Büyükşehir Belediyesince, kendi şirketlerinden doğrudan hizmet alımı yöntemiyle temin ettiği işçilerin sözleşmede belirlenen günlük brüt ücretlerine mevzuata aykırı olarak ilave zam yapılmıştır.

696 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 126’ncı maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye eklenen Ek madde 20’nin ilk fıkrasında;

“İl özel idareleri, belediyeler ile bağlı kuruluşları ve bunların üyesi olduğu mahalli idare birlikleri, personel çalıştırılmasına dayalı hizmetleri 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22 nci maddesindeki limit ve şartlar ile 62 nci maddesinin birinci fıkrasının

(e) bendindeki sınırlamalara tabi olmaksızın doğrudan hizmet alımı suretiyle birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlası bu idarelere ait ve halen bu kapsamda hizmet alımı yaptığı mevcut şirketlerinden birine, bu nitelikte herhangi bir şirketi bulunmuyorsa münhasıran bu amaçla kuracakları bir şirkete gördürebilir.”

Aynı KHK’nın 127’nci maddesi ile 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye eklenen Geçici 24’üncü maddesinde de;

“Şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerden, geçiş işlemi yapılırken mevcut işyerinin girdiği işkolunda kurulu işyerinden bildirilenlerin ücreti ile diğer mali ve sosyal hakları, bu madde kapsamındaki şirketlerde geçişten önce alt işveren işçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve süresi en son sona erecek toplu iş sözleşmesinin bitimine kadar bu toplu iş sözleşmesinin uygulanması suretiyle oluşan ücret ile diğer mali ve sosyal haklardan fazla olamaz. Şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerden; geçişten önce toplu iş sözleşmesi bulunmadığından işçi statüsüne geçirildiği tarihte yürürlükte olan bireysel iş sözleşmesi hükümlerinin geçerli olduğu işçiler ile geçiş işleminden önce yapılan ve geçişten sonra yararlanmaya devam ettiği toplu iş sözleşmesi bulunmakla birlikte bu madde kapsamındaki şirketlerde alt işveren işçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve süresi en son sona erecek toplu iş sözleşmesinin bitiminden önce toplu iş sözleşmesi sona eren işçilerin ücreti ile diğer mali ve sosyal hakları, bu madde kapsamındaki şirketlerde geçişten önce alt işveren işçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve süresi en son sona erecek toplu iş sözleşmesine göre belirlenir.” hükmü yer almaktadır.

Bu madde uyarınca mahalli idare şirketlerinde işçi statüsüne geçirilen çalışanların ücret ile diğer mali ve sosyal haklarına ilişkin şartları Yüksek Hakem Kurulunca karara bağlanan ve süresi en son sona erecek olan toplu iş sözleşmesi (375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 24. Maddesi Uyarınca İdarelerce İşçi Statüsüne Geçirilen İşçilerinin Ücret ile Diğer Mali ve Sosyal Haklarının Belirlenmesinde Esas Alınacak Toplu İş Sözleşmesi) hükümleri esas alınmak suretiyle belirlenmiş ve söz konusu toplu iş sözleşmesi Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çalışma Genel Müdürlüğünce ilan edilmiştir.

Söz konusu toplu iş sözleşmesi hükümleri ile, 696 Sayılı KHK kapsamında mahalli idare şirketlerinde işçi statüsüne geçirilen çalışanların; 01.01.2019 tarihinde almakta oldukları çıplak ücretlerine %4 (yüzde dört) zam, 30.06.2019 tarihinde almakta oldukları günlük çıplak ücretlerine 01.07.2019 tarihinden itibaren yine %4 (yüzde dört) oranında zam yapılacağı kararlaştırılmıştır. Buna göre, mahalli idare şirketlerinde işçi statüsüne geçirilen işçilerin ücret ile diğer mali ve sosyal hakları, 30.06.2020 tarihine kadar bu hükümler çerçevesinde belirlenmiştir.

