Karar Künyesi
Büyükşehir Belediye Meclisince belirlenen otoparklara ilişkin ücret tarifesinde bazı kişilere ücretsiz kullanım hakkı tanınmıştır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7’nci maddesi birinci fıkrasının (f) bendine göre; “... karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, işlettirmek veya kiraya vermek... ” İdarenin görev, yetki ve sorumlulukları arasındadır.
Ayrıca mezkûr Kanun’un 26’ncı maddesine göre, İdare kendine ait büfe, otopark ve çay bahçelerini işletebilir ya da belediye veya bağlı kuruluşların %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketler ile bu şirketlerin %50’sinden fazlasına ortak olduğu şirketlere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olmaksızın Belediye Meclisince belirlenecek süre ve bedelle bu yerlerin işletmesini devredebilir.
Diğer yandan, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Meclisin görev ve yetkileri” başlıklı 18’inci maddesinin (f) bendinde; “Kanunlarda vergi, resim, harç ve katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı hizmetler için uygulanacak ücret tarifesini belirlemek.” denilmiş, 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun “Ücrete tabi işler” başlıklı 97’nci maddesinde de;“Belediyeler bu Kanunda harç veya katılma payı konusu yapılmayan ve ilgililerin isteğine bağlı olarak ifa edecekleri her türlü hizmet için belediye meclislerince düzenlenecek tarifelere göre ücret almaya yetkilidir.” hükmü tesis edilmiştir.
Bu bağlamda, Büyükşehir Belediye Meclisi 13.12.2018 tarihli ve 1935 sayılı Meclis Kararı ile İstanbul genelinde bulunan ve Büyükşehir Belediyesinin hüküm ve tasarrufunda olan alanlardaki otopark işletmeciliği yetkisinin, 16.01.2019 tarihinden itibaren 5 yıl süre ile KDV dahil elde edilecek toplam brüt gelirden katlı otoparklar için %15; yol üstü ve açık otoparklardan %5 pay ödenmesi şartıyla, İstanbul Büyükşehir Belediyesi iştiraki olan İSPARK
AŞ’ye verilmesi ve işletilmesi 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun 26’ncı maddesi uyarınca uygun görülmüştür.
4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un 1’inci maddesinin birinci fıkrasında; “Genel bütçeye dâhil daireler ile katma bütçeli idareler, bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan fonlar, kefalet sandıkları, sosyal güvenlik kuruluşları, genel ve katma bütçelerin transfer tertiplerinden yardım alan kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile müesseseleri, il özel idareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, özel bütçeli kuruluşlar, özelleştirme işlemleri tamamlanıncaya kadar, 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Kanuna tâbi kuruluşlar ve özel hukuk hükümlerine tâbi, kamunun çoğunluk hissesine sahip olduğu kuruluşlar, kamu banka ve kuruluşları ile bunlara bağlı iş yerleri ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca üretilen mal ve hizmet bedellerinde işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmaz.” hükmü ile mezkûr maddenin altıncı fıkrasında; “Cumhurbaşkanı birinci fıkra hükmünden muaf tutulacak kişi veya kurumları tespit etmeye yetkilidir.” hükmü yer almaktadır.
Bu bağlamda 4736 sayılı Kanun’da belediyeler ve özel hukuk hükümlerine göre kurulmuş olsa dahi çoğunluk hissesine kamunun sahip olduğu şirketler tarafından üretilen mal ve hizmet bedellerinde, işletmecilik gereği yapılması gereken ticarî indirimler hariç herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanmayacağı (Cumhurbaşkanı tarafından muaf tutulan kişi veya kurumlar hariç) açıkça ifade edilmiştir.
Belediyenin hüküm ve tasarrufunda bulunan otoparklara ilişkin ücret tarifesi Büyükşehir Belediye Meclisince belirlenmekte ve İSPARK AŞ belirlenen tarife üzerinden otopark ücretlerini tahsil edip belirlenen oranlar dahilinde Büyükşehir Belediyesine göndermektedir.
İdarenin hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; otoparklara ilişkin uygulanan ücret tarifelerinde mevzuata aykırı olarak ücretsiz kullanım hakkı tanınan kişilerin olduğu; bu uygulamanın İSPARK AŞ’nin tahsilatlarının azalmasına dolayısıyla İdarenin gelir kaybına neden olduğu tespit edilmiştir.
Seçimle göreve gelen kamu personelinin otoparklardan ücretsiz yararlanması
İdarenin 2019 yılı ücret tarifesinde, son seçim dönemi milletvekillerinin 1 aracı, İBB
sınırları dâhilindeki muhtarların 1 aracı, İBB meclis üyeleri ve ilçe meclis üyelerinin ise 3 araca kadar İSPARK AŞ’ye bildirmeleri ve sistemine kaydettirmek koşulu ile otoparklardan ücretsiz yararlanabilecekleri belirtilmiştir. İSPARK AŞ’den elde edilen bilgilere göre; 01.01.2019- 31.12.2019 tarih aralığında milletvekilleri, muhtarlar ve İBB ile ilçe meclis üyeleri tarafından ücretsiz otopark kullanımına ilişkin 199.746 adet işlem yapılmıştır.
