İdare tarafından 18.12.2019 tarihinde 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 19’uncu maddesine göre açık ihale usulüyle ihale edilen “Beylikdüzü İlçesi Dâhilinde Asfalt Yama, Yağmur Suyu Kanalı, Bordür Tretuar Bakım Onarım ve Müteferrik İnşaat İşi”nde kesin proje olmadan ihaleye çıkıldığı; yaklaşık maliyete esas miktarın gerçekçi hazırlanmadığı ve bunların neticesinde bazı iş kalemlerinde resmi birim fiyatlarının çok üzerinde bir fiyata yaptırıldığı görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un “İdarelerce uyulması gereken diğer kurallar” başlıklı 62’nci maddesinin (c) bendinde; yapım işlerinde arsa temin edilmeden, mülkiyet, kamulaştırma ve gerekli hallerde imar işlemleri tamamlanmadan ve uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamayacağı belirtilmiştir. Aynı maddede; her türlü onarım işleri ile işin yapımı sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, bina işleri hariç, işlerde ise kesin proje üzerinden ihaleye çıkılacağı hüküm altına alınmıştır. Anılan hükme göre, yapım işlerinde kural olarak uygulama projeleri üzerinden, uygulama projesi hazırlanamayan hallerde ise, bina işleri hariç olmak üzere, kesin proje üzerinden ihaleye çıkılması gerekmektedir.

Diğer taraftan, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyete ilişkin ilkeler” başlıklı 8’inci maddesinde; İdare tarafından, ihale onay belgesi düzenlenmeden önce miktar tespiti ve fiyat araştırması yapılmak suretiyle ihale konusu işin yaklaşık maliyetinin hesaplanacağı ve dayanakları ile birlikte bir hesap cetvelinde gösterileceği düzenlenmiştir. Aynı Yönetmelik’in 9’uncu maddesinde ise, yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktarların

tespiti konusu düzenlenmiştir. Söz konusu maddede; yaklaşık maliyet hesabına esas miktarların tespiti için yapılması gereken çalışmalar sayılmıştır. Buna göre, mümkün olan arazi ve zemin etüdünün yapılması, proje yapılması, mahal listesi hazırlanması, metraj listelerinin hazırlanması zorunludur. Bulgu konusu işte, istekliler tarafından satın alınan ihale dokümanında ön projenin yer aldığı, söz konusu ön projede de detaylı bilgiler yer almadığından, kesin proje, mahal listesi ve metraj listesi de dökümanda bulunmadığından yaklaşık maliyete esas miktarların nasıl hesaplandığı anlaşılamamıştır. Dolayısıyla kesin proje olmadan ihaleye çıkıldığı görülmüştür.

İşe ait birim fiyat teklif cetvelinde;

“Nervürlü çelik hasırın yerine konulması” iş kalemi miktarı 15 ton olarak belirlenmiştir. Söz konusu iş kaleminin yaklaşık maliyetteki birim fiyatı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı resmi birim fiyatları esas alınarak 4.226,31 TL olarak hesaplanmıştır. Yüklenici söz konusu iş kalemine 14.500 TL (yaklaşık maliyetin 3,4 katı) teklif etmiş ve toplam 99,5 ton (yaklaşık maliyetin 6,6 katı) imalat gerçekleştirmiştir.

“Kuvars-korund agregalı (gri) yüzey sertleştirici ve kür uygulaması (taze betonda)” iş kalemi miktarı 5000 metrekare olarak belirlenmiştir. Söz konusu iş kaleminin yaklaşık maliyetteki birim fiyatı Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı resmi birim fiyatları esas alınarak 11,89 TL olarak hesaplanmıştır. Yüklenici söz konusu iş kalemine 65 TL (yaklaşık maliyetin 5,5 katı) teklif etmiş ve toplam 28.986,44 metrekare (yaklaşık maliyetin 5,8 katı) imalat gerçekleştirmiştir.

“1 Ton Yükün 40 km Nakli (Asfalt )” iş kalemi miktarı 4500 ton olarak belirlenmiştir. Söz konusu iş kaleminin yaklaşık maliyetteki birim fiyatı 28,73 TL olarak hesaplanmıştır. Yüklenici söz konusu iş kalemine 99,00TL (yaklaşık maliyetin 3,4 katı) teklif etmiş ve toplam 8933 ton (yaklaşık maliyetin 1,99 katı) imalat gerçekleştirmiştir.