Yukarıda belirtilen yasal düzenleme ve toplu iş sözleşmesi hükümleri bu şekilde olmasına karşın, Belediyenin 25.03.2019 tarihli Başkanlık Olur’u ile, “696 sayılı KHK kapsamında doğrudan hizmet alımı yöntemiyle istihdam edilen işçi personelin bireysel iş

sözleşmelerinde ücret zammına ilişkin sınırlayıcı bir hüküm bulunmadığı ve 2018 yılı asgari ücret ile 2019 yılı asgari ücret tutarı arasındaki fark dikkate alınarak 2019 yılı için uygulanan ücret zammındaki yetersizlik nedeniyle bozulan dengenin, hak ve nefaset kurallarına göre düzeltilmesini teminen Anayasa’nın 53’üncü maddesi ve ILO’nun 98 nolu sözleşmesinin 4’üncü maddesi gereğince personelin 28.02.2019 tarihinde almakta olduğu günlük ücretlerine 01.03.2019 tarihinden geçerli olmak üzere 21,16-TL ilave edilmesine” karar verilmiştir.

Bu şekilde, personel çalıştırmasına dayalı hizmetlerinin yürütümü için Büyükşehir Belediyesinin şirketlerinden doğrudan hizmet alım sözleşmesiyle belirlenen günlük ücretlere, 01.03.2019 tarihinden geçerli olmak üzere mevzuatta yer alanların dışında ayrıca zam yapılarak 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Geçici 24’üncü maddesi ve bu madde uyarınca çıkarılan toplu iş sözleşmesi hükümlerine aykırı işlem tesis edilmiştir.

Söz konusu KHK hükümleri gereğince kamu kurumları veya şirketleri bünyesinde istihdam edilen işçilere yönelik olan yasal düzenlemeler, emredici hukuk kuralı olduğundan ilgili kamu idarelerini bağlayıcıdır. Dolayısıyla, gerek bireysel sözleşmeler ile gerekse başka şekillerde emredici yasal düzenlemelere aykırı işlem tesis edilemez.

Yukarıda yer alan denetim tespiti sonrasında, İdare tarafından; bireysel iş sözleşmelerinde sınırlayıcı hüküm olmaması, asgari ücretteki artışın azlığı ve İLO sözleşmeleri gerekçe olarak ileri sürülmüşse de; toplu iş sözleşmeleri ile ücretleri belirlenen işçilerde, bireysel sözleşmelerin ücret ve mali haklar ile ilgili düzenlemelerinin uygulama alanı kalmamakta, bu durum 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Geçici 24’üncü maddesinde “…Şirketlerde işçi statüsüne geçirilenlerden;…işçi statüsüne geçirildiği tarihte yürürlükte olan bireysel iş sözleşmesi hükümlerinin geçerli olduğu …işçilerin ücreti ile diğer mali ve sosyal hakları, bu madde kapsamındaki şirketlerde geçişten önce alt işveren işçilerini kapsayan, Yüksek Hakem Kurulu tarafından karara bağlanan ve süresi en son sona erecek toplu iş sözleşmesine göre belirlenir.” denilerek açıkça ortaya konulmuş bulunmaktadır. Yasal asgari ücretlerdeki artışın azlığının, ücreti mevzuatla belirlenen personelin ücretlerine, kamu kurum ve kuruluşlarınca ilave zam yapılmasına gerekçe teşkil etmesi hukuken mümkün bulunmamaktadır. İLO sözleşmeleri ise, ancak o konuyla ilgili bir yasal düzenleme yapılması durumunda iç hukukta uygulama imkanına sahip olacağı gibi, İLO sözleşmelerinde, işçi ücretlerine mevzuatın dışında işverenlerince ilave zamlar yapılması ile ilgili emredici düzenlemeler bulunmamaktadır.

Sonuç olarak; Belediyenin, şirketlerinden doğrudan hizmet alımı yoluyla istihdam ettiği işçilere yürürlükte bulunan yasal düzenlemelere uymaksızın ilave zam yapılması emredici yasal düzenlemelere aykırılık oluşturduğu gibi, Büyükşehir Belediyesinin daha fazla maliyete katlanmasına yol açmaktadır.