1. Niteliği İtibariyle Uygun Olmamasına Rağmen Bazı Alım İşlerinde 4734 Sayılı Kanun’un 21/b Usulünün Uygulanması

   Kurum tarafından yapılan ihalelerde, nitelik itibariyle belirli bir plan ve program

   
   

   dahlinde yapılabilecek işler için ihale usulü olarak 4734 sayılı Kanun’un 21/b usulünün uygulandığı görülmüştür.

   4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun, “Pazarlık Usulü” başlıklı 21’inci maddesinin (b) bendinde;

   “Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu olması.” denilmektedir.

   Ayrıca 4734 sayılı Kanun’un temel ilkeler başlıklı 5’inci maddesinde:

   
   

   “İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur. Aralarında kabul edilebilir doğal bir bağlantı olmadığı sürece mal alımı, hizmet alımı ve yapım işleri bir arada ihale edilemez. Eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemez. Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir” hükümleri bulunduğundan iki temel usulden birinin seçilmesi gerekmektedir. Temel usul olmamakla birlikte bir ihale usulü olan pazarlık usulünün de uygulanabilmesi için, mezkur Kanun’da belirtilen özel hallerin mevcudiyeti gereklidir. Pazarlık usulüyle ilgili 21-b maddesinde özel hal olan doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması ve bu nedenlerle ihalenin ivedi olarak yapılmasının zorunlu hale gelmesi gerekmektedir.

   İdarenin farklı birimleri tarafından anılan kapsamda 2018 yılı içerisinde yapılan mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin toplam tutarı 15.610.642,69 TL’dir. Ancak, söz konusu tutara ilişkin mal ve hizmet alımları, idare tarafından önceden öngörülemeyen bir olay olmadığı gibi ivedi olarak yapılmasını gerektirecek bir zorunluluk da bulunmamaktadır. Örneğin 2018 yılı içerisinde ramazan ayı iftar yemeği hizmet alım işinin; bayrak, fidan, kitap gibi mal alımı işlerinin öngörülemez olmadığı açık olduğu halde, söz konusu bu tür işlere ilişkin alımların 21/b kapsamında yapıldığı görülmüştür.

   Kurum tarafından adı geçen işlerin rekabete dayalı açık ihale usulüyle yapılması yerine

   
   

   pazarlık usulüyle yapılmasının Kanunda sayılan rekabet ve saydamlığın sağlanması ve kaynakların verimli kullanılması temel ilkelerinin yerine getirilmesini engelleyeceği değerlendirilmektedir.

2. Mal veya Hizmet Alımları ile Yapım İşlerinin Kısımlara Bölünmesi

   
   

   4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde yer verilen hüküm bağlamında, büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin 2018 yılı için 67.613,00 TL’yi aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlarının ilân yapılmaksızın, teminat alınmaksızın ve ihale komisyonu kurulmadan piyasada fiyat araştırması yapılarak doğrudan temin yöntemi kullanılarak karşılanmasına imkân verilmiştir.

   4734 sayılı Kanunun “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde idareler yapacakları ihalelerde rekabeti, eşit muameleyi ve kaynakların verimli kullanılmasını, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını sağlamakla sorumlu tutulmuştur. Ayrıca eşik değerlerin altında kalmak amacıyla mal veya hizmet alımları ile yapım işleri kısımlara bölünemeyeceği ve bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabileceği temel ilkeler arasında sayılmıştır.

   Mezkur Kanun’a göre çıkarılan Hizmet Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Temel İlkeler” başlıklı 4’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında;

   “Eşik değerlerin veya parasal limitlerin altında kalmak ya da bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümlerin uygulanmasından kaçınmak amacıyla hizmet alımları kısımlara bölünemez.” denilmektedir.

   Mal Alım İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin “Temel İlkeler” başlıklı 4’üncü maddesinin üçüncü fıkrasında ise;

   “Eşik değerlerin veya parasal limitlerin altında kalmak ya da bu Yönetmelikte yer alan diğer hükümlerin uygulanmasından kaçınmak amacıyla mal alımları kısımlara bölünemez” düzenlemelerine yer verilmiştir.

   Yukarıda yer verilen rekabeti ve eşit muameleyi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını sağlamak ve parasal limitlerin altında kalmak amacıyla alımların kısımlara bölünemeyeceği ilkelerine aykırı alımların yapılmamasına azami özen ve dikkatin gösterilmesi gerekmektedir.

   
   

3. Muhasebe Sisteminin 4734 Sayılı Kanun’un 62'nci Maddesinde Yazılı %10’luk Sınırı Tespit Edecek Şekilde Yapılandırılmaması

4734 sayılı Kanun'un 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde “Bu Kanunun 21 ve 22 nci maddelerindeki parasal limitler dâhilinde yapılacak harcamaların yıllık toplamı, idarelerin bütçelerine bu amaçla konulacak ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamaz” düzenlemesine yer verilmiştir. Bu hüküm çerçevesinde 21’inci maddeye göre pazarlık usulü ile yapılacak alımlardan (f) bendinde düzenlenen İdarelerin yaklaşık maliyeti 225.403,00- Türk Lirasına kadar olan mamul mal, malzeme veya hizmet alımları ile 22’nci maddede düzenlenen doğrudan alımlardan büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunan idarelerin 2018 yılı için 67.613,00- Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları parasal limitler dâhilindeki alımlar olup bu iki yöntem kullanılarak yapılan alımların tutarı idarelerin bu amaçla bütçelerine koydukları ödeneklerin %10’unu Kamu İhale Kurulunun uygun görüşü olmadıkça aşamayacaktır.

Van Büyükşehir Belediyesi muhasebe sistemi, 4734 sayılı Kanun'un 62’nci maddesinde yazılı %10’luk sınırı tespit edecek şekilde yapılandırılmadığından bunun kontrolü de yapılamamaktadır.

Kamu idaresi cevabında; kamu idaresi tarafından cevaplandırılmak üzere gönderilen, 2018 Yılı Düzenlilik Denetim Raporu ile 2018 Yılı Performans Denetim Raporu, 29.04.2019 tarihinde tebellüğ edilmesine rağmen, süresi içinde cevap verilmemiştir. 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 38’inci maddesi uyarınca, denetim raporlarının kamu idaresinin görev başındaki üst yöneticisi tarafından, raporun alındığı tarihten itibaren otuz gün içinde cevaplandırılması gerekmektedir.

Sonuç olarak bulgu konusu uygulamaların Kamu İhale Kanunu usul ve esasları çerçevesinde yürütülmesi gerekmektedir.