“İnce Sıva ve Derz Kumu Nakli” iş kalemi miktarı 8791 metreküp olarak belirlenmiştir. Söz konusu iş kaleminin yaklaşık maliyetteki birim fiyatı 43,89 TL olarak hesaplanmıştır. Yüklenici söz konusu iş kalemine 99,00 TL (yaklaşık maliyetin 2,25 katı) teklif etmiş ve toplam 10.344,69 ton (yaklaşık maliyetin 1,18 katı) imalat gerçekleştirmiştir

Buna göre, kesin proje ve mahal listesi olmadan ihaleye çıkılması ve bunlara dayalı olarak işin yaklaşık maliyete esas miktarının gerçekçi hazırlanmaması sonucunda, toplam yaklaşık maliyeti 638.006,14 TL olarak hesaplanan iş kalemleri için revize birim fiyat

düzeltmesi de uygulanmak üzere yükleniciye toplam 4.899.300,51 TL ödeme yapılmıştır. Ayrıca iş kalemlerinin tümünde artan ve eksilen miktarlar değerlendirildiğinde ise; (17.05.2021 tarihi itibariyle işin geçici kabulü yapılmıştır) 17.05.2021 tarihi itibariyle yapılan işlere göre Yüklenici tarafında yapılan işlerin tutarı 14.362.765,38 TL olmuştur. Söz konusu ihaleye ekonomik açıdan en uygun teklifi veren ikinci teklif sahibinin “Nervürlü çelik hasırın yerine konulması” iş kalemi için 5.000,00 TL, “Kuvars-korund agregalı (gri) yüzey sertleştirici ve kür uygulaması (taze betonda) iş kalemi için 30,00 TL, “1 Ton Yükün 40 km Nakli (Asfalt )” ) iş kalemi için 20,00 TL ve “İnce Sıva ve Derz Kumu Nakli” iş kalemi için 30,00 TL teklif verdiği ve iş bu istekli tarafından yapılmış olsaydı ise yapılan iş tutarının toplamda 11.800.758,80 TL olacağı görülmüştür. Dolayısıyla en başından yaklaşık maliyete esas miktarlar daha gerçekçi belirlenmiş olsaydı ihaleyi söz konusu yüklenicinin değil, en uygun teklifi veren ikinci teklif sahibi isteklinin kazanacağı anlaşılmaktadır.

Yapılan açıklamalar uyarınca, kesin proje ve mahal listesi olmadan ihaleye çıkılması ve yaklaşık maliyete esas miktarların gerçekten uzak belirlenmesi, ekonomik açıdan en avantajlı teklifi fiilen en avantajlı teklif olmaktan uzaklaştırmakta; iş bulguda bahsedilen iş kalemleri miktarının ciddi seviyelerde yükselmesi sonucu İdareye diğer isteklilerin vermiş olduğu tekliflerin daha üzerinde maliyete neden olmaktadır. Dolayısıyla, söz konusu durum iş kalemlerinin ve işin olması gerekenden çok yüksek maliyetlerde yaptırılmasına sebebiyet vermektedir.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, İdare tarafından, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62’nci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde birim fiyat teklif usulü ile yapılacak işlerde uygulama projesi arama zorunluluğunun bulunmadığı;

Ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren istekliye ihalenin verildiği, hangi imalat kaleminin ne miktarda yapılacağının, o imalat kaleminin ucuz veya pahalı olup olmadığının göz önünde bulundurulamayacağı, dolayısıyla yüklenicinin teklif mektubunda oluşan fiyatlarda ihale komisyon üyeleri veya idare olarak herhangi bir tasarrufta bulunulamayacağı;

Yapılan iş miktarlarının, ihalede ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklifte bulunan birim fiyatlar ile yeniden hesaplanması gibi bir değerlendirme kriterinin kanun ve yönetmeliklerde bulunmadığı;

