Yatırım projelerinin planlanması, işyerinin seçimi, projelerin uygulanması aşamalarında İdareden kaynaklanan nedenlerle süre uzatımı ve iş artışı yapıldığı; süre uzatımları sonucunda yüksek tutarlı fiyat farklarının ödendiği ve yatırım projelerinin zamanında tamamlanamadığı (yatırım gerçekleşme oranı %34) görülmektedir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 11’inci maddesinde; üst yöneticilerin kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını sağlamaktan sorumlu oldukları ve bu sorumluluklarının gereklerini harcama yetkilileri aracılığıyla yerine getirecekleri belirtilmektedir. Aynı Kanun’un 8’inci maddesinde de; her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesi ve kullanılmasından sorumlu oldukları hüküm altına alınmıştır.

Aynı Kanun'un 25'inci maddesinde, kamu yatırım projelerinin ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde hazırlanacağı, uygulanacağı ve izleneceği; bu projelerinin gerçekleşme ve uygulama sonuçlarının, ilgili kamu idaresi tarafından izleyen yılın Mart ayı sonuna kadar bir rapor halinde Sayıştay Başkanlığına, Cumhurbaşkanlığına ve Hazine ve Maliye Bakanlığına gönderileceği belirtilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 62'nci maddesinin (c) bendinde, yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı vurgulanmıştır.

20.03.2018 tarihinde ihalesi yapılan Muğla Fethiye Eşen Mahallesi Atıksu Arıtma

Tesisi Yapımı için 20.04.2018 tarihinde yer teslimi yapılmıştır. Ancak yapım işi için belirlenen arazi üzerinde Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yol yapımı planlandığı ve tapuya şerh düşüldüğü yer tesliminden sonra yüklenici tarafından tespit edilmiştir. Bu nedenle, yapım işine fiilen başlanamamıştır. 03.07.2018 tarihinde ikinci kez yer teslimi yapılmış, 74 gün süre uzatımı verilmiştir. İşyerinin değişmesi sonucunda, istinat duvarı yapılması zorunluğu nedeniyle de 75 gün daha süre uzatımı verilmiştir. Karayollarına bağlı yağmur suyu kanalında biriken suların tesis sınırlarından geçmesi imalat artışını gerektirmiş ve bunun için de 20 gün süre uzatımı verilmiştir. Ayrıca elektrik iç tesisat projelerindeki değişiklik nedeniyle 45 gün süre uzatımı daha verilmiştir. İşyerinin seçimindeki hatalar nedeniyle verilen süre uzatımı toplam 214 gündür. Oysa bu inşaatın sözleşmede belirlenen yapım süresi 200 gündür.

Proje onay tarihi itibarıyle seçilen yer için mülkiyet sorunu olmadığı belirtiliyorsa da, arazi üzerinde Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yol yapımı planlandığı ve tapuya şerh düşüldüğü yer tesliminden sonra yüklenici tarafından tespit edilmiştir. Konunun Karayolları Genel Müdürlüğü 13. Bölge Müdürlüğüne iletilmesi sonucunda, mülkiyeti Büyükşehir Belediyesine ait parsel üzerinde kamulaştırma işlemi olduğu anlaşılmıştır. Kamulaştırma işlemleri ancak 18.10.2019 tarihinde tamamlanmıştır. İşyerinin seçimindeki hatalar, hem inşaatın yapım süresinin normalinin iki katını aşmasına neden olmuş, hem de imalat artışları nedeniyle yapım işi daha yüksek bir bedelle gerçekleştirilmiştir.

4735 sayılı Kamu Sözleşmeleri Kanunu'nun 24'üncü maddesinde, mal ve hizmet alımlarıyla yapım sözleşmelerinde, öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olması halinde, artışa konu olan işin; özleşmeye esas proje içinde kalması, idareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılmasının teknik veya ekonomik olarak mümkün olmaması şartlarıyla, anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen yapım işlerinde sözleşme bedelinin % 10'una, birim fiyat teklif almak suretiyle ihale edilen mal ve hizmet alımlarıyla yapım işleri sözleşmelerinde ise % 20 'sine kadar oran dahilinde, süre hariç sözleşme ve ihale dokümanındaki hükümler çerçevesinde aynı yükleniciye yaptırılabileceği belirtilmiştir.

Toplam sözleşme bedeli 8.914.605 TL olan Bodrum içme ve kullanma suyu mevcut şebekelerinin haritalanması, hidrolik modellerin oluşturulması, planlanması ve acil eylem planı projelerinin yapılması danışmanlık hizmeti alımında; sözleşmeye esas proje içinde olmayan ve İdareyi külfete sokmaksızın asıl işten ayrılması mümkün olan işler için iş artışına gidildiği görülmektedir. 1.474.605 TL tutarındaki iş artışı için 270 gün süre uzatımı verilmiştir. Süre uzatımı dahil 31.01.2020 tarihinde bitirilmesi gereken bu hizmette 17.12.2019 tarihi itibariyle sözleşme fiyatlarıyla yapılan iş tutarı 4.857.693 TL iken, ödenen fiyat farkı 1.669.702 TL'dir.

İşin ancak %50'sinin gerçekleştirildiği dikkate alındığında, zamanında bitirilemeyeceği ve çok yüksek tutarda fiyat farklarının ödeneceği anlaşılmaktadır.

Yüklenicinin 270 günlük süre uzatımı talebinin 10.06.2019 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından uygun görüldüğü vurgulanıyorsa da, yüklenici süre uzatımı talebini iş artışından sonra İdareye sunmuştur. Süre uzatımı talebinin dayanağı, proje kapsamında olmayan mahallelerin kapsama dahil edilmesi suretiyle, 28.05.2018 tarihli onayla 1.474.605 TL iş artışı yapılmasıdır.

Yatırım projelerinin planlanması, projelerinin hazırlanması ve inşaatın yapılması aşamalarında gecikmeler yaşanmaktadır. Bunun sonucunda, yatırımlar zamanında gerçekleştirilememektedir. 2019 yılı yatırım projeleri gerçekleşme oranı %34'tür. Yatırım projelerinin gerçekleştirilmesi için diğer kamu kurumlarıyla işbirliği yapılması gereken durumlarda, bu işbirliğine ilişkin çalışmalar zamanında yapılmamaktadır. Örneğin; içme suyu projeleri su kaynağının kuruduğu gerekçesiyle ertelenmektedir. Bu durum yatırım planlamalarının mevzuata uygun olmadığını ve planlama yapılırken diğer kamu kurumlarının raporlarından yararlanılmadığını göstermektedir.

Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılmasını sağlama sorumluluğu ile 4734 sayılı Kanun'da yer alan temel ilkeler çerçevesinde; yatırım projelerinin planlanması ve uygulanmasında kamu yararının esas alınması, işyeri seçiminin mevzuata göre yapılması, projelerin uygulanmasında İdareden kaynaklanan nedenlerle süre uzatımı ve iş artışı yapılarak yüksek tutarlı fiyat farklarının ödenmesine neden olunmaması ve yatırım projelerinin zamanında tamamlanması gerekmektedir.