Karar Künyesi
Kurum tarafından pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde bazı hatalı işlemlerin yapıldığı tespit edilmiştir.
Atık Getirme Merkezi Kurulumu İçin Malzeme Alım İhalesinde Kamu İhale Kanunu’nda Yer Alan Temel İlkelere Aykırı İşlemlerin Yer Alması
Kurum tarafından atık getirme merkezi kurulumu için pazarlık usulü ile yapılan malzeme alımında ihale sürecinin Kamu İhale Kanununda yer alan temel ilkelerden biri olan rekabeti ortadan kaldıracak şekilde gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” Denilmektedir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Pazarlık Usulü” başlıklı 21’inci maddesinde;
“Aşağıda belirtilen hallerde pazarlık usulü ile ihale yapılabilir:
Açık ihale usulü veya belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması.
…
İdarelerin yaklaşık maliyeti ellimilyar Türk Lirasına (Birmilyondörtyüzotuzdokuzbinbeşyüzkırküç Türk Lirasına) kadar olan mamul mal, malzeme veya hizmet alımları.
(b), (c) ve (f) bentlerinde belirtilen hallerde ilan yapılması zorunlu değildir. İlan yapılmayan hallerde en az üç istekli davet edilerek, yeterlik belgelerini ve fiyat tekliflerini birlikte vermeleri istenir.
…
Bu madde kapsamında yapılacak ihalelerde, ilk fiyat tekliflerini aşmamak üzere isteklilerden ihale kararına esas olacak son yazılı fiyat teklifleri alınarak ihale sonuçlandırılır.”
Hükümleri yer almaktadır.
2023/93477 ihale kayıt numaralı “Atık Getirme Merkezi Kurulumu İçin Malzeme Alımı” için yapılan 21/f pazarlık usulü ile yapılan alımda kamu ihale kanununun temel ilkelerinden biri olan rekabeti engelleyecek şekilde ihalenin gerçekleştirildiği görülmüştür.
Pazarlık usulünde ilan yapılmayan hallerde en az üç istekli davet edilir ve bu üç isteklinin yeterlilik belgeleri ve fiyat tekliflerini süresi içinde vermeleri istenir. Pazarlık usulü ile yapılan ihaleye davet edilen üç istekliden birinin teklif vermesi ise ihalenin sonuçlandırılması için yeterlidir.
2023/93477 ihale kayıt numaralı mal alımı incelendiğinde; pazarlık usulü ile yapılan bu ihale için aşağıdaki 3 istekli firma ihaleye davet edilmiştir.
İhaleye davet edilen bu üç firmadan yalnızca bir firmanın teklif verdiği ve ihaleyi bu firmanın kazandığı ve sonuç olarak sözleşmenin aynı firma ile imzalandığı görülmüştür.
Yapılan inceleme neticesinde; ihaleye davet edilen isteklilerden bir tanesi bir şahıs şirketidir. Ve bu şirketin sahibi olan kişi aynı zamanda ihaleyi kazanan firmanın da %50 ortağı olduğu tespit edilmiştir.
Pazarlık usulü ile yapılacak alımlarda davet edilecek istekliler seçilirken, Kamu İhale Kanunu’nda yer alan temel ilkeleri de gözetecek şekilde mevcut işi yapmaya ehil, birbiri ile ortaklık, yönetim, kontrol vb. ilişkisi olmayan bağımsız firmaların seçilerek davet edilmesi ve tekliflerin alınması gerekmektedir. Yukarıda bahsi geçen pazarlık usulü ile yapılan ihalede ise davet edilen şahıs şirketi sahibinin aynı zamanda ihaleyi kazanan firmanın da %50 ortağı olması hasebiyle bir anlamda aynı kişiye ait iki firmanın ihaleye davet edildiği sonucu ortaya çıkmaktadır. İhalelerde şeffaflık, eşitlik ve rekabet ilkesi gereği, istekliler arasında ayrım yapmadan ihaleye katılım yeterliliği olan herkese ihalelere katılma fırsatı tanınması, dolayısıyla ihalede amaçlanan en uygun satın alma koşullarının sağlanması gerekmektedir. Yapılan hatalı uygulama neticesinde, ihalede rekabet koşullarının sağlanmadığı yani Kamu İhale Kanunu’nun en önemli temel ilkelerine uyulmadığı görülmüştür.