Yapılan işlerin nev’ine bakıldığında altyapı yol tamirat işlerinin kesin proje kapsamına girebilmesi için bölgede yerinde tespitlerin ya da vatandaşlardan gelen taleplerin biriktirilip

akabinde iş bu imalatların projelendirilip daha sonrasında ihaleye çıkılmasının gerektiği,

İlçede hâlihazırda 80 km açılmamış yol olduğu, yıllık açılan ortalama 15 km imar yolu imalatlarında hangi yolun ne zaman açılacağını ya da hangi mevcut yolun ne zaman hasar görüp tamir edileceğinin öngörülemediği ve yapılan işlerin ilçe halkından gelen talepler üzerine gerçekleştirildiği;

Sözleşme kapsamındaki iş kalemlerinin birbirleriyle teknik bir bütünlük arz ettiğinden herhangi bir inşaat kalemindeki iş artışı veya eksilişlerinin başka bir pozdaki metrajı otomatik olarak etkilediği, ayrıca 4734 Kamu İhale Kanunu ve ilgili mevzuatta iş artış miktarlarında belirli bir sınırlandırma getirilmediği;

Dolayısıyla yapılan iş ve işlemlerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve ilgili mevzuata uygun olarak yapıldığı,

ifade edilmiştir.

Öncelikle belirtmek gerekir ki, bulguda, söz konusu ihale öncesinde uygulama projesi hazırlanması gerektiği, ihale komisyonunun tekliflere müdahale etmesi gerektiği veya iş kalemindeki artışla ilgili bir sınırlama bulunduğu sonucunu çıkaracak bir değerlendirmede bulunulmamıştır.

Ancak, 4734 sayılı Kanun’un 62’nci maddesi gereği; özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özellikleri gerekli olan netlikte belirlenemeyen işler ile doğal afet halleri hariç, birim fivat teklif usulü ihalenin mutlaka kesin projeye dayanması ve eldeki kesin projenin de Kanun’un 4 üncü maddesinde belirtilen nitelikleri taşıması yasal zorunluluktur. Ayrıca kesin projenin Kanun’da tanımlanan yeterlilikte olması, sözleşmenin eki durumundaki birim fiyat teklif cetvelindeki iş kalemlerinin türleri ve miktarlarının doğruluk derecesi açısından önemlidir. Kesin projenin sağlıklı hazırlanmaması; birim fiyat teklif cetveliyle isteklilerin bilgisine sunulan iş kalemlerinin türleri ve miktarlarındaki hata derecesini artıracak, ciddi belirsizlikler taşıyan iş kalemlerine ve ne ölçüde değişeceği belli olmayan iş miktarlarına fiyat verilmesi gibi bir çelişkiyi ortaya çıkaracaktır. İşin doğası gereği miktar artış ve azalışları olabilmektedir. Ancak kesin proje ne kadar sağlıklı hazırlanırsa bu risk o derece ortadan kalkacaktır. İlgili ihalede ise herhangi bir şekilde kesin proje hazırlanmadığı görülmektedir.

Yine, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyete ilişkin ilkeler” başlıklı 8’inci maddesi ve “Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktarların tespiti”

başlıklı 9’uncu maddesi irdelendiğinde de; yaklaşık maliyetin ihale onay belgesinden önce hazırlanacağı ve yaklaşık maliyet hesabına esas miktarların tespiti için mümkün olan arazi ve zemin etüdünün yapılması, proje yapılması, mahal listesi hazırlanması ve metraj listelerinin hazırlanması zorunluğu ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla yeni yollarının açılması veya vatandaşlardan gelen taleplerin değerlendirilmesiyle ilgili olarak da yıllık bir planlama yapılarak bütçe olanakları doğrultusunda hangi bölgelere nasıl ve ne kadar bir imalat yapılacağı tespit edildikten sonra ihale süreci başlatılabilecektir.

Sonuç olarak, İdare tarafından kesin proje ve mahal listesi olmadan ihaleye çıkılmaması, yaklaşık maliyet hesap cetvelinin miktar ve fiyat olarak gerçekçi hazırlanması ve ihale öncesi hazırlıkların titizlikle yapılarak bulguda açıklanan sonuçlara sebebiyet verilmemesi mevzuatına uygun olacaktır.