İdarenin, bazı taşınmazlarına ait kira gelirlerinin/alacaklarının takipleri ve tahsilatları yeterli düzeyde yapılmamıştır.

5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediye Başkanının Görev ve Yetkileri” başlıklı 38’inci maddesinde, belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etme görev ve yetkisi belediye başkanına verilmiş ve bu konuda belediye başkanı birinci derecede sorumlu kılınmıştır.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu’nun 8’inci maddesinde; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda olduğu belirtilmiştir.

Yine 5018 sayılı Kanun’un “Gelirlerin toplanması sorumluluğu” başlıklı 38’inci maddesinde; kamu gelirlerinin tarh, tahakkuk, tahsiliyle yetkili ve görevli olanlar, ilgili kanunlarda öngörülen tarh, tahakkuk ve tahsil işlemlerinin zamanında ve eksiksiz olarak yapılmasından sorumlu olduğu açıkça belirtilmiştir.

5018 sayılı Kanun’un “Malî hizmetler birimi” başlıklı 60’ıncı maddesinde ise; malî hizmetler birimi tarafından yürütülecek işler sayılmış ve ilgili mevzuatı çerçevesinde idare gelirlerini tahakkuk ettirmek, gelir ve alacaklarının takip ve tahsil işlemlerini yürütmenin söz konusu birim tarafından yerine getirilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun “Beş yıllık zamanaşımı” başlıklı 147’nci maddesinde de, kira alacaklarında zamanaşımı hususu düzenlemiştir. Buna göre beş yıl içinde tahsil edilmeyen kira alacakları zaman aşımına uğramaktadır. Bir başka ifade ile taşınmaz kira gelirlerinin takibinde 6098 sayılı Kanun’da belirtilen zaman aşımı süresi dikkate alınmalıdır.

İdarenin taşınmaz işlemlerinin incelenmesi neticesinde; 31.12.2020 tarihi itibariyle bütçe gelirleri kesin hesap cetveline göre tahsil edilmeyen 12.747.443,74 TL taşınmaz kira gelirlerinin/alacağının olduğu tespit edilmiştir. Mali Hizmetler Müdürlüğü ile Emlak ve İstimlak Müdürlüğünden alınan verilerde takibi yapılmayan kira alacağının bulunmadığı belirtilmiş ise de; söz konusu müdürlüklerin sundukları veriler bazı eksiklikler içermektedir. Şöyle ki;

Müdürlüklerin verileri ile bütçe gelirleri kesin hesap cetveli verileri örtüşmemektedir. Örneğin Mali Hizmetler Müdürlüğü verilerine göre 8.943.032,75 TL tahsil edilmesi gereken ecrimisil geliri (gecikme zammı hariç) varken, bütçe gelirleri kesin hesap cetvelinde ise bu tutar 9.190.852,04 TL’dir. Dolayısıyla 247.819,29 TL’lik tutar kadar müdürlük verilerinde eksiklik bulunmaktadır. Ayrıca müdürlük verilerinin kiracı/işgalci bazında kanıtlayıcı belgeler ile desteklenmesi gerekmektedir. Benzer şekilde 31.12.2020 tarihi itibariyle (tahakkuk tarihi olarak) Emlak ve İstimlak Müdürlüğü verilerine göre 3.257.170,79 TL tahsil edilmesi gereken diğer taşınmaz kira gelirleri bulunurken, bütçe gelirleri kesin hesap cetvelinde ise bu tutar 3.531.131,28 TL’dir. Dolayısıyla 273.960,49TL’lik tutar kadar bu müdürlük verilerinde de eksiklik bulunmaktadır. Ayrıca müdürlük verileri kanıtlayıcı belgeler ile desteklenmelidir. Yani kiracı/işgalci bazında, alacakların takip dosyaları/bilgileri oluşturulmalıdır.

Tablo 19: Maltepe Belediyesi Taşınmaz Kiraları İcmali

Denetim tespitine binaen, İdare tarafından; kovid-19 salgınının ekonomik ve sosyal hayatı olumsuz etkilediği, bu olumsuz etkilerin azaltılmasına yönelik Belediye tarafından önlemlerin alındığı, salgın döneminde işletmesini kapatma zorunda kalan kiracıların kira tahakkuklarının iptal edildiği, salgından olumsuz etkileneceğini belirten kiracıların ise kira sözleşmelerinin fesh edildiği, talep eden kiracıların kiralarının ertelendiği, salgın döneminde ecrimisil işlemlerinden olabildiğince kaçınıldığı, salgın döneminden normalleşeye geçilmesi ile birlikte tahakkuk ve tahsilat oranlarının beklenilen seviyeye getirileceği, devreden gelir tahakkuklarıya ilgili düzeltme çalışmalarına başlanıldığı, geçmiş dönemden devreden tahakkukların içerisinde; vadesi gelmemiş alacakların ve yapılandırmaların, tahakkuku iptal edilmesi gerekenlerin ve hukuki süreci devam edenlerin bulunduğu, bu hususta gerekli işlemlerin tamamlanarak kayıtların düzgün hale getirileceği belirtilmiştir.

Sonuç olarak, tahsilatlarda gecikme yaşanmasında pandemi sürecinin olumsuz etkileri olmuştur. Ancak, bütçe gelirleri kesin hesap cetveli verilerinden/yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere, tahsilatlarda yaşanan gecikmenin büyük bir kısmını oluşturan tutarın (10.965.680,65 TL’nin) önceki yıllardan devir geldiği görülecektir. Dolayısıyla bu durum hem idare gelirlerinin zaman aşımına uğratılması riskini oluşturmakta hem de idare gelirlerinin artırılmasını olumsuz etkilemektedir.

Söz konusu alacakların zaman aşımına uğratılması durumunda ilgili kamu görevlileri açısından sorumluluk oluşması, ayrıca, belediye gelirlerinin ve alacaklarının takip ve tahsil edilmesinin hukuki bir zorunluluk olması nedeniyle takip ve tahsil süreçlerinin muhasebe kayıtları açısından tutarlı olması ve kanıtlayıcı belgelere dayanması, dolayısıyla da takip ve tahsil süreçlerinin hukuki düzenlemelere uygun yürütülmesi gerekmektedir.