İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi tarafından Şirkete tahsis edilen Hamidiye kaynak sularının mevzuata aykırı olarak üçüncü kişilere kiralandığı görülmüştür.

Yeraltı sularının araştırılması, kullanılması, korunması ve tescili 167 sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanunu’nda düzenlenmiştir. Kanun’un 1’inci maddesine göre, yeraltı suları Devletin hüküm ve tasarrufunda bulunmakta olup, bu suların her türlü araştırılması, kullanılması, korunması ve tescili bu kanun hükümlerine tabidir. Yine Kanun’un 7’nci maddesi ile, herhangi bir yerde kuyu açmak ve açtırmak kamu tüzel kişiliğine sahip kamu kurumu niteliğindeki Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’ne (DSİ) verilmiştir. Aynı maddenin devamında ise, işletme kuyularının intifa hakkının DSİ tarafından gerçek veya tüzel kişilere devredilebileceği veya kiralanabileceği belirtilmektedir.

Anılan Kanun’un 4’üncü maddesinde ise sulama, kullanma ve işlenerek veya doğal haliyle içme suyu olarak satılmak üzere çıkarılan yeraltı sularının, Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdeki kaynak sularının (mazbut vakıflara ait sular hariç), 2886 sayılı Kanun hükümlerine uyularak il özel idarelerince kiraya verileceği hükmü yer almaktadır.

6360 Sayılı On Üç İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Altı İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile büyükşehir belediyesi statüsüne getirilen illerde il özel idareleri kaldırılmış ve anılan Kanun’un 3’üncü maddesinin 2’nci fıkrası ile il özel idarelerine yapılan atıfların, ilgisine göre bakanlıklara, bakanlıkların bağlı veya ilgili kuruluşları ile bunların taşra teşkilatına, Hazineye, valiliklere, büyükşehir belediyelerine ve bağlı kuruluşlarına veya ilçe belediyelerine yapılmış sayılacağı hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda İstanbul İl Özel İdaresinin tüzel kişiliğinin sonlandırılması ile 167 sayılı Kanun’da il özel idareleri için tanınan kaynak sularının kiraya verilmesi yetkisi, 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un 2’nci maddesi ile su ve kanalizasyon hizmetleri konusunda hizmet alanı içindeki belediyelere verilen görevleri yürütmekle görevli bulunan İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi (İSKİ) tarafından kullanılmaktadır.

İSKİ’nin hüküm ve tasarrufu altında bulunan kaynak sularının işletilmesi ve isteklilere kiralanmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi amacıyla İSKİ tarafından çıkarılan “Kaynak Sularının Kiralanması İle Yer Altı Sularının Satışı, Taşınması ve Tüketilmesinin Denetlenmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” in “Kaynak sularına ilişkin genel hususlar” başlıklı 4’üncü maddesinde, kaynak sularıyla ilgili diğer kamu kurum ve kuruluşlarından gerekli izin veya ruhsatlar alınmış olsa dahi, İstanbul il mülki sınırları içerisinde İSKİ ile kaynak sularının kullanım ve işletme hakkının satış veya kiralama sözleşmesi yapılmaksızın kaynak sularının ticari gaye ile işletilmesinin yasak olduğu belirtilmektedir.

Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine göre özel hukuk kişilerinin kaynak sularını kullanabilmesi, DSİ tarafından intifa hakkının devredilmesi ya da İSKİ tarafından kiralanması ile mümkündür.

Yapılan incelemede, Eyüp İlçesi Kemerburgaz mevkiinde bulunan 11, 12,13,14,1516 ve 19 No.lu Vakıf Hamidiye Memba alanları ile, 1,2,3,4,5,6,7,8 Alacahamam, Paşa Çeşmesi ve Katması Hamidiye Maslaklarına ait tüm kaynak sularının kullanım hakkının İSKİ tarafından Hamidiye AŞ’ye tahsis edildiği tespit edilmiştir. Tahsis işlemi İSKİ ve Şirket arasında imzalanan protokollerle yapılmış olup, en son yapılan 26.04.2021 tarihli protokolle belirlenen beş yıllık kullanım hakkı süresi devam etmektedir.

Söz konusu su kaynaklarından 14 ve 15 No.lu kaynakların, konumu itibarıyla S.S.Hamidiye Burgaz Kaynak Suyu Temin ve Tevzii Kooperatifine (HBURGAZ) yakınlığı, mevcut isale hattının fabrikalarının önünden geçmesi ve tarihi varlık olması nedeniyle yeni isale hattı yapımının zor olması nedeniyle yıllardır HBURGAZ tarafından kullanılmasına izin verilmiştir. Şirket ile HBURGAZ arasında yapılan 15.12.2022 tarihli protokolle de 14 ve 15 No.lu kaynaklardan gelen su bir yıl süreyle HBURGAZ’a kiralanmış, protokolde kira süresinin en fazla beş yıla kadar karşılıklı mutabakatla uzatılabileceği belirtilmiştir.

Ancak, İSKİ tarafından işletilmek üzere Şirket’e kiralanan kaynak sularının üçüncü kişilerin kullanımına bırakılması 167 sayılı Kanun ve kaynak sularının kiralanmasına ilişkin Yönetmelik düzenlemelerine aykırılık teşkil etmektedir.

Şirket cevabında da, Şirket tarafından kullanılmayan su kaynaklarının protokolden çıkarılmasının sağlanacağı belirtilmiştir.

Bu itibarla, mevzuata aykırı olarak kaynak suyu kullanım hakkı kiralama işleminin sonlandırılması gerekmektedir.