Büyükşehir sınırları içindeki tüm kazı bedelleri büyükşehir belediyesi tarafından toplanmakta, ancak, sokaklardaki kazılardan alınan kazı bedelleri İdareye gönderilmemektedir.

2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun mükerrer 79’uncu maddesinde;

“Altyapı kazı alanı ile kazı sırasında diğer altyapı tesislerine zarar verilmesi halinde bu tesisler kazıyı yapan tarafından eski haline getirilir. Altyapı kazı alanı, alan tahrip tutarının peşin yatırılması veya alan tahrip tutarı kadar teminat verilmesi halinde belediyece de kapatılabilir. İzinsiz altyapı kazısı yapanlara veya altyapı kazı alanını usulüne uygun kapatmayanlara belediye encümenince alan tahrip tutarının beş katına kadar idari para cezası verilir. İdari para cezası, ilgilisine tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. Bu yerlerin alan tahrip tutarı, varsa teminatı düşülerek ayrıca tahsil edilir.” hükmü yer almaktadır.

Diğer yandan, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun “Altyapı hizmetleri” başlıklı 8’inci maddesi ve “Ulaşım hizmetleri” başlıklı 9’uncu maddesine dayanarak hazırlanan Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliğinin “Alt yapı yatırım hesabının oluşumu ve geliri” başlıklı 14’üncü maddesinde aynen;

“(1) Alt yapı yatırım hesabı, ortak programa alınan altyapı hizmetlerinin amaca uygun bir şekilde gerçekleştirilmesi için belediye ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödeneklerden bu hesaba yapılacak aktarım ile kazılardan elde edilen gelirlerden oluşur.

1. Alt yapı koordinasyon merkezinin bütçesi büyükşehir belediye bütçesi içinde yer alır. Ayrıca, belediye ve diğer bütün kamu kurum ve kuruluşlarının bütçelerine konulan ödeneklerden, alt yapı koordinasyon merkezi bünyesinde oluşturularak alt yapı yatırım hesabına aktarılacak tutarlar da gelir bütçesinin ilgili bölümünde gösterilir ve bu gelirler amacının dışında harcanamaz.

2. Büyükşehir, ilçe ve ilk kademe belediyeleri cadde, bulvar, meydan ve sokaklarında yapılacak tüm kazılardan elde edilecek gelirler büyükşehir belediyesi bünyesinde açılacak alt yapı yatırım hesabında toplanır. Sokakların kazısından elde edilen gelirler ilgili belediyeye aktarılır. Bu paralar büyükşehir ilçe ve ilk kademe belediyeleri tarafından sadece cadde, bulvar, meydan ve sokakların asfalt ve kaldırımların yapımında kullanılır. Bu gelirler amacı dışında kullanılamaz.” denilmektedir.

Yukarıdaki yasal düzenlemelerden anlaşılacağı üzere; altyapı kazı alanı ile kazı sırasında diğer altyapı tesislerine zarar verilmesi halinde bu tesislerin kazıyı yapan tarafından eski haline getirilmesi esastır. Ancak, altyapı kazı alanı, alan tahrip tutarının peşin yatırılması veya alan tahrip tutarı kadar teminat verilmesi halinde belediyece de kapatılabilir. Söz konusu kazı bedelleri büyükşehirlerde, büyükşehir belediyesi alt yapı yatırım hesabında toplanmaktadır. Sokak kazılarından elde edilen gelirler ise büyükşehir belediyesince ilgili belediyeye aktarılır ve bu gelirler asfalt ve kaldırımların yapımı dışında kullanılamaz.

İdarenin hesap ve işlemlerinin incelenmesi neticesinde; İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından Eyüpsultan Belediyesine bağlı sokaklardan elde edilmiş kazı gelirlerinin Eyüpsultan Belediyesine aktarımının yapılmadığı tespit edilmiştir.

Yukarıda yer alan denetim tespitine binaen, İdare tarafından; Tahsilat işlemlerinin beyan ve bildirim esasına dayalı olarak gerçekleştirildiği, Beyanı hatalı veya eksik bildiren kişi ve kurumlara gerekli ceza işlemlerinin uygulanarak yasal çerçevede belirtilen usuller doğrultusunda alacakların tahsilat yoluna gidildiği, Büyükşehir Belediyesince Kazı Ruhsat Bedellerinin her yıl gerçekleşmediği, gerçekleşen yıllar içerisinde ise ödemesinin takip eden yıl içerisinde gönderildiği, söz konusu bedel 2019 yılı içerisinde oluşacaksa ödemenin 2020 yılı içerisinde gönderileceği, ancak İdarenin payları İBB’nin sitesinde yayımlanan tahakkuk tutarları web sitesi aracılığıyla takip edilmekte olduğu, İBB’nin web sitesinde söz konusu Kazı Ruhsat Payı yayınlanmadığı için de bildirimi yapılmayan tahakkuk işlemlerinin tahsilatının mümkün olmadığı ifade edilmiştir.

Ancak, kamu idaresi cevabında; kazı bedellerinin Büyükşehir Belediyesi tarafından bir sonraki yılda ödendiği, İBB’nin sitesinde yayımlanan tahakkuk tutarlarının takip edildiği, Büyükşehir Belediyesi pay tutarı yayınlamadığı için kazı bedeli tutarı tahsilatı olmadığı ifade edilmiş ise de; Büyükşehir Belediyeleri Koordinasyon Merkezleri Yönetmeliği’nin “Alt yapı yatırım hesabının oluşumu ve geliri” başlıklı 14’üncü maddesinde İlçe Belediyesi cadde, bulvar, meydan ve sokaklarında yapılacak tüm kazılardan elde edilecek gelirlerin büyükşehir belediyesi bünyesinde açılacak alt yapı yatırım hesabında toplanacağı, bu gelirlerin ilçe belediyesine aktarılacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla Büyükşehir Belediyelerinin topladığı kazı bedeli gelirlerini internette yayımlaması ve buna göre göndermesi durumu bir zorunluluk değildir. Başka bir deyişle Büyükşehir Belediyesinin internet sayfasından aktarılacak bir geliri takip etmek doğru bir uygulama değildir ve aktarılacak payların takibini zorlaştırabilir.

Ayrıca bulgumuzda yer alan husus Eyüpsultan ilçesi sınırları içerisinde yapılmış olan kazılar ve elde edilen gelirler konusunda İdarenin bilgisi olmaması ve aktarımı tamamen Büyükşehir Belediyesinin insiyatifine bırakmasıdır. Yani 2019 yılında böyle bir gelirden İdareye aktarım yapılmaması bulgu konusu edilmiştir. 2019’da yapılan kazıya ait bedelin 2020’de aktarımı yapılacağına ilişkin bir değerlendirmenin bulguda belirtilen hukuki duruma ilişkin olmadığı açıktır.

Netice olarak; 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinde “Belediyelerin gelir ve alacaklarını takip tahsil etmek.” belediye başkanının görevleri arasında sayılmıştır. Bu sebeple Büyükşehir Belediyesinin göndermediği payların İdare tarafından takip ve tahsili gerekmektedir.