Amasya Belediyesi bünyesinde bulunan taşınmazların kiraya verilmesinde mevzuata aykırı işlemlerin yapıldığı görülmüştür.

1. Taşınmazların İhale Yapılmaksızın Kiraya Verilmesi

   Belediyeye ait taşınmazların ihale yapılmadan doğrudan belediye encümeni kararı ile kiraya verildiği görülmüştür.

   2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kapsam” başlıklı 1’inci maddesinde “Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelerin, özel idare ve belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri bu Kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür.” hükmü yer almaktadır.

   Yapılan denetimlerde; belediyeye ait taşınmazların 2886 sayılı Kanuna aykırı olarak ihale yapılmaksızın belediye encümeni kararıyla doğrudan kiraya verildiği ya da işgaliye şeklinde kullandırıldığı tespit edilmiştir.

   Bu itibarla, kamu idaresi bünyesindeki taşınmazları ancak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun olarak ihale yoluyla kiraya vermesi gerektiği değerlendirilmektedir.

2. Belediye Meclisine Ait Yetkinin Belediye Encümeni Tarafından Kullanılması

   Belediye meclisi tarafından alınması gereken taşınmazların kiralanmasına ilişkin bazı kararların belediye encümeni tarafından alındığı görülmüştür.

   5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 18’inci maddesine göre; taşınmaz mal alımına, satımına, takasına, tahsisine, tahsis şeklinin değiştirilmesine veya tahsisli bir taşınmazın kamu hizmetinde ihtiyaç duyulmaması hâlinde tahsisin kaldırılmasına; üç yıldan fazla kiralanmasına ve süresi otuz yılı geçmemek kaydıyla bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesisine karar vermek belediye meclisinin görevidir. Aynı Kanun’un 34’üncü maddesine göre ise; taşınmaz mal satımına, trampasına ve tahsisine ilişkin meclis kararlarını uygulamak; süresi üç yılı geçmemek üzere kiralanmasına karar vermek belediye encümenin görevidir.

   Buna göre; taşınmazların 3 yıla kadar kiralanmasına belediye encümeni tarafından, 3 yıldan fazla süre ile kiralanmasına ise belediye meclisi tarafından karar vermelidir. Söz konusu kiralamalara ilişkin incelemelerde; belediye encümeni tarafından üç yılı geçmeyen kiralamalara karar verildiği ve fakat söz konusu taşınmazların ihale yapılmaksızın aldığı karar ile kiralama sürelerini uzatıldığı görülmüştür. Böylece ilgili taşınmazlar belediye encümeni tarafından alınan kararlar ile fiilen 3 yıldan fazla süre ile kiraya verilmiş olmaktadır. Bu durumda 5393 sayılı Kanun’un belediye meclisine vermiş olduğu yetki dolaylı olarak belediye encümeni tarafından kullanılmıştır.

   Sonuç olarak; üç yıla kadar olan taşınmazların kiralanması kararlarının belediye encümeni tarafından verilmesi ve kiralama süresi dolduğunda yeniden ihaleye çıkılarak yukarıda yer alan mevzuata uygun olarak kiralama süresine göre ilgili kurullarca karara bağlanması gerektiği değerlendirilmektedir.

3. Kiracılardan Katma Değer Vergisinin Tahsil Edilmemesi

   Kiraya verilen taşınmazlarda iktisadi ve ticari kapsamda faaliyet gösteren kiracılardan Katma Değer Vergisi (KDV) bedellerinin tahsil edilmediği görülmüştür.

   3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun “Verginin Konusunu Teşkil Eden İşlemler” başlıklı 1’inci maddesinin (f) bendinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci maddesinde belirtilen mal ve hakların kiralanması işlemleri de sayılmış ancak anılan Kanun’un “Sosyal ve Askeri Amaçlı İstisnalarla Diğer İstisnalar” başlıklı 17’nci maddesinin 4’üncü fıkrasının (d) bendinde iktisadi işletmelere dahil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri KDV’den istisna tutulmuştur.

   193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Gayrimenkul sermaye iradının tarifi” başlıklı 70’inci maddesinde;

   “Aşağıda yazılı mal ve hakların sahipleri, mutasarrıfları, zilyedleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradıdır:

   1. Arazi, bina (Döşeli olarak kiraya verilenlerde döşeme için alınan kira bedelleri dahildir.), maden suları, menba suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl istihsal yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ve teferruatı;

   …

   5. Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı (İhtira beratının mucitleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiralanmasından doğan kazançlar, serbest meslek kazancıdır.), alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar (Bu hakların kullanılması için gerekli malzeme ve teçhizat bedelleri de gayrimenkul sermaye iradı sayılır.)” denilmektedir.

   Anılan hükümler uyarınca, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Gayrimenkul Sermaye İradının Tarifi” başlıklı 70’nci maddesinde sayılan mal ve hakların kiralanması işlemleri Katma Değer Vergisine tabi olmakla beraber iktisadi işletmelere dâhil olmayan gayrimenkullerin kiralanması işlemleri KDV’den istisna tutulmuştur. Dolayısıyla, belediye tarafından kiraya verilen gayrimenkullerden elde edilen iratlar KDV’den istisnadır.

   Bununla beraber, bunlardan bizatihi iktisadi işletme niteliğine sahip olanların kiralanması durumunda ise, artık işletme hakkının kiralanması söz konusu olacağından, KDV tahsil edilmesi gerekmektedir. Nitekim Hazine ve Maliye Bakanlığınca yayımlanan 1 Seri No’lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği’nde (30/11/1984 tarih ve 18591 nolu R.G.);

   “…

   Dolayısıyla, belediyeler vb. kamu idareleri iktisadi işletme sayılmadıkları için bunlara ait gayrimenkullerin kiralanması işlemleri söz konusu istisna kapsamına girmekle beraber belediye vb. kamu idarelerine ait otopark, büfe, kafeterya vb. gayrimenkuller bizatihi iktisadi işletme niteliğinde olduklarından bunların kiralanması da işletme hakkının kiralanması mahiyetinde olup katma değer vergisinin konusunu teşkil etmektedir.

   …” denilmektedir.

   Bu itibarla belediye tarafından kiraya verilen ve sözleşmelerinde açıkça kira konusunun işletme hakkı olduğu belirtilen çay ocağı, kafeterya, büfe, hediyelik eşya satışı, oto galeri gibi yerlerden Katma Değer Vergisinin tahakkuk ve tahsil edilmediği görülmüştür.

   Sonuç olarak belediyenin taşınmazlarında iktisadi ve ticari mahiyette işletme hakkının kiralanması şeklinde faaliyet gösteren kiracılardan kira bedeli ile birlikte ayrıca KDV’nin de tahsil edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir.

4. İhale Dokümanlarına Aykırı Uygulamaların Bulunması