İZSU Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği kapsamında bağlantı kalite kontrol ruhsatı verilen endüstriyel atıksu üreten işletmelerin rutin denetimlerinde numune alınmaması nedeniyle, kanalizasyon sistemine deşarj edilen atıksuların izleme ve kontrollerinin eksik yapıldığı görülmüştür.

İZSU Atıksuların Kanalizasyon Şebekesine Deşarj Yönetmeliği’ne göre endüstriyel atıksularını kanalizasyon sistemine veya alıcı ortama deşarj eden işletmelerin bağlantı kalite kontrol ruhsatı almak zorunda olduğu, deşarj edilen atıksu miktarı, kirliliği, ön arıtma gerekip gerekmediği, numune şekli ve numune alma sıklığı bahse konu ruhsatın içeriğini oluşturmaktadır.

Anılan Yönetmelik’in “Belgeleme Yükümlülüğü ve Denetim Esasları” başlıklı 16’ncı maddesinde;

• Bağlantı kalite kontrol ruhsat belgesinde belirtilen hususlara aynen uymak üzere, atıksularını veya ön arıtma tesislerinin çıkış sularını bu ruhsat belgesinde belirtilecek arılıklarla, numune almak veya ölçüm yapmak suretiyle kontrol etmek, atıklarının özellik ve miktarlarına ilişkin bilgileri sürekli ve düzenli olarak saptamak ve bu hususu ruhsat belgesinde istenildiği düzende belgelemekle yükümlü oldukları, bu belgelerin istenen aralıklarla raporlar halinde İZSU’ya verileceği,

• İZSU’nun izne tabi atıksu tesislerinde uygun gördüğü aralıklarda ve düzende bizzat örnek almak, ölçüm yapmak veya yaptırmak suretiyle 2872 sayılı Çevre Kanunu’nun 12’nci ve 26’ncı maddeleri uyarınca atıksu niteliğinin uygunluğu ve tanzim edilen belgelerin

  
  

  doğruluğunu denetleyeceği, bir defalık veya periyodik su numunesi alma hakkına sahip olduğu, denetimler sonucunda tespit edilen noksanlıkları mal sahibi veya kullanıcının itirazsız gidermek mecburiyetinde olduğu, hükümleri yer almaktadır.

  Aynı Yönetmelik’in “Kontrol Düzeni” başlıklı 17’nci maddesinde;

  
  

  “Atıksu üreten kurum, kuruluş ve işletmelerin atıksu bağlantısı yerinde veya arıtma tesisi çıkışında kolayca ulaşabilen ve çalışmaya müsait bir kontrol bacası inşa edilir.Kontrol bacasının projesi ve tipi bir plan üzerinde gösterilerek İZSU’nun bilgisine sunulur. İZSU’nun gerekli gördüğü kurum, kuruluş ve işletmelerin deşarj yerinde veya ön arıtma tesisi çıkışında kayıt yapabilen sayaç, debi ölçer ve debi ile orantılı kompozit numune (karma numune) alma cihazının bulundurulması ve bu cihazların sürekli olarak çalışır durumda tutulması zorunludur.

  Kontrol ve belgeleme yükümlülüğü ile ilgili madde 16’daki belgelerin bu cihazla alınan numunelerden yararlanarak hazırlanması gereklidir. Bu cihazların tercihen kontrol bacasına monte edilmiş olması istenir. Kontrol düzeninin yakalayamayacağı ani dökülme ve deşarjların olabileceği kaynaklar için İZSU ilave önlemler belirtir. Bu önlemlere ilişkin ayrıntılı bilgi, Bağlantı Kalite Kontrol Ruhsatı Belgesinde yer alır.” denilmiştir.

  Yine aynı Yönetmelik’e dayanılarak çıkarılan İZSU Atıksu Yönergesi’nin 8’inci maddesinin beşinci fıkrasında; “önemli ve önemsiz işletmelerin rutin denetimleri aşağıdaki esaslar ve zaman periyodlarında yürütülür.

  
  

  Debi (m3/gün)	İZSU Genel Müdürlüğü tarafından denetime esas asgari numune alma sıklığı
  ≤ 50	Yılda bir kez
  51-200	Üç ayda bir kez
  201-1000	Ayda bir kez
  1000-10.000	15 günde bir kez
  >10.000	Haftada iki kez

  ” hükmü yer almaktadır.

  
  

  Yer verilen Yönetmelik hükümlerince kurum tarafından bağlantı kalite kontrol ruhsatı verilen endüstriyel atıksu kaynağı işletmelerin atıksu miktarlarına göre belirli periyotlarla denetlenmesi gerektiği, denetimle alınan numunelerin sektörel bazda belirlenen parametrelere uygunluğu yönünden analiz edileceği anlaşılmaktadır.

  Çevre Koruma ve Kontrol Daire Başkanlığınca bağlantı kalite kontrol ruhsatı verilen işletmelerin 2022 yılında yapılan denetimlerine ilişkin liste ve tutanakların incelenmesi

  
  

  neticesinde;

  
  

• Arıtma Tesisi olan İşletmelerde 551 denetimden 253’ünde numune alınmadığı,

  
  

• Basit Önlem tesisi olan İşletmelerde 39 denetimden 29’unda numune alınmadığı,

  
  

• Projeli Önlem Tesisi olan İşletmelerde 1397 denetimden 967’sinde numune alınmadığı, görülmüş olup yapılan rutin denetimlerin yaklaşık %37,14’ünde numune alındığı geri kalan denetimlerde çeşitli nedenlerle numune alınmadığı için atıksu analizi yapılmadığı dolayısıyla endüstriyel atıksularını kanalizasyon sistemine deşarj eden işletmelerin atıksularının standartlara uygunluğunun denetlenmediği tespit edilmiştir.

  Ayrıca, örneklem olarak Harmandalı Katı Atık Depolama Tesisi, organize sanayi bölgeleri ve Ege Serbest Bölgesi seçilmiş olup bu tesis ve bölgelerde Yönerge hükümlerine göre alınması gereken numunelerin alınmadığı ve denetimlerin etkin olarak yerine getirilmediği de görülmüştür.

  Bu itibarla, endüstriyel atıksuların hem çevresel etkileri hem de kanalizasyon ve arıtma tesislerine maddi etkileri göz önünde bulundurularak rutin denetimlerde numune alınması ve bahse konu atıksuların belirlenen standartlara uygunluğuna ilişkin kontrol ve izlemelerin etkin bir şekilde yürütülmesi gerekmektedir.