Karar Künyesi
İdare ile Toplu Konut İdaresi (TOKİ) arasında imzalanan sözleşmelere istinaden teslim alınan ve borç ödemesi devam eden dairelerin muhasebeleştirme işlemlerinde, gider taahhütleri hesabının kullanılmadığı; 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı ile 252-Binalar Hesabının gerçek durumu yansıtmadığı; borcu devam eden dairelere ilişkin yapılan taksit ödemelerinde bütçe hesapları ile ödenek hesaplarının, borç takibinde de 403-Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabının kullanılmadığı görülmüştür.
İdare ile TOKİ arasında 2013 yılında imzalanan sözleşmeler ile 19 adet dairenin satışı düzenlenmiştir. Söz konusu sözleşmeler her daire için ayrı ayrı düzenlenmiştir. Sözleşmelerde dairelerin, sözleşmenin imzalanma tarihinden itibaren 24 ay içerisinde bitirilip teslim edileceği; söz konusu dairelere ilişkin borçların 180 ayda tamamlanacağı ve her altı aylık dönemler itibariyle mevcut borç bakiyesinin dönem boyunca yapılan ödemeler dönem başındaki borç bakiyesinden düşülmek suretiyle, memur maaş artış oranı dikkate alınarak güncelleneceği belirtilmiştir.
Ancak, imzalanan sözleşmelere istinaden teslim alınan ve borç ödemesi devam eden dairelerle ilgili olarak aşağıda belirtilen hatalı muhasebeleştirme işlemlerinin yapıldığı görülmüştür.
Gider Taahhütleri Hesabının Kullanılmaması
Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Hesabın niteliği” başlıklı 450’nci maddesinde 920-Gider Taahhütleri Hesabının yılı için geçerli sözleşmeler ile ertesi mali yıl veya yıllara geçerli olmak üzere yapılan sözleşmelere dayanılarak girişilen ve mevzuatı gereğince bunlara ilave edilen taahhüt tutarlarıyla bunlardan yerine getirilenler ve feshedilenlerin sözleşme fiyatlarıyla izlenmesi için kullanılacağı ifade edilmiştir.
Aynı Yönetmelik’in “Hesabın işleyişi” başlıklı 451’inci maddesinde ise girişilen taahhüt tutarları ile bunlara ilave edilen her türlü taahhüt artışı bu hesaba borç, 921-Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabına alacak kaydedileceği, girişilen taahhüdün yerine getirilmesi nedeniyle sözleşme fiyatları üzerinden hesaplanan hakediş tutarları bu hesaba alacak, 921- Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabına borç kaydedileceği belirtilmiştir.
İdare ile TOKİ arasında imzalanan sözleşmelerin “2.2 Taksit Miktarı Ve Borç Bakiyesi Belirleme Esasları” başlıklı maddesinde her altı aylık dönemin başında (Ocak-Temmuz) o dönemde geçerli olacak borç bakiyesinin, dönem boyunca yapılan ödemeler dönem başındaki borç bakiyesinden düşülmek suretiyle, bir önceki altı aylık dönemdeki “Memur Maaş Artış Oranı” dikkate alınarak dönemsel güncelleme oranı üzerinden artırılarak her dönem için yeniden hesaplanacağı ifade edilmiştir. Dolayısıyla İdarenin girdiği borç taahhüdü 6 aylık dönemler itibariyle memur maaş artış oranın da önceki dönem yapılan ödemeler düşülmek kaydıyla artacaktır.
Yukarıda belirtilen mevzuat ve sözleşme maddeleri birlikte değerlendirildiğinde; idarenin mevcut dairelerle ilgili girişmiş olduğu taahhüt miktarı kadar 920-Gider Taahhütleri Hesabı ile 921-Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabını kullanması, altı aylık dönemler itibariyle memur maaş artış oranı kapsamında artan borç tutarlarını ise tekrar 920-Gider Taahhütleri Hesabı ile 921-Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabını kaydetmesi, ayrıca TOKİ’ye yapılan her ödeme sonunda 920-Gider Taahhütleri Hesabı ile 921-Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı ödeme tutarı kadar ters kayıt yapılarak azaltılması gerekmektedir.
Yapılan incelemede, mevcut sözleşme uyarınca 2013 yılından 2021 yılına kadarki süreçte girişilen taahhütler kapsamında 920-Gider Taahhütleri Hesabı ile 921-Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabının kullanılmadığı tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; 2022 yılında bulguda belirtildiği şekilde muhasebe kayıtlarının yapıldığı ifade edilmiştir. Ancak, bulguda belirtilen hatalı muhasebeleştirme nedeniyle, 2021 yılı bilanço dip notunda, 920-Gider Taahhütleri Hesabı ile 921-Gider Taahhütleri Karşılığı Hesabı 2.158.222,10 TL eksik tutarla yer almıştır.
