Karar Künyesi
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu'nun amacı, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını düzenlemektir.
Kamu maliyesinin temel ilkeleri ise Kanun'un 5'inci maddesine göre kamu malî yönetiminin uyumlu bir bütün olarak yürütüleceğini; kamu görevlilerinin hesap verebilmelerini
sağlayacak şekilde uygulanacağını; malî disiplini sağlayacağını; kamu idarelerinin mal ve hizmet üretimi ile ihtiyaçlarının karşılanmasında, ekonomik veya sosyal verimlilik ilkelerine uygun olarak maliyet-fayda veya maliyet-etkinlik ile gerekli görülen diğer ekonomik ve sosyal analizlerin yapılmasının esas olacağı belirtilmektedir.
Bu kapsamda üniversitelerin akademik kaynak ihtiyacının bir kısmı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) bünyesinde Ulusal Akademik Ağ Bilgi Merkezinin (ULAKBİM) Cahit Arf Bilgi Merkezi (CABİM) tarafından ücretsiz sağlanmaktadır. Bunun yanında, üniversiteler, 27.01.2012 tarihinde, üniversite kütüphanelerinin işbirliği ve dayanışma içinde hareket etmelerine aracılık etmek ve daha az maliyete daha çok bilgi kaynağı temin etmelerini sağlamak amacıyla kurulmuş Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Derneği (ANKOS), kanalı ile kütüphane veri tabanı hizmetini alabilmektedir. Bu alım söz konusu derneğin belirlediği fiyat üzerinden ilgili veri tabanı lisans sahibine ödenmek suretiyle temin edilmektedir. Ayrıca üniversiteler akademik birimlerin talepleri doğrultusunda da ücretli veri tabanı abonelikleri de yaptırabilmektedir.
Gerek ilgili dernek aracılığıyla, gerekse tekil olarak üniversitelerce alınan bu veri tabanları, doğası gereği 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu'nun “Doğrudan temin usulü” başlıklı 22'nci maddesinin (a) fıkrası kapsamında “tek satıcı” olarak temin edildiğinden, fiyatlandırma konusunda ilgili derneğin veya lisans sahibi firmanın belirlediği ücretler esas alınmaktadır. Dolayısıyla hem teknik bilgi gerektiren hem de rekabet ortamının oluşmadığı bu hizmet alımlarında alınan hizmetin kapsamı ve fiyatlandırma kriterlerinin neler olduğu tam olarak anlaşılamadığı gibi üniversitelerce aynı veri tabanına farklı fiyatların ödenmesi sonucunu doğurduğu görülmüştür.
Ayrıca, yukarıda değinildiği gibi teknik bir konu olan ve uzmanlık gerektiren veri tabanı hizmeti alımında her bir üniversitenin teknik kadrolarının yeterli olmadığı gerçeği, Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Derneğinin kurulmasına neden olmuştur.
Derneğin kuruluş amacı olan “üniversite kütüphanelerinin işbirliği ve dayanışma içinde hareket etmelerine aracılık etmek ve daha az maliyete daha çok bilgi kaynağı temin etmelerini sağlamak “ aslında Yükseköğretim Kurulu’nun görevleri arasında bulunmaktadır.
Şöyle ki; 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu'nun "Yükseköğretim Kurulunun görevleri" başlıklı 7'nci maddesinde;
"Yükseköğretim Kurulunun görevleri;
Yükseköğretim kurumlarının bu Kanunda belirlenen amaç, hedef ve ilkeler doğrultusunda kurulması, geliştirilmesi, eğitim - öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi ve yükseköğretim alanlarının ihtiyaç duyduğu öğretim elemanlarının yurt içinde ve yurt dışında
yetiştirilmesi için kısa ve uzun vadeli planlar hazırlamak, üniversitelere tahsis edilen kaynakların, bu plan ve programlar çerçevesinde etkili bir biçimde kullanılmasını gözetim ve denetim altında bulundurmak,
Yükseköğretim kurumları arasında bu Kanunda belirlenen amaç, ilke ve hedefler doğrultusunda birleştirici, bütünleştirici, sürekli, ahenkli ve geliştirici işbirliği ve koordinasyonu sağlamak,
..." hükümleri yer almaktadır.
Diğer taraftan 21.11.1983 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 124 Sayılı Yükseköğretim Üst Kuruluşları İle Yükseköğretim Kurumlarının İdari Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 9’uncu maddesinde Yükseköğretim Kurulu Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığının görevleri sıralanmıştır. Söz konusu maddede aynen;
“Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığının görevleri şunlardır:
Kütüphanenin düzenli çalışmasını sağlamak,
Kitap ve Dergileri yurtiçinden ve yurtdışından sağlamak, bunların mikrofilm, film, video, banta geçirilmesini ve ciltlenmesini ve kataloglanmasını yaptırmak,
Gerekli her türlü film, fotokopi, kitap, dergi ve makaleleri sağlamak,
Kütüphane hizmetlerini yükseköğretim kurumları ile ihtiyaç duyan kişi ve kurumlara sunmak.”
denilmektedir.
Görüleceği üzere; yükseköğretim kurumlarına tahsis edilen kaynakların, plan ve programlar çerçevesinde etkili bir biçimde kullanılmasının gözetim ve denetimi ile yükseköğretim kurumları arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlamak görevi Yükseköğretim Kuruluna verilmiştir. Ayrıca Kurulun bünyesinde oluşturulan Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı ise yükseköğretim kurumlarının akademik kaynak ihtiyacını karşılamakla da görevli ve sorumlu tutulmaktadır.
Kamu idare cevabında; Yükseköğretim Kurulu ile Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) arasına 1996 yılında yapılan bir protokolle 124 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Yayın ve Dokümantasyon Daire Başkanlığının görevleri arasında belirtilen “kitap ve dergileri yurtiçinden ve yurtdışından sağlamak” ve “kütüphane hizmetlerini yükseköğretim kurumları ile ihtiyaç duyan kişi ve kurumlara sunmak” görevlerini TÜBİTAK’a devredildiği 1996 yılından itibaren de Yükseköğretim Kurulu bütçesine yayın alımına ilişkin ödenek tahsis edilmediği belirtilmiştir.
Yükseköğretim Kurulu ile Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) arasında yapılan protokol üniversitelerin kütüphane veri tabanı alımlarında koordinasyon ve
işbirliği eksikliği oradan kaldırmamıştır. Her üniversite kendi imkanları ile kaynaklara ulaşmaya çalışmaktadır. Yükseköğretim Kurulu 2547 sayılı Kanun ile 124 sayılı KHK uyarınca üniveriteler arasında kütüphane veri tabanı alımlarında koordinasyonu ve işbirliğini sağlamakla sorumludur.
Sonuç olarak; 2019 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da yer verilen mali mevzuatımızın temel yasası olan 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun ilgili hükümleri uyarınca; üniversitelerin akademik kaynak ihtiyaçlarını karşılayan kütüphane veri tabanı hizmetinin tüm kamu üniversitelerini kapsayacak biçimde Yükseköğretim Kurulu’nca koordine edilmesinin gerekli olduğu değerlendirilmektedir.