece onaylanmayan alt yükleniciler hiçbir suretle iş yerinde çalışamaz. Ancak; ihale dokümanında alt yüklenicilere yaptırılması düşünülen işlerin belirtilmesi istenmekle birlikte yüklenici teklifi kapsamında liste vermese dahi işin yürütülmesi sırasında yüklenici tarafından ihtiyaç duyulması halinde idarenin onayı ile alt yüklenici çalıştırılabilir.

(…)” hükmüne yer verilmiştir.

488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesinde; “Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların damga vergisine tabidir.” denilmektedir. Aynı Kanun’un 3’üncü maddesinde; “Damga vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir.” hükmü bulunmaktadır. Adı geçen Kanun’un 10’uncu maddesinde; “Damga vergisinin nispi veya maktu olarak alınır. Nispi vergide, kağıtların nevi ve mahiyetlerine göre, bu kağıtlarda yazılı belli para, maktu vergide kağıtların mahiyetleri esastır. Belli para terimi, kağıtların ihtiva ettiği veya bunlarda yazılı rakamların hasıl edeceği parayı ifade eder.” denilmektedir. Ayrıca Kanun’un 26’ncı maddesinde; “Resmi dairelerin ilgili memurları kendilerine ibraz edilen kağıtların Damga Vergisini aramaya ve eksik olanları bir tutanakla tespit etmeye veya bunları tutanağı düzenlemek üzere, vergi dairesine göndermeye mecburdurlar.” hükmüne yer verilmiştir. Kanun’a ekli (1) sayılı tablonun “I. Akitlerle İlgili Kağıtlar” başlıklı bölümünün A/1 fıkrasında,

belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin damga vergisine tabi tutulacağı hükmü bulunmaktadır. Kanuna ekli (1) sayılı tablonun I/A-1 fıkrasındaki kağıtlara ilişkin damga vergisi oranı binde 9,48 olarak belirlenmiştir.

Yukarıda belirtilen hükümlere göre; ihale dokümanında, sözleşme imzalanmadan önce alt yüklenicilerin listesinin idarenin onayına sunulmasının istendiği hallerde yüklenici alt yüklenici listesini İdareye sunarak onay almak zorunda olup, İdare tarafından onay verilmeyen alt yükleniciyi çalıştıramaz. Yüklenici ile alt yüklenici arasında imzalanan sözleşmelerin İdareye sunulup İdare tarafından onaylanması sırasında ise sözleşme damga vergisinin ödenip ödenmediğinin kontrolünün sağlaması gerekmektedir.

Yapılan incelemede; Fen İşleri Dairesi Başkanlığı’nın yapmış olduğu aşağıdaki tabloda ayrıntısı gösterilen yapım işi ihalelerinde; ihale dokümanlarında İdarenin onayı ile alt yüklenici çalıştırılabileceği belirtilmesine rağmen yüklenicilerin, Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin 20’nci maddesine aykırı olarak alt yüklenici olarak çalışacakları kişi/firmaları ve yaptırmak istedikleri işleri İdareye bildirmek suretiyle gerekli onayları almadan alt yüklenici sözleşmesi imzaladıkları, sözleşme örneklerini İdareye ibraz etmedikleri ve bu sözleşmelerden doğan damga vergilerinin ödenmediği tespit edilmiştir.

Tablo 13: İdareye İbraz Edilmeyen ve Damga Vergisi Ödenmeyen Alt Yüklenici Sözleşmeleri

Belediye tarafından “Fuar Merkezi İkmal İnşaatı Yapım İşi”, “Gençlik Etüt ve Eğitim Merkezi Yapım İşi” ve “Yemek ve Ekmek Fabrikası Yapım İşi”nde alt yüklenici bulunmadığı, işlerin taşeronlara yaptırıldığı dolayısıyla alt yüklenici onayı alınması ve damga vergisinin yatırılmasına ilişkin kontrol sorumluluğu olmadığı belirtilse de; 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na göre sözleşmeye bağlanan yapım işlerinin yürütülmesinde uygulanacak genel esasları belirlemek amacıyla hazırlanan Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nde alt yüklenici; sözleşme konusu işin nev’i itibariyle bir kısmını yüklenici ile yaptığı sözleşmeye dayalı olarak gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişi şeklinde tanımlanmıştır. Taşeron kavramı ise kamu ihale mevzuatının yapım işlerine ilişkin hükümlerinde bulunmamaktadır.

Yukarıda belirtilen “Fuar Merkezi İkmal İnşaatı Yapım İşi”, “Gençlik Etüt ve Eğitim Merkezi Yapım İşi” ve “Yemek ve Ekmek Fabrikası Yapım İşi”nin yüklenicisi Belediye’nin sermayesinin tamamına sahip olduğu şirket olup bu şirket tarafından söz konusu işler akdedilen sözleşmeler ile başka şirketlere devredilmiştir. Sözleşme ile işleri devralan şirketler de Yapım İşleri Genel Şartnamesi’ndeki alt yüklenici tanımına tam olarak uymaktadır. Dolayısıyla yapım işlerini devralan şirketlerin alt yüklenici olarak değerlendirilmesi gerektiği açıktır.

Sonuç olarak; yükleniciler ile alt yükleniciler arasında imzalanan sözleşmelerin idareye ibraz edilmesinin sağlanması ve İdare tarafından sözleşmelere ilişkin damga vergisinin ödenip ödenmediğinin kontrol edilmesi gerekmektedir. Aksi bir uygulama mevzuata aykırı olduğu gibi kamu kaynaklarında da azalışa sebebiyet vermektedir.