Şirket kredi kartlarının amacının dışında ve şirket personeli olmayanlar tarafından kullanıldığı ayrıca kredi kartı kullanımlarıyla ihale mevzuatının devre dışı bırakıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un “Kapsam” başlıklı 2’nci maddesinde; belediyeler ile bunlara bağlı; döner sermayeli kuruluşlar, birlikler ile bunların doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketlerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalelerinin bu Kanun hükümlerine göre yürütüleceği belirtilmiştir.

Kanun’un “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesinin (g) bendinde ise belediye şirketlerinin, ticarî ve sınaî faaliyetleri çerçevesinde; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacakları, Hazine garantisi veya doğrudan bütçenin transfer tertibinden aktarma yapmak suretiyle finanse edilenler dışındaki yaklaşık maliyeti ve sözleşme bedeli iki trilyon üç yüz milyar Türk Lirasını aşmayan mal veya hizmet alımlarının ceza ve ihalelerden yasaklama hükümleri hariç bu Kanuna tâbi olmadığı ifade edilmiş olup belirlenen üst limit her yıl güncellenmektedir.

Kanun’un “İstisnalara ilişkin esas ve usuller” başlıklı geçici 4’üncü maddesinde ise 3’üncü maddenin (g) bendi ile getirilen istisnanın kapsamının ilgili kuruluşların talebi üzerine Kamu İhale Kurulu tarafından belirleneceği hüküm altına alınmıştır.

Belirtilen mevzuat hükümlerine göre belediyelerin sermayesinin %50’sinden fazlasına sahip olduğu şirketlerin yıllık olarak belirlenen üst limitin altındaki mal ve hizmet alımlarının 4734 sayılı Kanun'la getirilen hükümlere tabi olunmadan alınabilmesi için, bu alımların doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapılmasının yanında kapsamının Kamu İhale Kurulunca önceden belirlenmiş olması gerekmektedir.

Söz konusu istisnai alımlar için Şirket tarafından Satınalma Yönergesi çıkarıldığı, istisnai alımlar için bir usul ve esas belirlendiği görülmüştür.

Belediye şirketlerinin istisna kapsamında olmayan alımlarında 4734 sayılı Kanun’un 18’inci maddesinde sayılan ihale usulleri veya 22’nci maddesinde belirtilen doğrudan temin usulünün izlenmesi gerekmektedir. Öte yandan temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımların Kanun’un 22/d maddesi gereği doğrudan temin usulü ile alınabileceği belirtilmiştir.

Anılan mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, istisna kapsamında bir mal ve hizmet olmadığı takdirde söz konusu alımların Kanun’da belirtilen şekil ve usullerde, yine Kanun’da belirtilen kurallar çerçevesinde temin edilmesi gerekmektedir. İstisna kapsamındaki alımlarda ise şirket iç yönergesinde belirlenen esaslar dikkate alınmalıdır.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun, Yönetim Kurulu ile ilgili bölümünün “Özen ve bağlılık yükümlülüğü” başlıklı 369’uncu maddesinde, “Yönetim kurulu üyeleri ve yönetimle görevli üçüncü kişiler, görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar.” denilmektedir.

6102 sayılı Kanun’un “Tacir olmanın hükümleri” üst başlıklı 18’inci maddesinde genel olarak her tacirin, ticaretine ait bütün faaliyetlerinde basiretli bir iş adamı gibi hareket etmesi gerektiği belirtilmiştir. Kanun’un 12’nci maddesinde tacirin ne olduğu tanımlanmış, 16’ncı maddesinde ise tüzel kişiler açısından ticari işletmelerin de tacir sayıldığı ifade edilmiştir.

Şirket tarafından, "İnsan Kaynakları Personel Çalışma Yönergesi" çıkarılmıştır. Personel kredi kartlarının kullanımına ilişkin maddeler, Yönerge’nin “16. Personel Kredi Kartı Kullanımı” bölümünde yer almış, kredi kartı kullanımının personelin kullanımıyla sınırlandırıldığı bu maddelerden anlaşılmıştır.

Yapılan incelemede, Şirket kredi kartlarının amacının dışında ve şirket personeli olmayanlar tarafından kullanıldığı, ayrıca kredi kartı kullanımlarıyla ihale mevzuatında belirlenen şart ve kuralların uygulanmadığı görülmüştür. Kredi kartları Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Başkanı adına tanımlanmıştır.

