İdare tarafından Büyükşehir Belediyesi (İBB) su faturası bedellerinin, İBB’ye borç verme şekline dönüştürüldüğü görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabını açıkladığı “Hesabın niteliği” başlıklı 86’ncı maddesinde; bu hesabın, mevzuatı gereğince tahakkuk ettirilen faaliyet alacakları ile duran varlıklar ana hesap grubu içerisindeki gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan dönem sonunda vadesi bir yılın altına inenler ve bunlardan yapılan tahsilat ve terkinlerin izlenmesi için kullanılacağı,

“Hesaba ilişkin işlemler” başlıklı 87’nci maddesinde; gelirlerden alacaklar hesabına ilişkin tahakkuk, terkin ve tahsilat işlemlerinin yapılma usulü,

“Hesabın işleyişi” başlıklı 88’inci maddesinde ise, gelirlerden alacaklar hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları,

Gösterilmiştir.

Buna göre, İdarenin gelir tahakkuk tutarları 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabına borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilecektir. 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabında kayıtlı alacaklar için tahakkuk ettirilen faiz tutarları bu hesaba borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilecektir. Tahakkuk ettirilen gelirlerin tahsil, terkin veya mahsup edilmesi durumunda ise, 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabı alacak çalıştırılarak, ilgisine göre 100-Kasa Hesabı, 102 Banka Hesabı, 630 Giderler Hesabı veya ilgili diğer hesaplar borç çalıştırılmak suretiyle tahsil, terkin ve mahsup işlemleri yapılacaktır.

Aynı Yönetmelik’in 232-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabının açıklandığı “Hesabın niteliği” başlıklı 173’üncü maddesinde; bu hesabın ilgili mevzuatına dayanılarak bir yıldan uzun süreyle nakit olarak verilen borçlardan kaynaklanan alacakların izlenmesi için kullanılacağı, belirtilmiştir.

Yapılan incelemede, İBB’ye ait su faturası alacaklarının, aylık dönemler itibarıyla bir kısmının İBB’nin Çevre Temizlik Vergisi (ÇTV) alacaklarından mahsup edildiği, kalan alacak tutarının ise faaliyet alacakları niteliğinden çıkarılarak, 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabından, 232-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabına aktarıldığı tespit edilmiştir.

Bu durum, muhasebe hesaplarının hatalı kullanılmasına ve kalan alacak tutarları için yıl içerisinde İBB tarafından herhangi bir ödeme yapılmadığından su faturası alacaklarının gecikmesi dolayısıyla uygulanması gereken gecikme cezasının uygulanmamasına neden olmaktadır. Ayrıca kalan su faturası alacakları, bu hesaba aktarılarak yıllar itibarıyla biriktirilmekte ve bu alacaklar için ÇTV mahsuplaşması dışında herhangi bir tahsilatta yapılmamaktadır.

2023 yılı içerisinde İBB’nin toplam 247.835.024,33 TL tutarında su faturası alacağından, 184.076.725,81 TL tutarında alacak, İBB’nin ÇTV alacaklarından mahsup edilmiş, kalan 63.758.298,52 TL tutarında alacak ise 232-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı’na aktarılarak faaliyet alacakları niteliğinden çıkarılmış ve borç verme niteliğine dönüştürülmüştür.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından özetle; İBB’ye ait su faturası alacaklarının İBB’ye olan ÇTV borçlarından mahsup edildiği ve bu mahsuplaşma işleminin mevzuata uygun olduğu belirtilmişse de bulgu konusu husus; mahsuplaşma işleminin mevzuata aykırı olması değil, mahsuplaşma dışında kalan İdare su faturası alacaklarının, faaliyet alacağı niteliğinden çıkarılarak nakit olarak borç verme niteliğine dönüştürülmesidir. Böylece faaliyet alacaklarının gecikmesi dolayısıyla uygulanması gereken gecikme cezası İBB’ye ait su faturası alacaklarına uygulanmamaktadır.

Konuyu muhasebe tekniği açısından değerlendirmek gerekirse; İdarenin su abonelerine ait su alacakları, 120-Gelirlerden Alacaklar hesabına borç kaydedilerek takip edilmektedir. Bu hesaba kaydedilen alacaklar zamanında ödenmediğinde gecikme cezası uygulanmaktadır. Ancak bulguda da belirtildiği üzere, İBB’ye ait olan su faturası alacaklarından mahsuplaşma dışında kalan tutarlar, 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabından çıkarılarak 232-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabına aktarılmaktadır. Bu hesaba aktarılan tutarlar ise, İBB’den tam olarak tahsil edilemeyerek yıllar itibarıyla birikmektedir.

Sonuç olarak, İBB’nin aylık su faturası borçlarından mahsuplaşma dışında kalan tutarların faaliyet alacağı niteliğinden çıkarılmayarak 120-Gelirlerden Alacaklar Hesabında izlenmeye devam edilmesi, bu alacaklar için son ödeme tarihinden, ödendiği tarihe kadar geçecek süre boyunca gecikme cezası işletilmesi ve buna bağlı olarak diğer yaptırımların uygulanması gerekmektedir. Ayrıca İdarenin faaliyet alanı dışında nakit olarak verilen borçlardan kaynaklanan alacakların izlenmesi için kullanılan 232-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabının ise münhasıran bu amaçla kullanılması gerekmektedir.