Yapılmakta Olan Yatırım Hesabı ile Binalar Hesabı Gerçek Durumu Yansıtmaması
Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Hesabın niteliği” başlıklı 204’üncü maddesinde; 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabının, yapımı süren maddi duran varlıklar için yapılan her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerin, geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarihte, diğer hallerde işin fiilen tamamlandığını gösteren belgenin düzenlendiği tarihte, ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılıncaya kadar izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir.
Yapılan incelemede, işin TOKİ tarafından bitirilip idareye teslim edildiği tarihte 258- Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabındaki kayıtlı tutarların 252-Binalar Hesabına aktarılmadığı tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; 2022 yılında bulguda belirtildiği şekilde muhasebe kayıtlarının yapıldığı ifade edilmiştir. Ancak, bulguda belirtilen hatalı muhasebeleştirme nedeniyle, İdarenin 2021 yılı bilançosunda, 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı 6.938.644,96 TL fazla tutarla, 252-Binalar Hesabı ise 6.938.644,96 TL eksik tutarla yer almıştır.
Borcu Devam Eden Dairelere İlişkin Yapılan Taksit Ödemelerinde Bütçe Hesapları ile Ödenek Hesaplarının Kullanılmaması
Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin sırasıyla hesabın niteliği ve işleyişini açıklayan 392 ve 393’üncü maddelerine göre; 830-Bütçe Giderleri Hesabının, bütçe kanunları ve diğer kanunların verdiği yetkiye dayanılarak nakden veya mahsuben yapılan bütçe
giderlerinin bu hesaba kaydedileceği ve bu hesap karşılığında da 835-Gider Yansıtma Hesabının kullanılacağı ifade edilmiştir.
Aynı Yönetmelik’in 423 ve 427’nci maddelerinde sırasıyla: 900-Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabının, belediye, bağlı idare ve birliklerin bütçelerinde öngörülen ödenekler, geçen yıldan devreden ödenekler, ödenek kalemleri arasında yapılan aktarmalar, yılı içinde yapılan ödenek ekleme ve iptalleri, yılı içinde kaydedilen özel ödenekler ve bu ödeneklerden kullanılanlar ile ertesi yıla devreden ödenekler ve iptal edilen ödeneklerin izlenmesi için; 905- Ödenekli Giderler Hesabının ise ödeneğine dayanılarak tahakkuk ettirilip nakden veya mahsuben ödenen bütçe giderleri ile tahakkukun iptal edilmesi nedeniyle ödeneğine iade edilmesi bildirilen tutarların izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir.
Yapılan incelemede, yılı içinde borcu devam eden dairelere ilişkin taksitler halinde olmak üzere toplam 289.991,16 TL ödeme yapıldığı ve karşılığında bütçe hesapları ile ödenek hesaplarının kullanılmadığı tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; 2022 yılında bulguda belirtildiği şekilde muhasebe kayıtlarının yapıldığı ifade edilmiştir. Ancak, bulguda belirtilen muhasebeleştirme hataları nedeniyle, İdarenin 2021 yılında 830-Bütçe Giderleri Hesabı, 835- Gider Yansıtma Hesabı ve 905-Ödenekli Giderler Hesabı 289.991,16 TL eksik tutarla, 900- Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı ise 289.991,16 TL fazla tutarla yer almıştır.
Uzun Vadeli Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabının Kullanılmaması
Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin “Hesabın niteliği” başlıklı 303’üncü maddesinde; 403-Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabının, diğer kamu idarelerine olan ve vadesi bir yılı aşan mali borçların izlenmesi için kullanılacağı, Yönetmelik’in devam eden maddesinde ise, 403-Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabında kayıtlı olup vadesi bir yılın altına inenlerin 303-Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabına alacak, 403-Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabına borç kaydedileceği ifade edilmiştir.
Yapılan incelemede, İdare tarafından teslim alınıp borcu devam eden dairelere ilişkin yıl sonu itibariyle TOKİ’ye toplam 2.158.222,10 TL borcu olduğu, buna karşın bu tutarı 403- Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabında izlemediği tespit edilmiştir.
Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine İdare tarafından; 2022 yılında bulguda belirtildiği şekilde muhasebe kayıtlarının yapıldığı ifade edilmiştir. Ancak, bulguda belirtilen
hatalı muhasebeleştirme nedeniyle, İdarenin 2021 yılı bilançosunda 403-Kamu İdarelerine Mali Borçlar Hesabı 2.158.222,10 TL eksik tutarla yer almıştır.
Sonuç olarak, İdare ile Toplu Konut İdaresi (TOKİ) arasında imzalanan sözleşmelere istinaden teslim alınan ve borç ödemesi devam eden dairelerin mevzuatında belirtilen şekilde muhasebe kayıtlarına alınması gerekmektedir.