Kredi kartı ekstrelerinin incelenmesi neticesinde, istisna kapsamında olmayan temsil ve ağırlama, yazılım, lisans ve malzeme gibi harcamaların doğrudan kredi kartından yapıldığı, dolayısıyla Kanun’da belirtilen şekil ve şartlara uyulmadığı; aynı şekilde istisnai mal ve hizmet alımlarında da ilgili Yönerge’deki usul ve esaslara uyulmadığı, kredi kartı harcamaları ile anılan Kanun ve Yönergelerin hükümleri uygulanmadan alımların gerçekleştirildiği görülmüştür.

Bununla birlikte, kredi kartlarının şirket personeli olmayan üçüncü kişiler tarafından kullanıldığı tespit edilmiştir. Örnek olarak, 19.01.2023 tarih ve 699 numaralı ödeme evrakına göre, otelden alkollü içecek ve yemek hizmeti alındığı, ödemenin Yönetim Kurulu Başkanı adına tanımlı şirket kredi kartından yapıldığı, ancak faturanın K.Y. adına düzenlenmiş olduğu görülmüştür. Yine başka bir örnekte ise, Yönetim Kurulu Başkanı'nın 5.10.2023 tarihinde İzmir Torbalı’da gerçekleştirilen cenaze törenine katıldığı, cenaze töreninin öğle namazına müteakip gerçekleştirildiği görsel basın organlarındaki paylaşımlardan anlaşılmıştır. Aynı tarih ve saatlerde, Yönetim kurulu Başkanı'na tanımlı kredi kartıyla Konya’da bir restorana ödeme yapıldığı ödemeye ait kredi kartı fişlerinden tespit edilmiştir.

Yine Yönetim Kurulu Başkanı'nın 23-25 Haziran 2023 tarihleri arasında İtalya'nın Parma kentinde düzenlenen Uluslararası Cittaslow Genel Kurul Toplantısına katıldığı görülmüş, bu konuya ilişkin olarak İzmir Büyükşehir Belediyesi Meclisi tarafından 466 karar numarasıyla Meclis Kararı alınmıştır. İlgili Meclis kararında, Büyükşehir Belediye Başkanı ve maiyetindeki kişilerin, seyahate ilişkin giderlerinin (hava yolu ile direkt/ aktarmalı) ilgili firmaya ödenmesi, konaklama günlük harcırah giderleri, şehir içi ulaşım giderleri ve seyahatle ilgili yapılan (pasaport harcı, yurt dışı çıkış harcı, alan vergisi, Covid-19 PCR testleri vb.) tüm yasal giderlerin Özel Kalem Müdürlüğü Bütçesinin “03.3.3.01 Yurtdışı Geçici Görev Yolluğu” harcama kaleminden karşılanmasına dair önergenin oy birliği ile kabul edildiği belirtilmiştir. Söz konusu yurtdışı seyahatinde, Yönetim Kurulu Başkanı adına tanımlı kredi kartından çeşitli harcamalar yapıldığı görülmüş, harcamanın olur yazısında ise “genel fuar çalışmaları” kapsamında yapılan harcamalar olduğu belirtilmiştir. Yönetim Kurulu Başkanı olan İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı'nın, Harcırah Kanunu’na tabi olarak İzmir Büyükşehir Belediyesi adına katılmış olduğu toplantıya ilişkin olarak “genel fuar çalışmaları” denilerek şirket kredi kartıyla harcamaların yapılması mevzuata uygun değildir. Kaldı ki, söz konusu harcamalardan birisi için düzenlenen ödeme fişinde, K.Y., Yönetim Kurulu Başkanı, H.K., K.K., Ç.H.G ve D.S’in de isimlerinin bulunduğu bir ödemenin yapılmış olduğu ve fuar çalışmaları kapsamında görevli olmayan bu kişilere ilişkin ödemelerin Şirkete ait kredi kartları ile yapıldığı tespit edilmiştir.

Kamu İdaresi cevabında, Yönetim Kurulu Başkanı adına tanımlı kredi kartının sehven Başkanlık Özel Kalem Müdürü tarafından kullanıldığı ve söz konusu harcama için bu kişiye rücu edildiği belirtilse de, bahsedilen harcamalar yalnızca Özel Kalem Müdürünün yapmış olduğu harcamalardan ibaret değildir. Tüm harcamaların ilgililerine rücü edilerek tahsil edilmesi gerekmektedir.

Bu itibarla, kredi kartlarının Şirket sermayesini koruyacak şekilde kullanılmaması ve ihale mevzuatında belirtilen şekil ve şartların devre dışı bırakılması nedenleriyle kredi kartı kullanımlarının sona erdirilmesi gerekmektedir.