Sonuç olarak pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde ihaleye konu işi yapabilme yeterliliğine sahip, birbirinden bağımsız, en az üç farklı firmanın ihaleye davet edilmesi ve yapılan tüm ihale işlemlerinde Kamu İhale Kanunu’nda yer alan temel ilkelere riayet edilmesi gerekmektedir.
Pazarlık Usulü ile Yapılan Bazı İhalelerde Uygun Rekabet Ortamının Oluşturulmaması ve İdare Tarafından Pazarlık Usulünün Temel İhale Yöntemi Olarak Seçilmesi
Pazarlık usulü ile yapılan bazı ihalelerde uygun rekabet ortamının oluşturulmadığı ve yapılan ihalelerin büyük kısmını 21/f ile yapılan ihalelerin oluşturduğu tespit edilmiştir.
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde; “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.”
Denilmektedir.
Denetim çalışmaları neticesinde; pazarlık usulü ile yapılan ihalelerin büyük bölümünde uygun rekabet ortamını sağlayacak şartların oluşturulmadığı görülmüştür. Bu çerçevede gerçekleştirilmiş bazı alımlara aşağıda yer verilmiştir.
2023/1195348 Elektrik Malzemeleri Alımı
2023/813693 Asfalt Plentine Elektrik Malzemesi Alımı
2023/368515 Elektrik Malzemesi Alımı
2023/217674 Elektrik Malzemeleri Alımı
2023/155600 Elektrik Malzemesi Alımı
Örnek olarak verilen bu ihalelerin tamamı pazarlık usulü (21/f) ile yapılmış olup, her birinde davet edilen üç istekli ve ihaleyi kazanan firmanın aynı olduğu görülmektedir. İhalelere, ihaleyi kazanan firma dışında ihaleye davet edilen firmaların hiçbirinin teklif vermediği tespit edilmiştir. Davet edilen firmaların teklif vermemesine rağmen sürekli olarak aynı türden malzeme alımlarına ilişkin ihalelere davet edilmesi, o ihalelerde Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerinin göz ardı edildiğini göstermektedir.
4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nda “Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir” hükmü yer almakta olup, hüküm kamu ihalelerinde şeffaflık ve rekabeti sağlamak, dolayısıyla ihtiyacın en uygun şartlarda teminine imkân verecek ortamı oluşturmak amacına hizmet etmektedir. Açık ihale usulü, belirli şartları taşıyan tüm isteklilerin ihaleye katılmasına imkân tanıyarak ihtiyaçların temininde en uygun rekabet koşullarını sağlayan usul olarak değerlendirilmektedir.
Mevzuatta belirtilen hükümler ışığında; temel ihale yöntemi olarak açık ihale usulünün seçilmesi gerektiği fakat şartların oluşması durumunda Kanun’da sayılan diğer ihale yöntemlerinin de idarelerce seçilebileceği belirtilmiştir. Yozgat Belediyesi tarafından 2023 yılında toplam 65 adet ihale yapılmış olup bunların 35 tanesinde pazarlık usulünün (21/f) seçildiği görülmüştür. Kurumun mal, hizmet veya yapım işi alımlarını genel olarak limitler dahilinde kaldığı sürece doğrudan temin yöntemi ile, doğrudan temin limitini aşması durumunda 21/f pazarlık usulü yöntemi ile, pazarlık usulündeki limitlerin de aşılması durumunda açık ihale yöntemi ile gerçekleştirdiği görülmüştür. Açık ihale usulü yerine doğrudan temin ve pazarlık usulünün benimsenmiş olması kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasının da önüne geçmektedir.
Sonuç olarak; Kurumun, gerçekleştireceği alımlarda 4734 Sayılı Kanun’un belirlediği temel ihale usullerine öncelik vermesi, ihtiyaç duyulması halinde (21/f) pazarlık usulü ile yapılacak alımlarda ise firma seçimi ve benzeri süreçlerin yürütülmesinde yine Kanun’da sayılan temel ilkeler çerçevesinde hareket edilmesi gerekmektedir.