Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “103 Verilen çekler ve gönderme emirleri hesabı (-)” başlıklı 58’inci maddesinde “Bu hesap, kurumun bankadan çekle veya gönderme emri ile yaptıracakları ödeme ve göndermelerin izlenmesi için kullanılır.” denilmektedir.

Yönetmelik’in “Hesabın işleyişi” başlıklı 60’ıncı maddesinde;

“Verilen çekler ve gönderme emirleri hesabına ilişkin alacak ve borç kayıtları aşağıda gösterilmiştir.

1. Alacak

   
   

   1. Bankadan yaptırılacak ödeme veya göndermeler için düzenlenen çek veya gönderme emri tutarları bu hesaba alacak, ilgili hesap veya hesaplara borç kaydedilir.

   2. Kasa ihtiyacı için veznedar adına düzenlenen çek tutarları bu hesaba alacak, 108- Diğer Hazır Değerler Hesabına borç kaydedilir.

2. Borç

   
   

   1. Düzenlenen çek ve gönderme emirlerinden, muhasebe birimlerine gönderilen banka hesap özet cetvelleriyle, bankaca hak sahiplerine ödendiği veya ilgili yerlere gönderildiği bildirilen paralar bu hesaba borç, 102-Banka Hesabına alacak kaydedilir.” denilmektedir.

103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı niteliği itibariyle 102- Banka Hesabını düzenleyen pasif karakterde bir hesaptır. Banka hesabında yeterli nakitlerinin bulunması halinde ödemeler hak sahiplerine banka çeki vermek veya gönderme emri düzenlemek suretiyle yapılabilmektedir. İdarenin banka hesabında ortaya çıkan ödemeleri karşılayabilecek düzeyde nakit varlıklarının bulunmaması halinde, mevcut ödemeler gelecekte elde edilecek nakit ile karşılanacağından, bu nitelikteki ödemelerin 320- Bütçe Emanetleri ve diğer bu nitelikteki hesaplarda muhasebeleştirilmesi uygun olur.

İdarenin dönem sonu tablolarının hazırlanmasına esas 2018 yılı kesin mizanı incelendiğinde 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı alacak bakiyesinde 34.655.974,03 TL, 102-Banka Hesabı borç bakiyesinde 402.382,50 TL yer almaktadır. 103- Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı alacak bakiyesi ile 102-Banka Hesabı borç bakiyesi arasındaki fark 34.253.591,53 TL’dir. Bu durumda İdarenin çeklerini ellerinde bulunduran hak sahiplerinin İdarenin hesabı bulunan bankaya gitmesi durumunda ellerindeki çeki karşılayabilecek miktarda nakdi elde edememe riski bulunmaktadır. Bu durum İdare yetkilileri açısından hukuki ve mali sorumluluk doğurabilecektir.

Kamu idaresi cevabında; "5941 sayılı Çek Kanunu'nun Geçici 3'üncü maddesinin 5'inci fıkrası gereği tanzim edilen çeklere vade konulabileceği hüküm altına alınmıştır. Ayrıca, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nda da muacceliyetin bu tarihinden itibaren başlayacağı belirtilmiştir. Yasaların verdiği bu ruhsata dayanarak 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu gereğince oluşacak nakit akışı dikkate alınarak ödeme planları gerçekleştirilmiş ve vadeli çek keşide edilmiştir.

Belediyemizden alacağı olan kişi ve kuruluşlara çek tanzim edilmesi mal ve hizmet tedarikinde çeşitli fiyat avantajları oluşturmaktadır. Bu avantajlar, kurumumuzun finansal dengesini de olumlu yönde etkileyerek kamu yararı meydana getirmektedir. Tüm bunların yanında bu uygulama, hak sahiplerinin alacaklarını garanti altına almak suretiyle hak kayıplarını engellediği gibi, beraberinde doğabilecek adli süreçlerinde önüne geçilmesine imkan sağlamaktadır" denilmektedir.

Sonuç olarak Kamu idaresi cevabında Çek Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu hükümleri gereği çeklere vade konulabileceği, belediye gelirlerinden oluşacak nakit akışı takvimi esas alınarak vadeli çek keşide edildiği ve bunun da kurumun finansal dengesini olumlu yönde etkilediği, hak sahiplerinin alacaklarının garanti altına alınması suretiyle borçlardan dolayı belediyenin aleyhine oluşabilecek adli süreçlerin de önüne geçildiği belirtilmektedir.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun 795'inci maddesinin birinci fıkrasında "Çek görüldüğünde ödenir. Buna aykırı herhangi bir kayıt yazılmamış hükmündedir." denilmektedir. Yine özel düzenleyici nitelikte olan 5491 sayılı Çek Kanunu'nda çeklere vade konulacağı veya ileri tarihli çek yazılacağına dair açık bir hüküm bulunmamaktadır. Esas olarak çeklerin düzenlenebilmesi için muhatap bankada çek düzenleyen kişi ve kurumların emrine tahsis edilmiş bir karşılık bulunması ve düzenleyenin bu karşılık üzerinde çek düzenlemek suretiyle tasarruf hakkını haiz olacağına dair muhatap ile düzenleyen arasında açık veya zımni bir anlaşma bulunması gerekmektedir.

103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı kurumun bankadan çekle veya gönderme emri ile yaptıracakları ödeme ve göndermelerin izlenmesi için kullanılır. Bu nedenle bu şekilde ödeme yapılabilmesi için yukarıda belirtildiği üzere muhatap bankada çek düzenleyen kişi ve kurumların emrine tahsis edilmiş bir karşılık bulunması gerekmektedir.

Kurumun nakit takvimini esas alarak borçlarını vadelendirmesi nakit yönetimi için gerekli ve zaruri bir uygulamadır. Ancak bu borçların vadelendirilmesinde alacaklılara ileri tarihli çek vermek suretiyle bunların 103 Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabında izlenmesi yerine bulguda da ayrıntılı olarak belirtildiği üzere 320 Bütçe Emanetleri hesabında muhasebeleştirmeleri gerekmektedir.

Bulgu konusu tespitin devam edip etmediği takip eden denetimlerde izlenecektir.