Tablo 10: Ücretsiz Kullanım Sayıları (Meclis Üyeleri, Milletvekilleri ve Muhtarlar)
İşlem
İşlem
İşlem
İlgili Ay
14.613
636
1.286
Ocak
7.219
653
686
Şubat
9.394
576
548
Mart
13.507
455
1.429
Nisan
15.831
455
1.877
Mayıs
13.384
354
1.761
Haziran
16.655
461
2.123
Temmuz
18.873
550
2.318
Ağustos
18.211
513
2.086
Eylül
18.778
464
2.316
Ekim
14.613
636
1.286
Kasım
7.219
653
686
Aralık
174.387
6.273
19.086
Toplam
Basın kimlik kartı sahiplerinin otoparklardan ücretsiz yararlanması
Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından belirlenen 2018 yılı ücret tarifesinde; “Başbakanlık Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü (BYEGM) tarafından verilen hologramlı sarı basın kartı sahipleri, adlarına kayıtlı hususi (yük nakli için ve ticari olmayan) araçlarını İSPARK AŞ’ye bildirmeleri ve kaydettirmeleri veya görev nedeniyle kullandıkları araçları için sarı basın kimlik kartlarını görevli personele ibraz etmeleri koşuluyla yol kenarı otoparklardan günde 3 saat, katlı ve açık otoparklardan günde 8 saat ücretsiz yararlanırlar. Ücretsiz kullanım süresinin aşılması durumunda süre aşımından kaynaklanan otopark ücretleri normal tarife üzerinden araç kullanıcısı ve/veya ruhsat sahibinden tahsil edilecektir.” düzenlemesi yapılmıştır.
Bu düzenleme 4736 sayılı Kanun’un 1’inci maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “Belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müessese ve işletmeler, toplu taşıma hizmetlerinde öğrenci ve basın kimlik kartı sahiplerine indirim uygulamaya yetkilidirler.” hükmüne istinaden
yapılmış olmasına karşın basın kartı sahiplerine uygulanacak indirim sadece toplu taşıma hizmetlerini kapsadığından otoparklardan belirli bir süre de olsa ücretsiz yararlanmayı kapsamamaktadır.
İSPARK AŞ’den elde edilen bilgilere göre; 01.01.2019-31.12.2019 tarih aralığında basın kartı sahiplerine ait otomobiller tarafından ücretsiz otopark kullanımına ilişkin 74.704 işlem yapılmıştır.
Tablo 11: Basın Kart Sahiplerine İlişkin İşlem Özeti
İşlem
İlgili Ay
7.200
Ocak
6.927
Şubat
6.862
Mart
5.658
Nisan
6.095
Mayıs
5.098
Haziran
5.683
Temmuz
6.307
Ağustos
6.053
Eylül
6.068
Ekim
7.200
Kasım
6.927
Aralık
74.704
TOPLAM
Muhtelif kamu görevlilerinin özel araçlarıyla otoparklardan ücretsiz yararlanması
Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından belirlenen 2018 yılı ücret tarifesinde, İstanbul’da görevli muhtelif kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan personelin görevleri nedeniyle kullandıkları araçların da (resmi ve/veya makam aracı dışında) otoparklardan ücretsiz faydalanacağına dair düzenleme de mevcuttur.
Ancak uygulamada, söz konusu araçların resmi görev nedeni ile mi yoksa özel kullanım için mi otoparklardan faydalandığını takip eden bir kontrol mekanizmasının bulunmadığı anlaşılmıştır.
Yukarıda yer alan denetim tespitleri sonrasında, kamu idaresi cevabında; hatalı uygulamanın düzeltilmesi için konunun meclise sunulmuş olmasına rağmen, Meclis Komisyonu tarafından teklife ekleme yapılarak Belediye Meclisinin kararıyla bulguda belirtilen
kişilerin otopark kullanımının ücretsiz hale getirildiği belirtilmiştir. Ancak, otoparkların bulguda belirtilen kişilerce ücretsiz kullanılmasının meclis kararıyla düzenlenmesi, uygulamayı mevzuata uygun hale getirmemektedir.
Netice olarak; Büyükşehir Belediye Meclisi tarafından ücrete tabi hizmetler için düzenlenen tarifede, belirli kişilere otoparkların ücretsiz kullandırılmasına imkan verilmesi, ilgili mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil ettiğinden yukarıda belirtilen hatalı uygulamanın mevzuatına uygun olarak düzeltilmesi gerekmektedir.